Cuộc khảo sát mới nhất do trung tâm Levada ở Moskva thực hiện cho thấy 86% người dân Nga ủng hộ Tổng thống Vladimir Putin trước thềm bầu cử tuần này. Sergey, nhân viên văn phòng 25 tuổi, cho biết anh cảm thấy công việc được đảm bảo và phúc lợi y tế tốt.
Sergey bác bỏ bất kỳ ý kiến nào cho rằng các biện pháp trừng phạt quốc tế đã khiến Nga trở nên nghèo hơn. "Là một công dân Nga bình thường, tôi không thấy bất kỳ tác động nào của lệnh trừng phạt", anh nói.
Đây là cảm nhận chung của nhiều người Nga, dù trong hai năm qua, một số mặt hàng nhập khẩu chủ yếu như trái cây, cà phê và dầu ô liu đã tăng giá chóng mặt. Hầu hết thương hiệu toàn cầu đã biến mất khỏi đất nước hoặc được tái sinh thành các thương hiệu tương đương do những gương mặt mới thân thiện với Điện Kremlin làm chủ.
Ngày càng nhiều ôtô Trung Quốc xuất hiện trên đường phố Moskva, và những người muốn mua một loại mỹ phẩm cao cấp nào đó của phương Tây có thể phải ngậm ngùi bỏ cuộc.
Tổng thống Nga Vladimir Putin đọc Thông điệp Liên bang tại Moskva ngày 29/2. Ảnh: AFP
Nhưng ngoài những điều trên, không có nhiều thay đổi về mặt kinh tế đối với hầu hết người dân Nga, hơn hai năm sau khi Tổng thống Putin phát động chiến sự tại Ukraine, điều khiến Nga phải đối mặt với hàng loạt lệnh trừng phạt sâu rộng đã cắt đứt phần lớn hoạt động thương mại giữa nước này với châu Âu, Mỹ cùng các đồng minh của họ.
Cảm giác ổn định về kinh tế trong công chúng là bệ phóng quan trọng đối với Tổng thống Putin khi ông chuẩn bị bước vào cuộc bầu cử ngày 15-17/3, mở đường cho nhiệm kỳ thứ 5, kéo dài 6 năm.
Trong cuộc bầu cử lần này, đối thủ của ông Putin là những chính trị gia ít tên tuổi, gồm lãnh đạo đảng Dân chủ Tự do Leonid Slutsky, nghị sĩ Vladislav Davankov và nghị sĩ Nikolay Kharitonov.
Cuộc bầu cử diễn ra trong bối cảnh lạm phát đang cao hơn mức hầu hết mọi người mong muốn, đứng ở 7%, gần gấp đôi mục tiêu 4% của Ngân hàng Trung ương Nga. Nhưng tỷ lệ thất nghiệp được duy trì ở mức tương đối thấp và nền kinh tế Nga dự kiến tăng trưởng 2,6% trong năm nay, gấp đôi dự báo trước đó, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Con số này vượt xa mức tăng trưởng ước tính 0,9% của châu Âu.
"Tất nhiên là có những khó khăn, nhưng chúng liên quan đến tình hình chung trên thế giới", Andrei Fedotov, 55 tuổi, người dân thủ đô Moskva, nói. "Chúng tôi biết rất rõ điều này, nhưng tôi tin rằng Nga sẽ vượt qua tất cả".
"Vật giá tăng cao khiến tôi không vui, giống như bất kỳ người tiêu dùng nào khác. Nhưng nó gắn liền với thời đại chúng ta đang sống và rồi sẽ trôi qua thôi", Fedotov, người làm việc trong lĩnh vực giáo dục, cho biết thêm.
Giám đốc quản lý thương hiệu Irina Novikova, 39 tuổi, vẫn lạc quan dù vật giá tăng. "Tất cả chúng tôi đều thấy một số hàng hóa đã biến mất, nhưng bù lại hàng nội địa xuất hiện nhiều hơn, nông sản dồi dào hơn", cô nói.
