Gia đình họ có 5 F0, gồm người mẹ hơn 80 tuổi, hai vợ chồng người đàn ông và hai người em. Phát hiện dương tính khác thời điểm và mức độ trở nặng khác nhau, họ được đưa đến các đơn vị thu dung, điều trị Covid-19 riêng. Trong 14 ngày cách ly tập trung tại Bệnh viện dã chiến số 2 (quận 12), ông bị mất liên lạc với người thân, cộng thêm diễn tiến suy hô hấp, khó thở phải thở oxy khiến ông cảm thấy hoang mang, bất lực vì không thể chăm sóc cho mẹ. Đỉnh điểm, ông từ chối điều trị, muốn tự vẫn nhưng được phát hiện kịp thời.
Khi kết thúc cách ly hồi đầu tháng 9, về đến nhà nhận tin mẹ đã mất, người đàn ông sốc nặng, càng rơi vào nỗi mặc cảm, tự trách mình bất hiếu, không thể tổ chức đám tang cho mẹ. Trong khi đó, vốn là người hướng nội, ông không chia sẻ với ai kể cả vợ con. Gần 20 đêm ngày liên tục, ông trằn trọc, quay cuồng với những suy nghĩ hỗn loạn, vô thức về nỗi ám ảnh bệnh tật, buồn đau khi mất mẹ, lo lắng cho tương lai, con cái. Dù đã uống thuốc ngủ, ông cũng chỉ chợp mắt khoảng 1-2 giờ mỗi đêm.
"Bệnh nhân có tổn thương tâm lý từ trước, Covid-19 và di chứng hậu Covid-19 là giọt nước tràn ly khiến sự mặc cảm bùng phát dữ dội", anh Trần Quang Trọng (chuyên viên khoa Tâm lý lâm sàng, Bệnh viện Lê Văn Thịnh) người tiếp nhận điều trị cho bệnh nhân kể lại, ngày 5/10.
Theo anh Trọng, ban đầu, khi được con đưa đến Trung tâm Phục hồi chức năng vật lý trị liệu và tâm lý trị liệu sau nhiễm Covid-19 tại Bệnh viện Lê Văn Thịnh, người bệnh khá khép mình. Ông chỉ cho biết bị mất ngủ, mệt mỏi kéo dài, vận động yếu, muốn nhờ kê đơn thuốc để dễ ngủ hơn. Sau khi thăm khám, trao đổi, nhận ra người bệnh bị sang chấn tâm lý, anh dùng nghiệp vụ để nâng đỡ tâm lý, dần dần người bệnh mở lòng và tâm sự.
Tại đây, ông vừa tập vật lý trị liệu với các bài tập thở, tập vận động, xoa bóp, điều trị khung cổ giúp hô hấp dễ dàng hơn vừa chăm sóc liệu pháp tâm lý. Anh Trọng hướng dẫn ông viết nhật ký, theo những điều ông suy nghĩ vào buổi tối, giúp tập trung luồng tư duy đi theo một vấn đề nhất định, thay vì miên man như trước. Mỗi đêm người bệnh viết về một chủ đề và chia sẻ điều đó với chuyên gia vào sáng hôm sau. Điều ông nhắc nhiều nhất là nỗi ân hận, đau buồn vì không gần gũi bên mẹ những ngày cuối đời. Biết mối quan tâm của bệnh nhân, anh Trọng giúp ông chỉ ra vấn đề đang vướng mắc và hướng giải quyết.
Qua hai tuần tích cực điều trị, ông đã tươi tỉnh, vận động vững chắc hơn, có thể tự chạy xe từ nhà ở quận 9 tới trung tâm ở quận 2. Đặc biệt, ông ngủ được khoảng 5 giờ mỗi đêm mà không cần đến thuốc ngủ. Tuy nhiên, anh Trọng cho biết, trường hợp này cần tiếp tục điều trị tâm lý thời gian dài mới đạt hiệu quả bền vững, ổn định.
Bà Lê Thị Thu Hương, 70 tuổi, ngụ quận 1 cũng là một trong số hàng chục "cựu F0" đang tập vật lý trị liệu ngoại trú tại đây. Bà cho biết, mặc dù mắc Covid-19 triệu chứng nhẹ, âm tính hơn một tháng nay song mang nhiều bệnh nền như tiểu đường, tim mạch, cao huyết áp, hen suyễn, viêm khớp nên bà thường xuyên đau lưng, sưng khớp gối, chóng mặt, mệt mỏi.
