Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc, tác giả nhiều sách giáo dục kỹ năng làm cha mẹ, mở đầu một buổi trò chuyện với phụ huynh về việc dạy giới tính cho con bằng một câu chuyện kể rằng: Có một ông bố thấy đứa con 15 tuổi nay đã lớn mới kêu lại nghiêm trang bảo "Con à, hôm nay bố có chuyện muốn trao đổi với con, đó là một chuyện khó nói, chuyện tình dục". Nghe thấy thế, thằng bé nhanh nhảu bảo: “Bố có thắc mắc gì cứ mạnh dạn hỏi đi ạ, không sao đâu ạ”.
Từ khi còn nhỏ, trẻ đã có nhu cầu khám phá về cơ thể và không phân biệt đối xử với những bộ phận trong cơ thể của mình. Ảnh: Nguyễn Khánh.
Qua câu chuyện trên, bác sĩ Hồng Ngọc cho rằng, khi trò chuyện về giới tính, trước hết cha mẹ cần khẳng định với con rằng tình dục không xấu. Tình dục gắn với con người từ trong trứng nước. Khi mới thụ tinh một em bé thì đã tồn tại sẵn các nhiễm sắc thể X, Y, phân định giới tính cho đứa bé, dù đến 3 tháng trong bụng mẹ thai nhi mới có đầy đủ bộ phận sinh dục nam hay nữ. Bên cạnh đó, thiên nhiên còn trang bị sẵn một hệ thống tuyến sinh dục, để tới tuổi nào đó thì sẽ cho kích hoạt tạo ra các kích thích tố và bùng nổ giới tính. Do đó cần dạy cho trẻ hiểu về giới tính từ sớm, đừng chờ đến lúc đó mới dạy thì có khi đã muộn.
Đã là sinh vật nói chung thì phải biết ăn, ngủ, phải thải chất bã và phải biết làm nhiệm vụ "truyền giống" (trừ những bậc tu hành). Những chuyện này luôn được lắp đặt sẵn trong gene. Như con gà mới nở đã biết mổ thóc ăn, đã biết bươi đất để kiếm thức ăn và sau đó biết đạp mái. Con bê mới sinh chập chững vài bước đã biết tìm đến vú mẹ và sau đó biết kiếm cỏ rồi đến một lúc thì biết đi tìm “ý trung nhân”. Con người cũng vậy, sinh ra đã biết vùi đầu tìm vú mẹ bú ngon lành, không cần ai phải dạy.
Nhưng con người là sinh vật cao cấp nên không chỉ biết ăn thôi, mà còn biết tìm món ngon vật lạ, cao lương mỹ vị để ăn sao cho ngon, cho khoái. Trong chuyện ngủ nghỉ cũng vậy, bất kỳ sinh vật nào cũng phải ngủ. Ngủ để phục hồi năng lượng, để các tế bào được nghỉ ngơi. Ngủ thừa hay thiếu đều sinh bệnh.
Cuối cùng là chuyện truyền giống. Để khuyến khích các sinh vật đừng làm biếng đối với chuyện duy trì nòi giống này, thiên nhiên đã “dụ” nó bằng cách ban thưởng cho ít nhiều khoái cảm. Vì thế mà ta thấy các sinh vật đều làm "nhiệm vụ" một cách hăng say.
Trong "chuyện ấy", các sinh vật làm nhiệm vụ theo bản năng, đúng mùa đúng tiết. Dĩ nhiên chúng cũng phải dày công chọn lựa bạn tình, cũng phải ve vãn múa may chút đỉnh để các hoóc môn có dịp được kích hoạt đâu ra đó cho đến lúc chín muồi. Còn con người, do có trí khôn nên đã tận dụng mọi điều kiện để hưởng thụ khoái cảm mà thậm chí có một bộ phận chẳng thèm quan tâm tới chuyện truyền giống. Kết quả, nhiều xã hội đang chới với vì thiếu sự đổi mới thế hệ, người già cứ già hoài, người trẻ chẳng sinh ra. Và bệnh tật liên quan đến tình dục không ngừng phát triển, từ bệnh lậu, đến giang mai, HIV/AIDS…
Nhiều người hiểu lầm giáo dục giới tính là dạy cách quan hệ. Nếu thế thì chẳng cần phải dạy bởi động vật nào cũng tự nhiên mà biết cả, từ con gà, con vịt, con heo, con ếch, con chim, con cá.... Có điều, "con người" thì khác, vì ở con người không chỉ thuần túy là bản năng. Nó cũng giống như ăn uống cũng là chuyện bản năng, nhưng với con người thì cũng phải “ăn trông nồi ngồi trông hướng”.
