Đề nghị này vừa được Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI) nêu trong văn bản gửi Thủ tướng Phạm Minh Chính.
Việt Nam hiện sử dụng phương pháp tính theo cụm chi tiết được sản xuất nội địa. Tức là, mỗi cụm linh kiện, phụ tùng chính được áp một điểm số, rồi quy ra một tỷ lệ % nội địa hoá nhất định, mà không phụ thuộc vào giá trị linh kiện, phụ tùng đó. Đây là các quy định được áp dụng từ cách đây gần 20 năm, theo Quyết định 28 của Bộ Khoa học & Công nghệ và các văn bản sửa đổi, bổ sung sau này.
Lắp ráp ô tô tại Nhà máy ôtô Trường Hải, Quảng Nam. Ảnh: Trường Hải
Trong khi đó, cách tính tỷ lệ nội địa hoá ôtô được các nước trong khu vực Đông Nam Á (ASEAN) và thế giới áp dụng hiện nay, là dựa theo tỷ lệ phần trăm giá trị sản xuất trong nước. Cụ thể, theo Hiệp định thương mại hàng hoá ASEAN (ATIGA), ôtô sẽ được hưởng mức thuế nhập khẩu 0% nếu đạt tỷ lệ nội địa hoá nội khối từ 40% trở lên, khi đó hàng hoá được xác định có nguồn gốc từ các nước ASEAN theo cách tính tỷ lệ nội địa hoá nội khối.
Việc vẫn áp dụng cách cũ, theo VAMI, đang khiến các doanh nghiệp trong nước gặp khó khăn và bất lợi khi thuế nhập khẩu ôtô nguyên chiếc từ các nước ASEAN đã về 0% từ 2018, theo Hiệp định thương mại hàng hoá ASEAN (ATIGA).
Ngoài ra, theo quy định Thông tư 05/2018 của Bộ Công Thương, ôtô nhập về Việt Nam hay từ Việt Nam xuất sang các nước ASEAN nếu muốn được hưởng thuế suất ưu đãi, thì phải áp dụng quy định về tính tỷ lệ nội địa hoá nội khối.
"Cách xác định tỷ lệ nội địa hoá ôtô hiện cũng không còn phù hợp với xu hướng công nghệ mới khi các tính năng, linh kiện trên ôtô ngày càng chiếm tỷ trọng giá trị lớn so với giá trị của chiếc xe", Hiệp hội Cơ khí Việt Nam phân tích.
Chẳng hạn, với các dòng xe mới, xe điện hoá (hybrid, xe điện chạy pin...), vật liệu sản xuất thân vỏ thường được sử dụng công nghệ mới từ sợi carbon, titanium, nhôm hợp kim... để đảm bảo nhẹ, cứng vững và giảm tỷ trọng kim loại. Trong khi đó, danh mục linh kiện theo các quy định hiện nay lại chưa cập nhật, như các công nghệ an toàn, hệ thống điều khiển thông minh, hệ thống giải trí đa phương tiện...
Lý do nữa được hiệp hội này đưa ra, là Quyết định 28 hiện không phù hợp với quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Quy định về xác định tỷ lệ nội địa hóa với sản xuất lắp ráp ôtô trong nước tại Quyết định 28 và các văn bản pháp luật sửa đổi, bổ sung (Quyết định 05, Thông tư 05) của Bộ Khoa học & Công nghệ được ban hành dựa trên Quyết định 175 của Thủ tướng. Đây là văn bản phê duyệt chiến lược phát triển ngành công nghiệp ôtô Việt Nam đến năm 2010, tầm nhìn đến năm 2020.
Nhưng hiện Quyết định 175 đã được thay thế bằng Quyết định 1168/2015 về phê duyệt chiến lược phát triển ngành công nghiệp ôtô Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035.
Dẫn Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015, VAMI cho rằng, một khi văn bản quy phạm pháp luật hết hiệu lực thì văn bản quy định chi tiết thi hành cũng đồng thời không còn giá trị thi hành theo. Tức là, Quyết định 175 của Chính phủ hết hiệu lực thi hành, thì các quy định về phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hoá với ôtô và mức độ rời rạc của linh kiện ôtô nhập khẩu tại Quyết định 28 của Bộ Khoa học & Công nghệ cũng hết hiệu lực. Nhưng sau 7 năm, khi quyết định mới về chiến lược phát triển ôtô có hiệu lực, các quy định cũ vẫn chưa được bãi bỏ.
"Cách tính tỷ lệ nội địa hoá cho xe sản xuất, lắp ráp trong nước gây chồng chéo, không phù hợp với thông lệ quốc tế và thực hiện trong sản xuất, kinh doanh ôtô. Cơ quan quản lý cần sớm bỏ quy định này, nhằm cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh", VAMI kiến nghị Thủ tướng.
Việc cần chỉnh sửa và đưa ra cách tính mới về tỷ lệ nội địa hoá trong sản xuất, lắp ráp ôtô trong nước từng được Bộ Công Thương nêu tại cuộc họp hồi tháng 1. Theo Bộ này, phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hoá đang áp dụng từ năm 2004 chưa phản ánh đầy đủ giá trị, hàm lượng công nghệ của các linh kiện trên ôtô trong tổng sản phẩm hoàn chỉnh. Việc thay đổi cách tính mức độ rời rạc của linh kiện theo chi tiết nhỏ, thay vì quy định "cứng" về mức độ rời rạc của linh kiện, sẽ tối ưu hoá chi phí sản xuất, phù hợp thực tế.
Đại diện Vụ Đánh giá, Thẩm định và giám định công nghệ - Bộ Khoa học & Công nghệ cho biết đã hoàn tất quá trình lấy ý kiến dự thảo Thông tư bãi bỏ Quyết định 28 và các quyết định, thông tư sửa đổi, bổ sung. Hiện tờ trình dự thảo thông tư bãi bỏ các quy định này đã được Vụ trình lãnh đạo Bộ để xem xét, quyết định.