Novikova cho hay lạm phát khiến cô chỉ có thể mua được một món đồ với cùng số tiền mua được ba món trước đây, nhưng thêm rằng mọi người đang đối phó bằng cách "đi tìm những sản phẩm của Nga, các cửa hàng có hàng hóa Nga".
"Các ngành công nghiệp có thể gặp khó khăn, chúng tôi biết về vấn đề này, nhưng một lần nữa, chúng tôi đang điều chỉnh và định hướng lại tư duy của mình, đồng thời cũng bắt đầu tìm đến những người bạn Trung Quốc", cô nói thêm.
Chi tiêu khổng lồ của Nga cho quân sự đang tạo động lực mạnh mẽ với nền kinh tế. Các khoản vay được chính phủ trợ cấp đang hỗ trợ tích cực người mua nhà, tạo cú hích với lĩnh vực xây dựng đang bùng nổ. Bằng chứng là một số dự án nhà cao tầng ấn tượng đang mọc lên trên bờ sông Moskva.
Lạm phát tăng cao nhưng không phải điều quá mới. Nga đã trở nên tự chủ hơn trong việc tự sản xuất thực phẩm sau năm 2014, khi nước này sáp nhập bán đảo Crimea vào lãnh thổ và phải hứng chịu hàng loạt lệnh trừng phạt từ phương Tây, dẫn đến việc chính phủ cấm nhập khẩu nhiều loại thực phẩm từ châu Âu.
Chi tiêu theo kế hoạch của chính phủ Nga trong năm nay gần gấp đôi so với năm 2018. Tuy nhiên, thâm hụt vẫn có thể kiểm soát được do thuế và doanh thu từ dầu mỏ tiếp tục chảy vào.
Chính sách nhập khẩu hàng hóa qua các nước thứ ba như Gruzia, Kazakhstan hay Uzbekistan vẫn cho phép người Nga tiếp tục mua sắm các sản phẩm phương Tây, từ giày thể thao đến điện thoại di động và ôtô, nhưng với mức giá cao hơn đáng kể.
Họ vẫn có thể mua xe BMW, song giá cao gấp đôi ở Đức. IKEA đóng cửa 17 cửa hàng tại Nga, nhưng đồ nội thất và gia dụng của hãng này vẫn được bán trực tuyến cho khách hàng Nga.
Apple đã rời đi nhưng một chiếc iPhone 15 Pro Max 512 GB vẫn được bán với giá 1.950 USD trên trang bán lẻ Wildberries của Nga, tương đương giá chiếc điện thoại này tại Đức.
Không phải nền kinh tế Nga không chịu áp lực. Các công ty phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động do hàng trăm nghìn nam giới đã rời khỏi đất nước sau khi xung đột ở Ukraine nổ ra để tránh bị gọi nhập ngũ và hàng trăm nghìn người khác đã được điều ra chiến trường.
Nga đã chuyển hướng xuất khẩu dầu từ châu Âu sang Trung Quốc và Ấn Độ do bị những đồng minh của Ukraine tẩy chay. Để tránh các lệnh trừng phạt và bị áp mức giá trần do phương Tây đặt ra, Nga được cho là đã phải chi hàng tỷ USD để mua một đội tàu chở dầu cũ kỹ không ký hợp đồng với các công ty bảo hiểm ở Mỹ, Anh hay châu Âu, những bên chắc chắn phải tuân thủ quy định về giá trần.
Nga cũng mất thị trường khí đốt tự nhiên sinh lời tại châu Âu sau khi cắt phần lớn nguồn cung qua đường ống.
Ngành công nghiệp ôtô đã suy yếu trầm trọng sau khi các chủ sở hữu nước ngoài như Renault, Volkswagen và Mercedes rút lui. Nhưng theo công ty nghiên cứu thị trường Ward's Intelligence, Trung Quốc đã thay thế Liên minh châu Âu (EU) trở thành đối tác thương mại chính của Nga và xe hơi Trung Quốc đã nhanh chóng chiếm lĩnh một nửa thị trường ôtô Nga vào năm ngoái.
