Theo BS.CKI Nguyễn Tiến Đạo, Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, cúm A là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính, do các chủng virus cúm A phổ biến như H1N1, H3N2 gây ra. Khi mắc cúm, người bệnh sốt, đau nhức cơ thể, ho và có thể biến chứng viêm phổi, suy hô hấp. Bác sĩ Đạo chỉ ra các nguyên nhân người lớn tuổi mắc cúm A dễ trở nặng dẫn đến viêm phổi như sau:

Khó đào thải đàm nhớt

Theo bác sĩ Đạo, để đối phó virus cúm A xâm nhập cơ thể, niêm mạc tiết ra nhiều dịch nhầy để loại bỏ virus. Lúc này, người bệnh thường có phản xạ ho, khạc để đẩy đàm nhớt ra ngoài cho thông thoáng.

Tuy nhiên, tình trạng mệt mỏi, đau nhức người, kèm sốt cao, khó thở, ăn không ngon miệng, khó ngủ do cúm có thể gây kiệt sức, giảm khả năng đào thải đàm nhớt. Việc này có thể dẫn đến bít tắc đường thở đồng thời tạo điều kiện cho các loại virus, vi khuẩn khác xâm nhập vào phổi gây viêm phổi.

Mặt khác, niêm mạc tổn thương do cúm cũng có thể mở đường cho mầm bệnh khác tấn công. Bên cạnh đó, người cao tuổi cũng thường mắc các bệnh lý nền khiến hệ miễn dịch và hô hấp suy giảm như hen suyễn, phổi tắc nghẽn mạn tính, đái tháo đường. Khi mắc cúm, bệnh dễ kéo dài và trở nặng hơn ở nhóm người này.

Tự điều trị

Nhiều người cho rằng, cúm A chỉ gây ho, sốt, sổ mũi nên thường chủ quan, điều trị theo phương pháp dân gian hoặc tự mua thuốc uống theo triệu chứng. Tuy nhiên, nhiều phương pháp chưa được kiểm chứng khoa học hoặc tự điều trị sai so với chỉ định.

Ví dụ, người dân có thói quen bị viêm họng, sốt khi mắc cúm thường mua kháng sinh để uống. Thực tế, kháng sinh không có tác dụng tiêu diệt virus cúm, khi sử dụng cần đúng chỉ định để đảm bảo hiệu quả điều trị. Việc lạm dụng kháng sinh có thể gây ra nhiều tác dụng phụ như tiêu chảy, mệt mỏi, dễ gây giảm khả năng đề kháng và bội nhiễm vi khuẩn, đồng thời khiến virus cúm nhân lên, xâm nhập vào phổi, nhất là ở người lớn mắc bệnh nền mạn tính.

Như người đàn ông 58 tuổi, ở Tuyên Quang có tiền sử tăng huyết áp nhẹ, tự điều trị tại nhà khi mắc cúm A với triệu chứng ho, sốt, khó thở. Sau đó, ông gặp biến chứng suy hô hấp, tổn thương phổi lan tỏa khoảng 80-90%, điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương hồi tháng 2.

Sinh hoạt kém lành mạnh

Nhiều người cho rằng, khi mắc cúm cần kiêng tắm gội, đánh răng, súc miệng họng, hoặc kiêng ăn các món như thịt gà, hải sản, tôm, chuối... Bên cạnh đó, nhiều người lớn mắc việc cũng "tham công tiếc việc" dẫn đến không nghỉ ngơi đủ.

Theo bác sĩ Đạo, đây là các thói quen dễ làm bệnh cúm trở nặng, tăng nguy cơ biến chứng viêm phổi. Lý do là, cúm gây sốt cao, tiết nhiều mồ hôi, đàm nhớt, nếu không vệ sinh sạch sẽ dễ gây bội nhiễm mầm bệnh khác. Nếu ăn uống quá kiêng khem, không đủ chất, làm việc quá sức, hệ miễn dịch suy giảm, bệnh càng nặng hơn.

Cách phòng cúm

Theo bác sĩ Đạo, virus cúm A dễ lây lan qua đường hô hấp thông qua các giọt bắn mũi họng của người bệnh khi tiếp xúc gần. Ngoài ra, virus cũng có thể bám vào bề mặt các đồ vật và tồn tại đến 48 giờ, lây bệnh cho người chạm vào và đưa tay lên mắt, mũi miệng.

Các không gian kín như trường học, bệnh viện, công sở, ký túc xá, mầm bệnh có khả năng phát tán cao hơn. Nhóm có nguy cơ cao trở nặng nhất là trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người lớn trên 65 tuổi, người có bệnh mạn tính...

Để phòng ngừa cúm A, Bộ Y tế khuyến cáo mỗi người cần tiêm vaccine cúm hằng năm. Vaccine giúp bảo vệ cơ thể trước bốn chủng cúm phổ biến như A/H3N2, A/H1N1 và cúm B.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiêm vaccine có thể làm giảm đến 60% các bệnh liên quan đến cúm, 90% tỷ lệ nhập viện và khoảng 70-80% tỷ lệ bị tử vong do cúm, đặc biệt là các nhóm có hệ miễn dịch kém, bệnh lý nền, phổi tắc nghẽn mạn tính COPD.

Hiện Việt Nam lưu hành bốn loại vaccine cúm, trong đó, loại của Pháp, Hà Lan và Hàn Quốc tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn. Loại của Việt Nam tiêm cho người từ 18 đến 60 tuổi. Trẻ từ 6 tháng đến dưới 9 tuổi cần tiêm hai mũi cách nhau tối thiểu một tháng nếu chưa từng chủng ngừa cúm. Người từ 9 tuổi trở lên chỉ cần 1 liều. Vaccine cần nhắc lại 1 mũi hằng năm. Phụ nữ có thể tiêm cúm vào bất kỳ giai đoạn nào của thai kỳ, tốt nhất từ tháng thứ tư trở đi để bảo vệ sức khỏe, truyền kháng thể thụ động cho con.

Bên cạnh vaccine, mọi người cũng cần phòng cúm A bằng cách thường xuyên rửa tay bằng dung dịch cồn hoặc xà phòng sau khi cầm nắm đồ vật hoặc đến nơi công cộng, hạn chế tiếp xúc người nghi mắc cúm, tránh tập trung chỗ đông người trong mùa dịch. Vệ sinh nơi ở, nơi làm việc với dung dịch sát khuẩn, mở cửa sổ thông thoáng. Tăng cường sức đề kháng bằng việc tập luyện thể dục đều đặn, có chế độ ăn uống, sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý.

Nếu mắc cúm, mọi người nên uống đủ nước, ăn đủ chất dinh dưỡng, nếu nhạt miệng nên ăn các món dễ nuốt như cháo, súp, sinh tố trái cây kết hợp tăng cường vitamin. Người bệnh nên vệ sinh cơ thể, đánh răng nhẹ nhàng, súc miệng họng bằng nước muối sinh lý mỗi ngày nhằm giúp thông họng, đào thải virus cúm ra ngoài. Khi tắm gội, mọi người nên tắm gội ở phòng kín, tránh nơi gió lùa và tránh tắm quá lâu, tắm bằng nước lạnh.

Linh Đan