Theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng, cố vấn Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng Việt Nam, công tác tiêm chủng vaccine Covid-19 được Chính phủ chỉ đạo và Bộ Y tế chuẩn bị rất kỹ về kiến thức, kỹ năng tiêm, hướng dẫn theo dõi phản ứng sau tiêm. Được tiêm vaccine phòng Covid-19 lúc này là cơ hội và quyền lợi, người dân không nên trì hoãn hoặc chờ đợi vaccine khác.
Tuy nhiên có nhiều ý kiến về việc vaccine gây phản ứng phụ khiến không ít người lo lắng, trì hoãn tiêm chủng. Trực tiếp tiêm cho hàng chục nghìn người ở nhiều lứa tuổi và tình trạng sức khỏe khác nhau, bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC ghi nhận hầu hết phản ứng phụ sau tiêm vaccine Covid-19 rất thông thường như đau, đỏ tại vị trí tiêm hoặc các triệu chứng "giả cúm" như mệt mỏi, đau cơ, đau khớp, đau đầu, sốt...
"Phản ứng phản vệ dù rất hiếm nhưng cũng có thể xảy ra với bất kỳ ai, có tiền sử dị ứng hay không. Không chỉ vaccine, bất kỳ một tác nhân nào cũng có thể gây phản ứng phản vệ từ nhẹ đến nặng, ngay cả với những loại thức ăn hàng ngày. Phản ứng phản vệ có thể kiểm soát tốt nếu phát hiện và được xử trí kịp thời ngay khi xuất hiện những triệu chứng ban đầu", bác sĩ Chính nói thêm.
Hầu hết trường hợp không gặp phản ứng. Một số người có thể cảm thấy mỏi mệt, khó ngủ, nhức đầu, sốt... Các phản ứng này thường sẽ tự khỏi trong vòng 2-3 ngày sau tiêm. Trong trường hợp sốt cao, lạnh run có thể dùng thuốc hạ sốt để giảm triệu chứng khó chịu. Nếu xuất hiện tình trạng nôn ói, đi ngoài, mệt lả, khó thở... gây khó chịu, người được tiêm chủng nên đến ngay bệnh viện kiểm tra.
Đợt tiêm chủng chiến dịch quy mô rộng lớn cho người dân trên địa bàn TP HCM được sử dụng loại vaccine Covid-19 AstraZeneca. Ảnh: VNVC.
Còn theo bác sĩ Trương Hữu Khanh, nguyên Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng I TP HCM, để tiêm vaccine Covid-19 an toàn, hiệu quả, người dân nên giữ tinh thần thoải mái, tin tưởng vào đội ngũ nhân viên y tế. Trước khi đi nên ăn uống, nghỉ ngơi bình thường, ngủ đủ giấc để cơ thể khỏe mạnh, không vận động mạnh khiến tăng huyết áp, tránh dùng chất kích thích như uống cà phê khiến tim đập nhanh... lúc đó phải trì hoãn tiêm chủng, mất đi cơ hội được tiêm vaccine Covid-19.
Bác sĩ Khanh chia sẻ thêm, xét nghiệm các chỉ số rối loạn đông máu hay xét nghiệm dị ứng trước khi tiêm chủng không có ý nghĩa trong dự đoán phản ứng sau tiêm vaccine Covid-19. Không áp dụng các biện pháp truyền miệng như uống thuốc hạ sốt, hạ huyết áp, làm chậm nhịp tim trước khi tiêm vaccine. Không cần kiêng trứng hay tuyệt đối nằm nghỉ, tuyệt đối không uống bia rượu trước khi tiêm. Không lao động hay chơi thể thao quá sức và theo dõi các phản ứng bất thường trên cơ thể sau tiêm.
Cần thông báo với bác sĩ về tình trạng sức khỏe của bản thân như tiền sử dị ứng với thành phần trong vaccine, hoặc với bất kỳ tác nhân nào, tiền sử sử dụng thuốc... Tất cả người đi tiêm chủng đều được khám và hướng dẫn cụ thể về các triệu chứng nghiêm trọng có thể xảy ra. Đặc biệt, người được tiêm cần ở lại cơ sở tiêm chủng ít nhất 30 phút sau tiêm để theo dõi tình trạng sức khỏe nhằm phát hiện và xử trí kịp thời những dấu hiệu bất thường của phản ứng phản vệ có thể xảy ra nhanh với các triệu chứng ở da niêm (nổi mề đay, ngứa, tím tái...), hô hấp (khó thở), tuần hoàn (tim đập nhanh, hạ huyết áp), tiêu hóa (đau quặn bụng, nôn/buồn nôn...), ngất xỉu, vật vã... Ngoài ra, cần tiếp tục tự theo dõi ít nhất 7-28 ngày sau tiêm tại nhà.