Nhiều công ty nước ngoài cũng đã rời bỏ hoặc bán doanh nghiệp của mình cho các đối tác địa phương với giá thấp. Những công ty khác, như nhà sản xuất bia Đan Mạch Carlsberg và công ty thực phẩm Pháp Danone, còn bị chính phủ Nga tịch thu tài sản.
"Nền kinh tế đóng vai trò rất quan trọng trong tất cả các cuộc bầu cử ở Nga", Janis Kluge, chuyên gia về kinh tế Nga tại Viện An ninh và Quốc tế Đức, nhận xét. "Đối với hầu hết người Nga, kinh tế thực sự là mối quan tâm lớn nhất".
Theo Kluge, kinh tế ổn định là tín hiệu mà Tổng thống Putin gửi tới giới tinh hoa đất nước rằng ông vẫn có thể kiểm soát tình hình và hiệu triệu quần chúng. Vì thế, "các con số cần thực tế chứ không phải những số liệu bị thao túng".
Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vẫn là "một con số trừu tượng" đối với người dân bình thường và tỷ giá hối đoái của đồng rouble không còn mang tính biểu tượng như trước nữa, vì hầu hết người Nga giờ đây rất khó tới châu Âu du lịch và không có nhiều hàng hóa nhập khẩu để mua, Kluge cho hay.
"Điều được quan tâm nhất là lạm phát", ông nói. "Và đây là vấn đề mà chính phủ Nga thực sự đã chuẩn bị để đối phó".
Ngân hàng Trung ương Nga đã chống lại đà tăng giá đột biến bằng cách tăng lãi suất lên 16%. Chính phủ hỗ trợ đồng tiền Nga bằng cách yêu cầu các nhà xuất khẩu chuyển thu nhập từ nước ngoài sang đồng rouble. Và lệnh cấm xuất khẩu xăng dầu kéo dài 6 tháng kể từ ngày 1/3 sẽ giúp giá nhiên liệu tại Nga duy trì ở mức thấp.
Nhà nước cũng đã tung ra các khoản cho vay mua căn hộ với lãi suất ưu đãi đáng kể, làm tăng cảm giác thịnh vượng của người dân, dù điều này có thể khiến chính phủ phải gánh một khoản chi phí lớn.
Kluge cho rằng yếu tố then chốt giúp giữ vững nền kinh tế nằm ở việc Nga có thể xuất khẩu dầu và khí đốt tự nhiên cho các khách hàng mới ở châu Á. Điều này có thể giúp Nga duy trì được mức chi tiêu cho các chương trình quân sự và xã hội "vô thời hạn", ông nói.
Theo báo cáo theo dõi dầu Nga của Trường Kinh tế Kiev, Moskva đã kiếm được khoảng 15,6 tỷ USD doanh thu xuất khẩu dầu trong tháng một, tương đương khoảng 500 triệu USD một ngày.
Giới chuyên gia nhận định về lâu dài, triển vọng kinh tế Nga có thể u ám hơn. Việc thiếu đầu tư nước ngoài sẽ hạn chế khả năng tiếp cận các công nghệ mới và tăng năng suất.
Những chính sách hào phóng của chính phủ đến ngày nào đó có thể vượt quá khả năng quản lý lạm phát, nhưng chúng nhiều khả năng sẽ tiếp tục được duy trì ở mức độ nào sau cuộc bầu cử tổng thống.
Rủi ro chính đối với kinh tế Nga lúc này là giá dầu giảm mạnh, hiện giao dịch quanh mức 70 USD/thùng đối với dầu Urals, trong khi giá dầu thô Brent tiêu chuẩn quốc tế là 83 USD.
Dù vậy, sức khỏe tài chính Nga hiện tại vẫn vững chắc hơn so với những gì phương Tây từng kỳ vọng vào hiệu quả của lệnh trừng phạt.
"Tôi không có tin tốt nào cho những người đang chờ đợi nền kinh tế Nga sớm sụp đổ vì các lệnh trừng phạt", cựu quan chức Ngân hàng Trung ương Nga Alexandra Prokopenko viết trên mạng xã hội X. "Đó là nền kinh tế lớn và kiên cường".
Vũ Hoàng (Theo Euro News, AFP, Reuters)