Kể từ khi rời Nhà Trắng, Donald Trump vẫn duy trì sức ảnh hưởng lớn với đảng Cộng hòa, nhưng cuộc đua vào Thượng viện Mỹ trước thềm bầu cử giữa kỳ năm 2022 cho thấy ông không còn là điểm tựa chắc thắng cho các ứng viên được ông ca ngợi là "trung thành" với mình.
Trump đến nay đã công khai ủng hộ ứng viên thượng nghị sĩ Cộng hòa ở 15 bang. Gần một nửa số này là nghị sĩ đương nhiệm tái tranh cử, được giới phân tích dự đoán dễ dàng giành vé đại diện đảng cho vòng đua cuối với ứng viên Dân chủ. Tuy nhiên, nửa còn lại trong danh sách "gà nòi" của Trump đang giẫm chân tại chỗ và thất thế ở vòng bầu cử sơ bộ.
Nghị sĩ Mo Brooks, người được Trump ủng hộ trong cuộc đua giành vé ứng viên đảng Cộng hòa cho ghế thượng nghị sĩ bang Alabama, đang chật vật trước đối thủ Katie Britt, cựu chánh văn phòng của thượng nghị sĩ Richard Shelby, người lần đầu ra ứng cử.
Trong khi Britt đã quyên được 3,7 triệu USD tiền tài trợ tranh cử, số tiền Brooks thu được chỉ bằng một nửa. Britt còn thuyết phục thành công Liên đoàn Nông dân Alabama, một trong những nhóm cử tri chủ chốt của Trump, ra mặt ủng hộ mình.
Donald Trump (phải) ngày 5/6 tuyên bố ủng hộ Ted Budd (trái) làm ứng viên đảng Cộng hòa tranh cử thượng nghị sĩ bang Bắc Carolina. Ảnh: AP.
Trong khảo sát tháng 10 của Public Opinion Strategies ở Bắc Carolina, khoảng 52% cử tri được hỏi cho biết tiếng nói từ Trump không tác động nhiều đến lá phiếu của họ.
Trong cuộc bầu cử sơ bộ đảng Cộng hòa tìm ứng viên thượng nghị sĩ Bắc Carolina, Ted Budd, người được Trump hậu thuẫn hết mình, quyên được ít tiền hơn đối thủ, cựu thống đốc Pat McCrory. Kết quả hai cuộc thăm dò cử tri do đội ngũ McCrory và ủy ban vận động bầu cử (PAC) ủng hộ Budd đều cho thấy ông này đang thất thế.
Tình thế tương tự cũng diễn ra với cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Cộng hòa ở Alaska, giữa ứng viên Lisa Murkowski và đối thủ Kelly Tshibaka.
Murkowski là một trong 7 thượng nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu luận tội Trump kích động bạo loạn ngày 6/1 ở Đồi Capitol, khiến cựu tổng thống tức giận. Trump đe dọa sẽ tìm mọi cách ngăn Murkowski tái đắc cử và tuyên bố ủng hộ Tshibaka "soán ghế" của bà.
Khảo sát cử tri hồi tháng 6 cho thấy Murkowski bị đối thủ vượt mặt ngay sau khi Trump tuyên bố hậu thuẫn Tshibaka. Nhưng 4 tháng sau, Murkowski đảo ngược tình thế, bỏ xa đối thủ với cách biệt 20 điểm phần trăm và quyên được số tiền vận động tranh cử cao gấp 10 lần.
Giới quan sát cho rằng xu hướng trên cho thấy không ít cử tri và chính trị gia Cộng hòa muốn đảng thoát khỏi chiếc bóng của Trump. Rick Scott, thượng nghị sĩ bang Florida kiêm Chủ tịch Ủy ban Thượng viện Quốc gia đảng Cộng hòa (NRSC), đầu năm nay kêu gọi Trump chỉ nên ủng hộ ứng viên là nghị sĩ đương chức tái tranh cử nếu ông muốn can thiệp vào vòng bầu cử sơ bộ.
Ảnh hưởng từ Trump mang lại lợi ích tài chính rõ rệt cho các ứng viên Cộng hòa. Đội ngũ cố vấn cho nghị sĩ Ted Budd xác nhận kế hoạch vận động quyên góp của họ được rút ngắn gần nửa năm sau khi ông được Trump ủng hộ. Mục tiêu gây quỹ đã trong tầm tay, dù họ ban đầu đặt mốc hoàn thành vào tháng 5/2022.
Tuy nhiên, những tranh cãi liên quan đến Trump lại khiến ứng viên Cộng hòa mất lòng nhóm cử tri trung lập và những cử tri muốn đảng thay đổi. Nhóm này lại chiếm phần lớn trong cấu trúc cử tri Bắc Carolina và một số bang chiến trường mà đảng Cộng hòa cần giành chiến thắng vào cuối năm sau, nếu muốn hiện thực hóa tham vọng "đổi màu" Thượng viện.
Lựa chọn về "gà nòi" của Trump ở Bắc Carolina bị giới phân tích lẫn những người thân thiết với ông hoài nghi. Cách ông ra mặt ủng hộ Ted Budd hồi tháng 6 được đánh giá là quá sớm vì cuộc vận động tranh cử mới bắt đầu. Nghị sĩ 50 tuổi này cũng mới làm việc ở Hạ viện từ năm 2017 và chưa có nhiều dấu ấn trên chính trường.
Quyết định chọn ứng viên để ủng hộ của Trump được cho là mang màu sắc cảm tính. Đầu tháng 11, ông xuất hiện ở sự kiện gây quỹ cho Blake Masters, đang tranh vé đại diện đảng Cộng hòa ứng cử ghế thượng nghị sĩ bang Arizona, được tổ chức trong khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago.
Trước đó một ngày, Masters, 35 tuổi, đăng video đồng tình với thuyết âm mưu rằng cuộc bầu cử tổng thống năm ngoái xảy ra gian lận, đồng thời tuyên bố "Trump đã thắng năm 2020". Động thái này của Masters được giới phân tích nhận định là cách lấy lòng và lôi kéo ủng hộ từ Trump.
Nhưng tính toán của ứng viên trẻ tuổi này trước mắt chưa gặt hái thành quả. Trump chưa công khai kêu gọi cử tri trung thành bỏ phiếu cho Masters. Ở một số cuộc thăm dò dư luận gần đây, Masters đang bị bỏ xa trước Tổng chưởng lý Arizona Mark Brnovich, người từng bị Trump chỉ trích do không quyết liệt tham gia nỗ lực đảo ngược kết quả bỏ phiếu tổng thống 2020.
Theo giới phân tích, sức ảnh hưởng từ Trump có thể tạo bước chạy đà đáng kể cho các ứng viên Cộng hòa, nhưng họ cần đủ năng lực để khẳng định chỗ đứng trong vòng bầu cử sơ bộ, đặc biệt khi cử tri còn nhiều lựa chọn khác. Họ chỉ còn vài tháng cho đến ngày bỏ phiếu nội bộ đảng để đảo ngược tình thế và tận dụng cú hích chính trị của cựu tổng thống Mỹ.
"Cử tri trung thành với Trump luôn sẵn sàng theo ông và ủng hộ bất kỳ ứng viên nào ông ấy muốn, nhưng ông ấy có thể phạm sai lầm chính trị khi chọn sai ứng viên hoặc ra mặt không đúng thời điểm", Gregg Keller, chiến lược gia chính trị trong đảng Cộng hòa, nhận định.
Trung Nhân (Theo Politico)