Trước và trong giai đoạn điều trị Covid-19 hồi tháng 8, chị Lan có sức khỏe thể chất và tinh thần tốt, chưa từng mất ngủ. Đầu tháng 9, tròn một tháng khi đã khỏi bệnh, chị bắt đầu khó ngủ, ngủ chập chờn không sâu giấc. Mẹ chị - một F0 trở nặng phải nhập viện, cũng gặp tình trạng tương tự. Chị kể, hai mẹ con thường xuyên nằm trằn trọc đến sáng, dù cố gắng thả lỏng, không chơi điện thoại. Giấc ngủ bị ngắt thành nhiều quãng nhỏ, dài khoảng 1-2 giờ, bởi những lần giật mình tỉnh giấc. Trung bình mỗi ngày trong ba tháng liên tiếp, chị ngủ được 3-4 giờ.
Thiếu ngủ dài ngày khiến chị Lan không tập trung vào công việc ở công ty, việc bán hàng online cũng bị ảnh hưởng vì chị dễ cáu gắt, bực bội, đau đầu, mệt mỏi. Chị và mẹ dùng một số thuốc ngủ thảo dược theo hướng dẫn của một bác sĩ; khám tại một bệnh viện y học cổ truyền, uống 10 thang thuốc bắc trong 20 ngày, bổ sung các chất như canxi, sắt, kẽm..., vào giấc nhanh hơn nhưng tình trạng tỉnh giấc giữa chừng không cải thiện. Mẹ chị Lan dần ngủ được ngon hơn, trở về trạng thái bình thường, hiện đã ngưng dùng thuốc.
Sau khi thăm khám, loại bỏ các nguyên nhân như trầm cảm, bị căng thẳng do công việc, thất nghiệp... bác sĩ chẩn đoán chị Lan mất ngủ là do di chứng Covid-19 và tình trạng này có thể kéo dài nhiều tháng. Nếu quá 6 tháng, chị cần đến viện làm một số xét nghiệm. Chị Lan cho biết cảm thấy rất lo lắng, "chẳng lẽ mình phải uống thuốc ngủ suốt đời", chị nói.
Sợ nhờn thuốc, chị quyết định không dùng thuốc nữa mà để cơ thể tự phục hồi dần. Ngoài ngâm chân bằng thảo dược mỗi tối, chị tập yoga, thiền. Hiện, gần một tháng nay chị Lan đã có thể ngủ được 5-6 tiếng mỗi đêm, nhưng vẫn tỉnh giấc giữa chừng 1-2 lần.
Một bệnh nhân Covid-19 ngồi nghỉ trong lúc chờ làm thủ tục nhập bệnh viện dã chiến số 6, TP HCM, hồi tháng 7. Ảnh: Hữu Khoa
Anh Trần Giang (30 tuổi, ở Hóc Môn) cho biết cả hai vợ chồng bị rụng tóc, đau mỏi người, ăn không ngon, nghiêm trọng nhất là mất ngủ triền miên sau khi mắc Covid-19 hồi giữa tháng 9. Trước đây, họ thuộc kiểu "đặt lưng xuống giường là ngáy", nay chỉ ngủ vài tiếng mỗi đêm, buổi trưa cũng thức. Chị Linh người luôn uể oải, thâm quầng hai mắt, da sạm đi. Anh Giang trở nên nhạy cảm hơn, những tiếng động như bát đũa va vào nhau, trẻ con nô đùa, tiếng tivi nhà hàng xóm cũng làm anh khó chịu. Đặc biệt, khi quay lại công việc giao hàng nhanh, anh Giang bị mất tập trung, nhiều lần giao nhận nhầm đơn hàng, thậm chí ngủ gật trên xe máy ngay trước cổng nhà khách. "Tôi như người đi trên mây", anh miêu tả.
Anh mua một hộp thuốc ngủ thảo dược, hộp 50 viên, giá 80.000 đồng. Chị Linh uống hai tuần thuốc, mỗi ngày một viên, ngủ được 6-8 giờ, sau đó dừng thuốc. Còn anh Giang uống, dễ ngủ được khoảng 10 ngày đầu, rồi lại gần như thức trắng đêm. Anh được nhân viên nhà thuốc giới thiệu một loại thuốc tây "nặng đô" hơn, thuộc nhóm benzodiazepine, với "đảm bảo cắt dứt điểm cơn mất ngủ". Hơn hai tháng qua, mỗi tối anh đều uống hai viên thuốc loại này, cảm thấy dễ ngủ và ngủ lâu.
