Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ hôm 21/7 cho biết chính quyền Tổng thống Joe Biden sẽ "hành động nhanh nhất có thể" để tiêm kích F-16 tới tay Ukraine. Phát ngôn viên Nhà Trắng John Kirby cũng nói tiêm kích F-16 sẽ bay trên bầu trời Ukraine "vào cuối năm nay".
Tuy nhiên, các đối tác phương Tây tới nay thậm chí chưa thể đồng thuận về kế hoạch đào tạo phi công tiêm kích F-16 cho Ukraine như đã hứa, ba quan chức Mỹ ngày 25/7 cho biết.
Đan Mạch và Hà Lan đang dẫn đầu liên minh 11 quốc gia hỗ trợ đào tạo phi công F-16 cho Ukraine, song tới nay chưa nước nào cam kết cung cấp tiêm kích cho Kiev.
Nỗ lực đẩy nhanh chương trình chuyển giao tiêm kích F-16 của phương Tây diễn ra trong bối cảnh Ukraine nhiều lần kêu gọi viện trợ thêm năng lực quân sự để xuyên thủng phòng tuyến của Nga.
Sau khi Nga tuyên bố rút khỏi Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen, Ukraine gây thêm áp lực khi cho rằng tiêm kích F-16 có thể giúp bảo vệ một trong những hành lang quan trọng đối với an ninh lương thực toàn cầu.
Tiêm kích F-16 Mỹ bay huấn luyện tại bang Iowa ngày 27/6. Ảnh: USAF
Một trong những đề xuất đào tạo được thảo luận liên quan tới đưa phi công Ukraine tới Mỹ để huấn luyện tại không đoàn 162 thuộc Vệ binh Quốc gia Mỹ, đóng quân tại Tucson, Arizona. Đây là đơn vị từng huấn luyện phi công tiêm kích F-16 cho đối tác nước ngoài của Mỹ.
Tuy nhiên, ý tưởng này có tính khả thi không cao, theo hai quan chức Mỹ và một quan chức châu Âu. Kế hoạch khác là điều phi công Mỹ tới châu Âu để huấn luyện học viên Ukraine tại một nước thứ ba.
Hai quan chức Mỹ cho biết mọi kế hoạch đang được thảo luận nhưng chưa có quyết định cuối cùng. "Các bên đang hợp tác với nhau. Chúng tôi đang làm việc với các đồng minh và đối tác để xác định cách thực hiện khả thi nhất cho kế hoạch", một trong hai quan chức này cho biết.
Liên minh chuyển giao tiêm kích F-16 được cho là đã thực hiện một số bước nhất định để bắt đầu huấn luyện phi công Ukraine. Draken International, công ty hàng không vũ trụ và quốc phòng Mỹ, bắt đầu tuyển cựu phi công để huấn luyện học viên Ukraine, song thông báo tuyển dụng đã bị gỡ, một quan chức Mỹ cho biết.
Chương trình huấn luyện liên quan tới Draken International có thể diễn ra tại cơ sở đang được xây dựng tại Romania, dự kiến trở thành trung tâm đào tạo phi công F-16 trong khu vực. Một trung tâm đào tạo khác sẽ được thành lập ở Đan Mạch, theo các quan chức châu Âu.
Phát ngôn viên Lầu Năm Góc Sabrina Singh ngày 25/7 nói các đối tác châu Âu hy vọng có thể bắt đầu đào tạo phi công F-16 cho Ukraine vào mùa hè này, "rất có thể tại một địa điểm ở châu Âu".
Bà Singh cho biết trong thời gian chờ đợi, Anh có kế hoạch bắt đầu đào tạo ngoại ngữ và huấn luyện bay cơ bản cho phi công Ukraine trong vài tuần nữa. Tuy nhiên, bà Singh nói "tôi không có bất cứ thông tin nào về việc chuyển giao tiêm kích và các mốc thời gian bổ sung".
Tiêm kích F-16 Mỹ hoạt động tại khu vực Trung Đông ngày 1/5. Ảnh: USAF
Bất chấp các mốc thời gian đầy tham vọng, chương trình huấn luyện phi công tiêm kích F-16 cho Ukraine không thể bắt đầu cho tới khi Bộ Ngoại giao Mỹ duyệt chuyển vật tư đào tạo liên quan, trong đó có sách hướng dẫn và thiết bị mô phỏng bay. Quyết định này, vốn theo yêu cầu từ hạn chế xuất khẩu của Mỹ, vẫn chưa được thực hiện.
Khi được hỏi về việc chương trình huấn luyện phi công F-16 cho Ukraine bị trì hoãn, cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan dường như đổ trách nhiệm cho các đồng minh và đối tác châu Âu khi nói rằng "những quốc gia này cần thêm vài tuần để xây dựng hạ tầng cần thiết".
Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Đan Mạch từ chối bình luận về vấn đề, trong khi phía Hà Lan không phản hồi yêu cầu bình luận. Bộ Ngoại giao Mỹ cũng từ chối bình luận về quyết định cấp phép chuyển vật tư huấn luyện phi công F-16 nói trên.
Trong khi đó, các quan chức Mỹ nhận định tiêm kích F-16 khó đến tay Ukraine vào đầu năm 2024. "Chúng tôi có thể sẽ huấn luyện và cho một số phi công bay vào cuối năm nay, song một chiếc F-16 thật sự do Ukraine vận hành không có khả năng xuất hiện trước mùa xuân năm sau", một quan chức Mỹ nhận định.
Nguyễn Tiến (Theo Politico)