"TP HCM, Hà Nội muốn hoàn thành 8-9 tuyến metro phải mất 100 năm nữa nếu vẫn theo cách cũ", Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, Phó chủ tịch thường trực Hội đồng vùng Đông Nam Bộ nói tại hội nghị do Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì, sáng 18/7.
TP HCM được quy hoạch 8 tuyến metro và ba tuyến xe điện mặt đất (hoặc đường sắt một ray) tổng chiều dài khoảng 220 km, vốn đầu tư ước tính gần 25 tỷ USD. Hiện, tuyến số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) và số 2 (Bến Thành - Tham Lương) tổng chiều dài hơn 30 km đã được triển khai từ vốn ODA theo cơ chế cấp phát từ ngân sách trung ương. Các tuyến còn lại chưa được đầu tư.
Riêng tuyến số 1 dài gần 20 km kết nối phía Đông TP HCM với khu trung tâm đã trễ hẹn 5 năm. Trong đó, nguyên nhân chính là dự án liên tục gặp khó khăn về nguồn vốn, khiến công trình lâm vào cảnh "giật gấu vá vai" thời gian dài. Để duy trì dự án, TP HCM nhiều lần tạm ứng ngân sách thanh toán cho nhà thầu, nhân viên... Đỉnh điểm, cuối năm 2018, Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam đã gửi văn bản đến lãnh đạo TP HCM cảnh báo nguy cơ dự án phải ngừng thi công.
Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng tại hội nghị sáng 18/7. Ảnh: Thành Nhân
Theo ông Dũng, 16 năm qua TP HCM chưa làm xong 20 km thuộc tuyến Metro số 1, trong khi tuyến số 2 vẫn đang loay hoay giải phóng mặt bằng. Tiến độ này, theo ông là quá chậm nên thành phố cần giải pháp sớm hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị.
"Thành phố cần tiếp tục nghiên cứu, đề xuất cơ chế được vay khoản tiền khoảng 20 tỷ USD để sớm xây dựng, hoàn thành đồng bộ các tuyến metro còn lại", ông Dũng nói và cho rằng nếu có thể huy động được nguồn lực, khai thác các nguồn lực mới, cơ hội mới, sẽ là đòn bẩy đẩy nhanh tiến trình đầu tư, thúc đẩy liên vùng cùng phát triển.
So sánh từ việc đầu tư hạ tầng tại Trung Quốc, lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho hay các năm 1997-1998 quốc gia này chỉ có khoảng 10.000 km cao tốc, sau 20 năm đã phát triển lên 168.000 km, trong tốp đầu thế giới. Kết quả này đạt được do thực hiện nhiều giải pháp bao gồm cả chính sách quản lý cũng như tìm kiếm nguồn lực.
Song song đó, lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng cho rằng TP HCM cần mở rộng thêm không gian phát triển bằng cách kéo dài mạng lưới đường sắt đô thị sang các địa phương lân cận trong vùng, để nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút đầu tư. Việc này cũng góp phần quan trọng phát triển các đô thị vệ tinh, tận dụng không gian ngầm cũng như phát triển đô thị gắn với giao thông (mô hình TOD).
Tàu thuộc dự án Metro số 1 chạy thử hồi tháng 4. Ảnh: Quỳnh Trần
Đối với toàn vùng Đông Nam Bộ, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, đánh giá dù đóng góp vai trò quan trọng phát triển kinh tế - xã hội cả nước, nhưng khu vực đang đối mặt nhiều thách thức, hạn chế. Theo đó, mạng lưới hạ tầng nội vùng và liên vùng thiếu, chưa đồng bộ, chênh lệch phát triển giữa các địa phương... Do vậy, ông cho rằng vùng cần nghiên cứu hình thành quỹ phát triển hạ tầng vùng, sử dụng hiệu quả các nguồn lực trên cơ sở đầu tư công sẽ dẫn dắt và kích hoạt các nguồn lực bên ngoài.
Tại hội nghị, cũng đề cập đến hạ tầng của vùng Đông Nam Bộ, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng, cho biết để đầu tư các dự án giao thông ở khu vực này theo quy hoạch, tổng nhu cầu vốn cần khoảng 738.500 tỷ đồng. Trong đó, giai đoạn 2021-2025 khoảng 342.000 tỷ và hơn 396.000 tỷ cho giai đoạn 5 năm sau, tập trung cho các dự án trọng điểm, liên kết vùng, bao gồm cả 4 lĩnh vực về đường bộ, sắt, thuỷ và hàng không.
Tuy nhiên, theo ông Thắng, đang có 4 thách thức lớn đối với vùng là kinh tế toàn cầu đang suy thoái, "sức khỏe" doanh nghiệp giảm, ngân sách hạn chế và thiếu các cơ chế đột phá. Điều này khiến khu vực chưa thể tận dụng các yếu tố thuận lợi sẵn có như là vùng kinh tế năng động nhất nước, đang có nhiều doanh nghiệp, tập đoàn hoạt động cùng cùng sự quan tâm của các nhà đầu tư lớn trong và ngoài nước...
Để vượt qua những thách thức này, lãnh đạo Bộ Giao thông Vận tải đề xuất khu vực cần tập trung các nhóm giải pháp để thu hút nguồn lực đầu tư, như sớm hoàn thiện quy hoạch, xác định các dự án cần ưu tiên kêu gọi đầu tư, đặc biệt là những công trình liên kết vùng. Đồng thời, các địa phương trong vùng cần nghiên cứu và đề xuất các cơ chế, chính sách vượt trội để đẩy mạnh phát triển cùng như chủ động dành nguồn lực đầu tư, hoàn thiện hạ tầng...
Vùng Đông Nam Bộ gồm TP HCM và 5 tỉnh Tây Ninh, Bình Phước, Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu. Đây được xem là vùng kinh tế năng động nhất nước, khi chỉ chiếm 9% diện tích, 20% dân số cả nước nhưng đóng góp hơn 30% GDP, khoảng 45% tổng thu ngân sách (thống kê năm 2021).
Hiện, vùng Đông Nam Bộ có nhiều dự án hạ tầng lớn được triển khai như sân bay Long Thành, Vành đai 3 TP HCM, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu... Sắp tới, khu vực được lên kế hoạch ưu tiên đầu tư loạt công trình lớn và liên vùng như: Vành đai 4, cao tốc TP HCM - Mộc Bài, TP HCM - Chơn Thành, đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành...
Lê Tuyết - Gia Minh