Mặc dù vậy, người đàn ông cho biết, anh hay ngủ mơ, tỉnh dậy cảm thấy mệt, khó tập trung 100% khi lái xe. Ngại thuốc có tác dụng phụ nếu uống lâu dài, anh đang tự giảm liều xuống còn một viên, song thời gian ngủ cũng giảm đi theo liều thuốc.
Theo bác sĩ Trần Trung Thành (Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương), sau khi khỏi Covid-19 có thể gặp nhiều vấn đề về rối loạn tâm thần kinh, trong đó mất ngủ thường gặp nhất, chiếm khoảng 42%. Bệnh nhân thường đến các nhà thuốc để mua thuốc an thần, thuốc ngủ, hơn là gặp bác sĩ. Trong khi đó, các hiệu thuốc chỉ được phép bán thuốc ngủ theo toa được bác sĩ kê hoặc thuốc không gây nghiện. Các loại thuốc an thần, gây ngủ thuộc nhóm thuốc benzodiazepine (gồm seduxen, diazepam...) thuộc danh mục thuốc kê đơn.
Sử dụng thuốc nhóm benzodiazepine kéo dài quá 2-3 tuần như anh Giang có thể gây phụ thuộc tâm lý và sinh lý, theo bác sĩ. Người dùng thuốc có thể lo lắng, bồn chồn, mất ngủ trở lại, thậm chí suy sụp tinh thần, ưu phiền, giảm trí nhớ, nhất là ở người già. Khi dụng quá liều có thể dẫn đến tình trạng lú lẫn, uể oải, thực hiện động tác không chính xác.
Bác sĩ Trịnh Thị Diệu Thường (Trưởng Cơ sở 3, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM) cho biết, tình trạng mất ngủ rất thường gặp, khoảng 30-45% ở người lớn, nữ gặp nhiều hơn nam. Ngoài Covid-19, nguyên nhân mất ngủ chủ yếu do các tổn thương về tâm lý như căng thẳng trong công việc, lo lắng suy nghĩ quá nhiều, vừa trải qua các chấn động tâm lý; trầm cảm hoặc hưng cảm. Người có bệnh lý, sử dụng chất kích thích, hay lớn tuổi cũng dễ mất ngủ.
Thiếu ngủ, ngủ không ngon khiến chất lượng cuộc sống giảm sút (gia tăng mệt mỏi, giảm minh mẫn, buồn ngủ vào ban ngày, lú lẫn, suy giảm trí nhớ, căng thẳng lo âu...), dẫn đến trầm cảm, các bệnh lý tâm thần khác và cả nguy cơ tai nạn. Mất ngủ còn làm tăng kích hoạt hệ thần kinh, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch (tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim), tiểu đường, tổn hại gan, hệ tiêu hóa hoạt động kém, da nhanh lão hóa và sạm da, yếu sinh lý.
Người bệnh cần được tìm ra nguyên nhân mất ngủ mới có thể điều trị dứt điểm, tránh tái phát. Các bác sĩ phối hợp nhiều phương pháp điều trị khác nhau, như y học cổ truyền, trị liệu hành vi, vệ sinh giấc ngủ, kiểm soát kích thích, thư giãn, điều trị nhận thức và dùng thuốc. Nhiều người tự mua thuốc điều trị, lạm dụng thuốc, nhờn thuốc, lệ thuộc vào thuốc gây khó khăn trong việc điều trị sau này, bác sĩ Thường nói.
Vì vậy, bác sĩ khuyến cáo nếu bị mất ngủ kéo dài cần đến bệnh viện khám, chẩn đoán nguyên nhân và lên phác đồ điều trị phù hợp. Ngoài thuốc, người bệnh cần được ổn định tâm lý, vận động thường xuyên, bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, quản lý tốt các bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường... để cải thiện tình trạng mất ngủ.
* Tên nhân vật đã thay đổi
Thư Anh