Cuối tháng trước, chuỗi cửa hàng McDonald tại Anh rơi vào tình huống hết sữa lắc và đồ uống đóng chai. KFC, đối thủ của họ trong lĩnh vực kinh doanh đồ ăn nhanh, cũng buộc phải bỏ một số món khỏi thực đơn, trong khi chuỗi nhà hàng Nando tạm thời đóng cửa 50 chi nhánh do thiếu gà.
Những vấn đề trong chuỗi cung ứng và sự đình trệ trong hoạt động kinh doanh tại Anh xuất phát từ tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng tài xế xe tải chở hàng. Theo ước tính của Hiệp hội Vận tải Đường bộ Anh, nước này hiện thiếu hơn 100.000 tài xế.
Trước khi Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU), tiến trình thường được gọi là Brexit, họ có tổng cộng khoảng 600.000 tài xế, bao gồm hàng chục nghìn người từ các nước thành viên EU sống và làm việc tại Anh. Lúc đó, số tài xế đã thiếu hụt so với nhu cầu khoảng 60.000 người.
Sau Brexit, tình hình giờ đây trở nên tồi tệ hơn và người Anh bắt đầu nếm trải hậu quả của nó. Nhiều công ty và hãng vận tải cảnh báo họ không còn có thể đảm bảo toàn bộ đơn hàng. Gần 3.700 trạm xăng ở Anh rơi vào tình trạng cạn hàng do thiếu tài xế lái xe bồn chở nhiên liệu từ cảng hoặc nhà máy lọc dầu, dẫn đến tình cảnh người dân đổ xô đi mua xăng để tích trữ.
Bảng thông báo hết xăng tại một trạm xăng dầu ở Farlington, Portsmouth, Anh hôm 25/9. Ảnh: Portsmouth News.
Việc Anh rời khỏi EU vào năm ngoái đồng nghĩa với những thủ tục qua biên giới cũng trở nên phức tạp hơn, khiến các tài xế châu Âu cảm thấy phiền toái. Nhiều người được trả tiền dựa trên số km di chuyển thay vì thời gian, nên việc chậm trễ trong quá trình thông quan vào Anh do thay đổi thủ tục hậu Brexit khiến họ chịu thiệt thòi.
Brexit còn đi kèm những quy định nhập cư mới, làm gián đoạn quá trình tuyển dụng. Kết quả là ngày càng ít lao động châu Âu đến Anh, trong khi người dân Anh có xu hướng không muốn làm việc trong ngành hậu cần vì lương thấp và thời gian làm việc dài.
Bên cạnh đó, đồng bảng Anh mất giá hơn so với euro kể từ sau cuộc bỏ phiếu Brexit, khiến thị trường này trở nên kém hấp dẫn hơn. Những cải cách về thuế của Anh cũng gây bất lợi cho các tài xế châu Âu làm việc tại đây.
Các cuộc thăm dò dư luận gần đây cho thấy phần lớn cử tri Anh, trong đó có 52% người từng bỏ phiếu ủng hộ London rời khỏi EU, tin rằng Brexit là một phần nguyên nhân gây ra cơn khát tài xế cũng như xăng dầu hiện nay.
Marco Digioia, chủ tịch Hiệp hội Tài xế xe tải châu Âu, đại diện cho hơn 200.000 công ty xe tải khắp châu lục, cho rằng lương tài xế xe tải ở EU hiện cao hơn ở Anh, trong khi EU cũng đã cải thiện điều kiện làm việc cho họ, cùng với khoản đầu tư hàng tỷ euro cho bến bãi và các công ty hỗ trợ.
"Anh không có những ưu đãi như vậy", Digioia nói. "Việc lôi kéo tài xế châu Âu trở lại Anh trong khi họ phải đối mặt với thực tế khó khăn về hải quan và kiểm soát biên giới cùng những bất định của Brexit là bất khả thi. Chúng ta phải thực tế".
Đại dịch Covid-19 càng tạo thêm động lực cho người lao động nước ngoài rời khỏi Anh. Sau khi việc di chuyển ngày càng bị hạn chế và phần lớn nền kinh tế đóng cửa vào năm ngoái do ảnh hưởng của đại dịch, nhiều tài xế châu Âu đã về nước. Các công ty vận tải cho biết rất ít người quyết định trở lại.
Một loạt lý do này, cùng việc nguồn nhân lực đang già hóa, dẫn đến tình trạng thiếu thốn tài xế.