Khám sàng lọc trước tiêm chủng vaccine Covid-19. Ảnh: Phong Lan.
Chia sẻ về trường hợp mắc bệnh lý nền, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trần Hiển, nguyên Chủ tịch Hội Y học Dự phòng Việt Nam cho biết, bệnh nhân mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường, suy thận, tăng huyết áp... đã điều trị ổn định cần tiêm vaccine Covid-19 sớm vì nếu nhiễm bệnh sẽ gặp biến chứng rất nặng, nguy cơ tử vong cao. Nhóm đối tượng dị ứng với hải sản, mỹ phẩm... vẫn tiêm vaccine nhưng phải thận trọng, khám sàng lọc kỹ, cần tiêm chủng trong bệnh viện hoặc cơ sở y tế có đủ năng lực hồi sức cấp cứu ban đầu - nơi có đầy đủ trang thiết bị và đội ngũ nhân viên y tế chuyên môn. Người từng bị dị ứng nặng như phản ứng phản vệ từ độ II trở lên với bất kỳ dị nguyên nào thì cần chống chỉ định. Những người dị ứng nặng với thành phần của vaccine không nên tiêm.
Những trường hợp đông máu rất hiếm gặp và hiện nay có thể phát hiện sớm và xử trí kịp thời. Ngược lại, người rối loạn đông máu vẫn có thể được tiêm nhưng cần thận trọng. Trung tâm tiêm chủng VNVC dùng kim tiêm nhỏ và kỹ thuật tiêm như giữ bông ở vị trí tiêm lâu hơn, có thể hạn chế được trường hợp xuất huyết ở người có tiền sử rối loạn đông máu để họ không mất cơ hội được tiêm vaccine này.
Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, cần hoãn tiêm vaccine Covid-19 với phụ nữ có thai; phụ nữ đang nuôi con bằng sữa mẹ; bệnh nhân mắc bệnh cấp tính hoặc mạn tính đang tiến triển, chưa kiểm soát được; người bị suy giảm khả năng đáp ứng miễn dịch nặng; ung thư giai đoạn cuối, xơ gan mất bù; và những người mắc Covid-19 trong vòng 6 tháng... Sau khi ngưng thuốc ức chế miễn dịch liều cao, xạ trị, hóa trị 14 ngày, người bệnh ung thư có thể tiêm vaccine Covid-19 bình thường nếu đủ sức khỏe.
Mục tiêu của Bộ Y tế là đến cuối năm 2021 sẽ tiêm 70% dân số cho những người từ trên 18 tuổi để đạt được miễn dịch cộng đồng.
"Chúng tôi luôn chuẩn bị sẵn sàng thuốc cấp cứu và thiết bị sử dụng trong trường hợp xuất hiện phản ứng phản vệ sau tiêm theo đúng hướng dẫn của Bộ Y tế. Quy trình theo dõi, xử trí phản ứng sau tiêm thường quy, chuyên nghiệp, rất cẩn trọng để mang lại sự an toàn tối đa", bác sĩ Chính nói.
Việt Nam đang tiêm vaccine AstraZeneca cho đối tượng ưu tiên như lực lượng tuyến đầu chống dịch là bác sĩ, nhân viên y tế, người dân đang sống trong vùng dịch. Đây là loại vaccine được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tiền thẩm định, đưa vào Cơ chế COVAX toàn cầu (COVAX Facility), Cơ quan Quản lý Dược phẩm châu Âu (EMA) và WHO phê duyệt sử dụng khẩn cấp khi tình hình dịch bệnh có diễn biến phức tạp. Bộ Y tế nước ta cũng cho phép lưu hành loại vaccine này.
Tiêm vaccine phòng Covid-19 cho công nhân tại khu công nghiệp Tân Tạo, quận Bình Tân, ngày 22/6/2021. Ảnh: Phong Lan.
Vaccine AstraZeneca được chỉ định tiêm tại Việt Nam cho người từ 18 tuổi trở lên với phác đồ tiêm 2 liều, cách nhau 4-12 tuần tùy theo tình hình cung ứng vaccine. Hiệu quả bảo vệ khoảng 90% sau khi tiêm đủ 2 mũi, giúp giảm triệu chứng nặng, tỷ lệ nhập viện và nguy cơ tử vong do Covid-19.
Nhằm cung cấp những thông tin khoa học, chính thống và giải đáp thắc mắc về tiêm vaccine Covid-19, VnExpress phối hợp cùng Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC tổ chức Tuần tư vấn "Tiêm vaccine Covid-19 an toàn, hiệu quả" từ ngày 29/6 đến ngày 10/7/2021. Độc giả đặt câu hỏi tại đây.
Ngọc An