Xem tin tức trên mạng, biết trung tâm khai trương ngày 24/9, con trai bà chở đến, đăng kí tập ngay. Nhớ lại ngày đầu còn bước lẩy bẩy, cần hai người dìu đỡ mới đi nổi, tim đập 127 nhịp mỗi phút (bình thường là 80), nay đã tự chạy xe máy hơn 10 km đến phòng tập, bà cười nói "đó là điều kì diệu". Kết quả này có được nhờ hàng tiếng đồng hồ mỗi ngày bà được kỹ thuật viên Thái Trung Nguyên xoa bóp bấm huyệt giảm đau lưng, đau khớp, hướng dẫn các bài tập thở, tập vận động mạnh cơ để tăng sức bền. Đồng thời, khi ở nhà bà cũng chăm chỉ tập luyện theo chỉ dẫn.
Kỹ thuật viên Thái Trung Nguyên đang hướng dẫn bà Hương tập thở phối hợp. Lúc tập, trên ngón tay bà luôn đeo thiết bị đo SpO2 để theo dõi nồng độ oxy máu mao mạch. Ảnh: Thư Anh
Theo bác sĩ Nguyễn Thanh Sang, Giám đốc Trung tâm Phục hồi chức năng vật lý trị liệu và tâm lý trị liệu sau nhiễm Covid-19, những di chứng về thể chất và tinh thần hậu nhiễm Covid-19 không còn là khái niệm mới mẻ. Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Cơ quan Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS) và Viện Y tế và Chất lượng Chăm sóc Quốc gia Anh (NICE) đã đưa ra nhiều hướng dẫn về vấn đề này. Theo các nghiên cứu, người bệnh khỏi Covid-19 gặp hàng loạt các biến chứng như xơ phổi (61%), tổn thương thận cấp (25-33%), thở oxy kéo dài (39%), suy giảm nhận thức (18-57%), mệt mỏi (80%), mất ngủ (45%)...
Thống kê sơ bộ của trung tâm cho thấy mọi lứa tuổi đều có thể bị tác động hậu Covid-19. Thường gặp nhất ở nam giới từ 30 tuổi và nữ giới từ 35 tuổi trở lên. Nguyên nhân là do càng lớn tuổi, hệ miễn dịch và sức khỏe càng giảm sút, làm giảm khả năng phục hồi.
"Các triệu chứng ở giai đoạn cấp tính có xu hướng kéo dài hơn 4 tuần, thậm chí nhiều tháng. Nếu không can thiệp y khoa kịp thời, người bệnh dễ trầm cảm, suy giảm sức khỏe trầm trọng, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống", bác sĩ Sang nói.
Mặc dù điều trị hậu Covid-19 rất thiết thực nhưng cơ sở y tế lại gặp khó khi ít đơn vị có trung tâm phục hồi chuyên biệt, lại thiếu sự thống nhất đồng thuận giữa các hiệp hội của các nước. Hiện, Bộ Y tế Việt Nam cũng chưa đưa ra khuyến cáo điều trị nào về di chứng sau mắc Covid-19. Về phía người bệnh, họ vẫn e dè, ám ảnh nên không dám quay lại bệnh viện, tự chịu đựng ở nhà, hoặc chưa nhận thấy đây là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
Thêm nữa, cơ sở vật chất đang trưng dụng từ một cơ sở giáo dục, đủ trang thiết bị nhưng chưa cố định, đồng bộ. Hàng ngày, các bác sĩ, chuyên viên, kỹ thuật viên của trung tâm luân phiên điều trị, tập tại giường cho các F0 nặng khác, đang nằm tại khoa Nội. Thời gian tới, trung tâm dự kiến sẽ mở rộng phạm vi chăm sóc cho nhóm trẻ em mồ côi cha, mẹ trong đại dịch.
Bác sĩ Sang khuyến cáo, các F0 sau khi xuất viện nếu có các triệu chứng như mệt mỏi, đau đầu, mất ngủ, đau cơ xương khớp, tức ngực, khó thở... cần đến các cơ sở y tế để chẩn đoán và điều trị kịp thời. Đến bệnh viện càng sớm, khả năng hồi phục càng cao. Trước khi tiếp nhận điều trị, bệnh nhân sẽ xét nghiệm Covid-19 để chắc chắn đã âm tính. Sau đó, tùy tình trạng, bác sĩ sẽ lên phác đồ cụ thể, hạn chế tối đa việc dùng thuốc. Đánh giá ban đầu, sau khoảng 5-7 ngày điều trị tích cực, các triệu chứng cải thiện 50-70%.
"Người bệnh sẽ được hưởng bảo hiểm y tế đúng tuyến, thông tuyến theo đúng quy định, giống như các mặt bệnh thông thường khác", bác sĩ Sang khẳng định.
Tính đến ngày 6/10, TP HCM ghi nhận hơn 403.000 trường hợp mắc Covid-19, Bộ Y tế đã công bố. Hiện, gần 23.000 F0 đang điều trị tại các bệnh viện tầng 2 và 3 trong tháp ba tầng. Đến nay, tổng số ca xuất viện cộng dồn là hơn 222.000 người, số ca tử vong là hơn 15.000.
Thư Anh