Đột quỵ là một biến cố y khoa nguy hiểm, thường được biết đến với các di chứng thể chất nặng nề như liệt nửa người, khó nói, hay mất thăng bằng. Tuy nhiên, theo bác sĩ Vũ Thy Cầm, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, nhiều người bệnh sau khi qua cơn nguy kịch phải đối mặt với một "kẻ thù" thầm lặng khác, đó là rối loạn thích ứng. Đây là tình trạng một người có các phản ứng cảm xúc hoặc hành vi quá mức trước một biến cố gây căng thẳng, cụ thể ở đây là đột quỵ.
"Rối loạn này thường biểu hiện bằng lo âu, buồn chán, thiếu động lực, những yếu tố làm giảm sự tuân thủ chương trình phục hồi chức năng", bác sĩ Cầm phân tích. Bà cho biết những triệu chứng này thường dễ bị bỏ qua nhưng lại gây suy giảm chức năng cá nhân và là rào cản lớn cho việc phục hồi.
Bệnh nhân đột quỵ vận động theo mô phỏng thực tế ảo tại Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Nguyên nhân của tình trạng này đến từ sự tương tác phức tạp giữa tổn thương não bộ và cú sốc tâm lý. Cơn đột quỵ có thể làm hư hại các vùng não điều hòa cảm xúc như vỏ trán, hạch nền, đồi thị, đồng thời gây mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh quan trọng (serotonin, norepinephrine, dopamine). Cùng lúc đó, người bệnh phải đối diện với biến cố đe dọa tính mạng và các di chứng, gây ra căng thẳng tâm lý cấp tính hoặc kéo dài. Cảm giác bất lực, suy giảm lòng tự trọng càng gia tăng khi họ mất đi các chức năng vận động, vai trò trong xã hội và nghề nghiệp, đặc biệt nếu thiếu sự hỗ trợ từ gia đình.
Thực tế cho thấy, những bệnh nhân có các dấu hiệu trầm cảm, lo âu dai dẳng thường có kết quả phục hồi kém hơn, thời gian nằm viện dài hơn và chất lượng cuộc sống thấp hơn. Yếu tố tâm lý vì thế đóng vai trò tiên lượng quan trọng cho mức độ hồi phục sau đột quỵ.
Tiến sĩ Cầm nhấn mạnh dù là một phản ứng tự nhiên, rối loạn thích ứng vẫn cần được chẩn đoán và can thiệp sớm. Việc sàng lọc định kỳ và áp dụng các biện pháp cải thiện sức khỏe tâm thần như dùng thuốc, liệu pháp nhận thức hành vi, hỗ trợ xã hội có thể giúp bệnh nhân tuân thủ điều trị tốt hơn, từ đó cải thiện kết quả phục hồi.
"Sự hỗ trợ từ gia đình, cộng đồng, kết hợp với các can thiệp y tế và tâm lý kịp thời là chìa khóa để người bệnh vượt qua rào cản tinh thần này và đạt được sự hồi phục tốt nhất", bác sĩ Cầm kết luận.
Lê Nga