Chỉ ba tuần kể từ khi được phát hiện, Omicron cho thấy tốc độ phát triển đáng kinh ngạc. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ngày 12/12 cảnh báo biến chủng có lợi thế lây nhiễm vượt Delta, dễ trở thành chủng trội tại những nơi nó lưu hành.
Dù vậy, Omicron dường như gây triệu chứng lâm sàng nhẹ hơn. Ở Nam Phi, nơi đầu tiên biến chủng xuất hiện, số người chuyển nặng ít. Đến nay, thế giới chỉ có một ca tử vong vì biến chủng, được ghi nhận tại Anh. Trong số hơn 4.700 ca nhiễm ở nước này, chỉ 10 bệnh nhân phải nhập viện. Cả 1.686 ca mắc Omicron ở Liên minh châu Âu đều có triệu chứng nhẹ hoặc không triệu chứng.
Tuy nhiên, các nhà khoa học cảnh báo còn quá sớm để kết luận Omicron không nguy hiểm. Số ca nhiễm hiện còn thấp, dữ liệu hạn chế, tác động của biến chủng với dân số toàn cầu không được thể hiện đầy đủ.
Ngay cả trong trường hợp được xác nhận gây triệu chứng nhẹ hơn, Omicron vẫn là mối đe dọa vì tốc độ lây nhiễm của nó. Phó giáo sư Ian Mackay, chuyên gia virus học tại Đại học Queensland, Australia, cho biết Omicron lây truyền hiệu quả, có thể áp đảo Delta tại nơi chúng cùng lưu hành. Tại Nam Phi, những người chưa tiêm chủng vẫn phải thở oxy.
"Dù virus không gây bệnh nặng hoặc nguy hiểm, nó vẫn khiến nhiều người phải nhập viện. Chúng ta cần nhớ rằng tỷ lệ nhỏ các ca nhiễm có tính lan truyền cao vẫn có thể tạo nên cụm dịch lớn", ông Mackay nói.
Số ca nhiễm nCoV theo ngày nói chung của Nam Phi đã tăng lên 18.000 vào hôm 12/12, cao hơn nhiều so với con số hơn 1.200 hồi cuối tháng 11, khi biến chủng lần đầu được báo cáo.
Hệ số lây nhiễm R0 của virus (số người có thể nhiễm nCoV từ một F0) hiện là 2,5, cao hơn bất cứ thời điểm nào trong đại dịch. Theo Bộ Y tế Nam Phi, tỷ lệ nhập viện ngày càng tăng có thể do tổng số người mắc Covid-19 cao hơn.
Trong khi đó, số ca nhiễm Omicron tăng gấp đôi cứ sau hai đến ba ngày ở Anh. Cơ quan An ninh Y tế nước này dự đoán nó sớm trở thành chủng trội. Nếu không có hạn chế, số ca Omicron sẽ tăng lên 200.000 mỗi ngày vào cuối tháng 12, trường hợp nhập viện có thể cao gấp đôi trong hai tuần tới. Do đó, chính phủ Anh kêu gọi người dân tiêm phòng để tăng cường miễn dịch chống biến chủng mới.
Người dân xếp hàng tại một điểm xét nghiệm Covid-19 ở New York, Mỹ, ngày 3/12. Ảnh: Reuters
Đan Mạch trải qua tình trạng tương tự. Số ca Omicron tăng gấp đôi sau mỗi hai ngày. Viện Huyết thanh Statens ước tính nó sẽ trở thành chủng trội trong tuần này, làm tăng áp lực lên hệ thống y tế.
Hiện chưa rõ vì sao Omicron lây truyền hiệu quả đến vậy. Các nhà khoa học cho rằng lý do nằm ở các đột biến protein gai bên ngoài vỏ virus. Chúng vừa làm tăng khả năng bám dính vào tế bào vật chủ, vừa giúp virus trốn thoát miễn dịch.
Nhiều nghiên cứu cho thấy Omicron có thể làm giảm hiệu quả vaccine. Các chuyên gia ghi nhận một số ca nhiễm đột phá ở người đã tiêm đủ hai liều vaccine và cả liều tăng cường.
Kwok Kin-on, giáo sư dịch tễ từ Đại học Hong Kong, cho biết cần nghiên cứu cẩn thận về dữ liệu mức độ nghiêm trọng của các ca nhiễm gần đây. Đặc biệt khi Omicron có khả năng gây tái nhiễm cao gấp ba đến 8 lần so với Delta. Theo giáo sư Kwok, biến chủng có mức độ tái nhiễm cao sẽ dẫn đến nhiều trường hợp triệu chứng nhẹ.
Giáo sư Michael Plank, trường Toán học và Thống kê Đại học Cambridge, chuyên gia nghiên cứu mô hình dịch tễ, cảnh báo thế giới đang đối mặt với mầm bệnh lây lan nhanh hơn Delta.
"Nó có thể khiến rất nhiều người mắc bệnh. Với số người nhiễm nCoV cao, tỷ lệ nhập viện dù nhỏ cũng đủ để gây ra các vấn đề nghiêm trọng cho hệ thống y tế vốn đã áp lực vì Delta từ trước", ông nói.
Các nhà khoa học vẫn trong quá trình trả lời ba câu hỏi lớn: Omicron lây lan hiệu quả đến đâu, khả năng tránh miễn dịch ra sao và độc lực gây bệnh nặng như thế nào. Peter Chin-Hong, giáo sư bệnh truyền nhiễm Đại học California San Francisco, cho biết cần giải thích các dữ liệu sơ bộ về Omicron ở Nam Phi một cách thận trọng.
Tại Nam Phi, độ tuổi trung bình là khoảng 27. Theo một số đánh giá, có thể 60-80% dân số trưởng thành nước này đã nhiễm nCoV. Đây khả năng là lý do khiến các trường hợp dương tính ban đầu được báo cáo đều có triệu chứng nhẹ.
"Nam Phi rất khác so với những khu vực còn lại trên thế giới. Quốc gia có dân số trẻ. Ngoài HIV, người dân thường không mắc các bệnh gây suy giảm miễn dịch hoặc bệnh nền nào khác như Mỹ. Đất nước bị ảnh hưởng nặng nề bởi các đợt Covid-19 liên tiếp, vì vậy có thể đã đạt khả năng miễn dịch đáng kể", giáo sư Chin-Hong nói.
Ngược lại, nhiều nước trải qua ít đợt bùng phát, có dân số già, nhiều người suy giảm miễn dịch dễ chịu tổn hại vì Omicron hơn.
Giáo sư Kwok cảnh báo cần thu thập thêm dữ liệu để hiểu đầy đủ về tác động của Omicron lên các nhóm tuổi khác nhau. "Còn ba đến 4 tuần nữa, số ca nhiễm và tử vong mới lộ rõ. Tin tốt là chúng tôi chưa ghi nhận quá nhiều người chết, song vẫn phải đợi một đến hai tuần xem liệu tỷ lệ tử vong có ổn định hay không", ông Kwok nhận định.
Thục Linh (Theo SCMP)