"Không có gì ngạc nhiên khi việc đóng cửa những lĩnh vực rất lớn của nền kinh tế, yêu cầu hàng triệu người không làm việc rồi lại tái mở cửa, không chỉ một mà nhiều lần, gây gián đoạn chuỗi cung ứng và tác động đến thị trường lao động. Điều này cũng xảy ra trên toàn châu Âu", Jonathan Portes, giáo sư kinh tế tại Đại học King ở London, Anh, cho hay.
Các xe tải tại một bãi đậu xe trên cao tốc ở Cobham, Anh, hôm 31/8. Ảnh: Reuters.
Đại dịch còn gây trì hoãn những đợt thi lấy bằng lái xe tải, nên không thể có đủ tài xế mới. Trong bức thư gửi Thủ tướng Anh Boris Johnson hồi tháng 6, các đại diện ngành vận tải cho biết số tài xế vượt qua bài thi sát hạch bằng lái xe tải trong năm 2020 thấp hơn 25.000 người so với năm 2019.
"Lý do đáng báo động hiện nay là Giáng sinh của chúng ta có lẽ đã bị hủy vào phút cuối", lãnh đạo tập đoàn thực phẩm đông lạnh Iceland Richard Walker cho biết, đồng thời kêu gọi chính quyền Anh xếp tài xế xe tải nước ngoài vào nhóm lao động chất lượng cao, trong bối cảnh Iceland và "gã khổng lồ bán lẻ" Tesco đều đứng trước nguy cơ không kịp cung ứng hàng vào Giáng sinh.
Ngoài thực phẩm, tình trạng thiếu tài xế còn tác động lên nhiều lĩnh vực quan trọng khác. Theo một báo cáo của Ngân hàng Anh từ tháng 4 đến tháng 6, "những chậm trễ trong vận chuyển đã dẫn đến thiếu hụt một số mặt hàng như nội thất, phụ tùng ôtô và thiết bị điện", cùng các nguyên liệu cho ngành xây dựng như xi măng và gỗ.
Hiệp hội Các nhà bán lẻ xăng dầu Anh, đại diện cho gần 5.500 cửa hàng độc lập, cho biết khoảng 2/3 thành viên thông báo họ đã bán hết xăng dầu, số còn lại trong tình trạng chuẩn bị cạn hàng. Trong khi đó, Hiệp hội Bán lẻ Anh cảnh báo tình trạng sẽ tồi tệ hơn vào tháng 10, khi các sản phẩm từ động vật của EU đòi hỏi thủ tục kiểm tra nhập khẩu mới.
Hồi đầu tháng, Seqirus, một trong những công ty sản xuất vaccine cúm lớn nhất thế giới của Anh, thông báo các lô hàng sẽ bị giao muộn vì thiếu tài xế xe tải. Các bác sĩ vốn cũng đang đối mặt tình trạng thiếu ống nghiệm đựng máu do những vấn đề về chuỗi cung ứng.
Để giải quyết vấn đề, chính phủ Anh tuyên bố sẽ cấp visa tạm thời cho 5.000 tài xế xe bồn chở nhiên liệu và xe tải chở thực phẩm để làm việc tại Anh khi Giáng sinh sắp tới. Gần 1 triệu bức thư sẽ được gửi đến những người có bằng lái xe chở hàng cỡ lớn, nhằm khuyến khích họ quay lại với ngành vận tải.
Cùng với nỗ lực tăng số đợt thi lấy bằng lái, chính quyền cũng sẽ mở chương trình đào tạo chuyên sâu miễn phí, tạo cơ hội cho 3.000 người trở thành tài xế xe chở hàng cỡ lớn, và 1.000 người khác được đào tạo thông qua các khóa học do ngân sách giáo dục tài trợ.
Anh cũng nới lỏng một chút quy định về thời gian hoạt động, cho phép các tài xế tăng thời gian lái xe hàng ngày từ 9 giờ lên 11 giờ hai lần mỗi tuần, đồng thời dự kiến công bố những thay đổi trong quy trình thi lấy bằng lái xe chở hàng cỡ lớn để có thêm nhiều người đủ điều kiện. Ngoài ra, các công ty cũng có chính sách tăng lương thưởng để thu hút nhân lực.
"Sau 18 tháng vô cùng khó khăn, tôi biết Giáng sinh năm nay quan trọng như thế nào đối với tất cả chúng ta. Đó là lý do chúng tôi đang thực hiện những điều này sớm nhất có thể, nhằm đảm bảo việc chuẩn bị Giáng sinh vẫn đúng hướng", Bộ trưởng Giao thông Anh Grant Shapps cho hay.
Ánh Ngọc (Theo BBC, AFP, CNN)