Tình hình nay đã khác xưa. Thời xưa không có nhiều cám dỗ, không có nhiều hiểm nguy rình rập như bây giờ. Song dù ở thời đại nào, cha mẹ cũng có bổn phận phải dạy con cái, không thể khoán cho ai khác. Như câu tục ngữ "Dạy con từ thuở còn thơ", phải dạy rất sớm vì đây là vấn đề liên quan đến nếp sống của mỗi gia đình, đến giá trị, lòng tin, thái độ và nhất là hành vi, hình thành nên nhân cách của mỗi con người để có một cuộc sống hạnh phúc về sau. Có người nói trẻ con bây giờ có khi còn biết rành hơn cả người lớn. Có thể như vậy, nhưng biết không đúng, không đầy đủ và đó mới chính là mối nguy.
Giáo dục giới tính thực ra là một tiến trình kéo dài suốt cả đời người, là chuyện phải làm hàng ngày. Do đó trước hết, trong gia đình cần trang bị kiến thức, giúp mỗi cá thể hình thành nên nhân cách, tạo một nền tảng vững chắc cho sức khỏe tình dục, sức khỏe sinh sản sau này. Cần dạy cho trẻ hiểu về sự phát triển tính dục, các mối quan hệ, hình ảnh về thể chất và vai trò giới, tình bạn, tình yêu, tình dục.
Ngay từ lúc mới sinh, trẻ đã được học về tình yêu thương, trìu mến, vuốt ve, cưng nựng, học về những mối quan hệ trong gia đình, cha mẹ, ông bà… Cha mẹ dạy trẻ học về giới tính khi chăm sóc, chuyện trò hàng ngày, lúc vui chơi với chúng, lúc thay quần đổi áo cho chúng, dạy chúng biết các bộ phận của cơ thể chúng, từ mắt mũi, tai miệng, đến bộ phận sinh dục…
Từ lúc đó, trẻ đã được học “không phân biệt đối xử” với các bộ phận trong cơ thể mình, và có trách nhiệm gìn giữ vệ sinh cho nó. Trẻ lớn dần lên thì hiểu biết sẽ rộng thêm về sinh lý học cũng như về các hành vi, thái độ, giá trị liên quan giới tính của gia đình cũng như môi trường văn hóa xã hội chúng đang sống.
Bác sĩ Hồng Ngọc cho rằng, chính thái độ thẳng thắn, chân tình, cởi mở trong trao đổi là cách tốt nhất để truyền thông giữa cha mẹ và con cái suốt giai đoạn tuổi thơ cũng như ở tuổi tiền dậy thì và dậy thì, tuổi thanh niên. Nhờ đó tạo nên một phương cách xử thế khi trẻ trưởng thành cho vấn đề sức khỏe tình dục, sức khỏe sinh sản. Nhưng để làm được điều đó, trước hết, cha mẹ cũng phải trang bị cho mình đủ kiến thức để tự tin và có phương pháp tiếp cận phù hợp với từng lứa tuổi theo sự tăng trưởng và phát triển của trẻ.
Những nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý giới tính cho thấy, cha mẹ chỉ có thể nói chuyện giới tính, tình dục với con một cách “thoải mái” khi có thái độ cởi mở và nhất là biết lắng nghe trẻ. Không nên giáo dục theo kiểu chưa chi bịt miệng “mày biết gì mà nói”, “cấm nói chuyện tục tĩu”, “lớn lên thì biết”. Như thế sẽ đẩy trẻ vào im lặng, lén lút tìm thông tin ngoài luồng, chẳng những không đáng tin cậy mà còn có thể nguy hiểm.
Hơn nữa, trẻ có hiểu biết sớm về tình dục một cách toàn diện và đúng đắn thường không phạm phải những sai lầm đáng tiếc ở tuổi mới lớn. Đây là lứa tuổi chịu ảnh hưởng lớn của các kích thích tố, dễ dẫn đến những hành vi không kiểm soát được.
Đọc tiếp >> Vậy làm cách nào nói “chuyện ấy” với trẻ thành công?
Thi Trân