Một lần tôi tới thăm cô giáo dạy tiếng Anh ngày xưa. Cô kể rằng gần đây có một người đến hỏi xem cô có dạy tiếng Anh cho mình được không. Hóa ra là anh đấy cần phải thi IELTS vì một lý do gì đó. Nhưng cho tới lúc tới gặp cô thì anh ấy chưa học tiếng Anh bao giờ.
Cô giáo hỏi tiếp, rằng vì sao anh chưa học tiếng Anh, ngày xưa anh học tới lớp mấy? Hóa ra là anh ta chỉ học tới lớp 7.
Cô giáo bèn hỏi rằng, bây giờ yêu cầu anh viết một bài luận 500 từ nói về vai trò của phụ nữ trong xã hội hiện đại, và viết bằng tiếng Việt, thì anh có viết được không? Anh ta lắc đầu. Vậy là cô đành mời về nhà. Cô giáo nói: "Tiếng Anh thì tôi dạy được. Còn kiến thức từ lớp 7 tới lớp 12 thì tôi dạy kiểu gì?".
Luyện thi là một khái niệm mà ai đã từng đi học ở Việt Nam đều biết rõ. Đầu tiên, cần phải học. Tiếp theo là luyện thi, và sau cùng là đi thi. Vì vậy "mùa" luyện thi bao giờ cũng là vào đầu hè, trước các kỳ thi căng thẳng, như là thi tốt nghiệp phổ thông, thi vào lớp 10, hay như ngày xưa là thi vào đại học.
Thi IELTS vì vậy cũng sẽ có lò luyện thi. Nhưng luyện thi IELTS từ lúc học cấp một thì trước giờ chắc chỉ có ở Việt Nam. Dẫu sao đi nữa ở đâu cũng chỉ có các lớp học tiếng Anh, còn luyện thi thì phải tới lúc gần thi mới luyện.
IELTS không phải chỉ là kỳ thi kiểm tra tiếng Anh. Nó là kỳ thi kiểm tra khả năng sử dụng tiếng Anh trong môi trường học thuật bậc đại học. Vì vậy các bài kiểm tra luôn mang tính chất học thuật. Các bài luận, đọc hiểu, hay nghe đều có nội dung hàn lâm, mặc dù không phải chuyên ngành cao cấp. Đại khái là phải có trình độ kiến thức cỡ cấp ba thì mới có khả năng làm được bài thi.
Nếu kỳ thi tốt nghiệp ở Việt Nam có môn tiếng Việt thay vì môn Ngữ Văn, thì đề thi cũng sẽ hao hao đề thi IELTS mà thôi. Đại khái là sẽ có phần đọc hiểu các văn bản nghị luận hay khoa học, phần viết với các nội dung về khoa học xã hội hay nghiên cứu biểu đồ. Nếu các em học sinh cấp một bị bắt luyện thi với các nội dung như vậy, ắt hẳn sẽ có rất nhiều gạch đá ném vào.
Nội dung thi IELTS phần đọc hiểu và viết thật ra cũng hơi giống phần thi verbal test của kỳ thi SAT. Nó được đặt ra để kiểm tra khả năng sử dụng tiếng Anh trong học thuật. Những người dùng tiếng Anh là bản ngữ nhưng chưa học hết cấp ba thì cũng không nên thi SAT. Cũng như những đứa trẻ ở Mỹ mà còn đang học cấp một cấp hai lại bị bắt đi luyện thi SAT thì cũng rất vô lý.
Việc luyện thi IELTS ở các học sinh chưa đủ kiến thức khoa học và xã hội vì vậy rất phản tác dụng. Kỳ thi IELTS yêu cầu hai điều: tiếng Anh, và khả năng học thuật.
Các em nhỏ chưa lên cấp ba, khả năng học thuật không đủ để thi IELTS mà lại đem các em ra luyện, thì chả khác nào xây nhà bằng không khí.
Học tiếng Anh có nhiều giai đoạn, và nó cũng tương tự như học tiếng Việt. Bắt đầu là học bảng chữ cái, từ vựng, và ngữ pháp, cùng các kỹ năng nói, đọc, nghe, viết các chữ cái, từ vựng, và câu cú. Dần dần thì các nội dung văn bản mới nâng cao lên, và phải tương xứng với các kiến thức ở các môn khác.
Như khi học môn Ngữ Văn, nếu các em học sinh cấp một mà phải phân tích tâm lý nhân vật bà cụ Tứ trong Vợ nhặt thì ắt là ai cũng phải đối. Các em học sinh cấp một làm sao hiểu được thời kỳ Pháp thuộc, nạn đói, hay diễn biến tâm lý mà phân tích bà cụ Tứ cho được?
Những người nghĩ ra được việc luyện thi IELTS từ thuở còn thơ đã sáng tác ra một khái niệm mới: Người ta đốt cháy giai đoạn, còn các vị này đốt cháy luôn cả quá trình.
Nó cũng tương tự như bắt đứa trẻ hai vừa đi vững tập kỹ năng sút phạt hàng rào hay chiến thuật kéo bẫy việt vị trong bóng đá vậy.
Khanh Huỳnh
>>Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.