Cơ chế tạo nên sức hủy diệt của tên lửa Oreshnik

Video trên là khoảnh khắc 6 đầu đạn siêu vượt âm của tên lửa đạn đạo Oreshnik lao xuống Nhà máy Chế tạo máy phương Nam (Yuzhmash), một cơ sở sản xuất quốc phòng của Ukraine, trong đòn tập kích của Nga hôm 21/11. Đây là lần đầu tiên Nga khai hỏa Oreshnik để tấn công mục tiêu ở Ukraine.

Oreshnik là một trong các vũ khí mới nhất của Nga và đạt tốc độ gấp hơn 10 lần âm thanh, tương đương gần 11.000 km/h. Giới chức Nga cho biết nó là tên lửa đạn đạo tầm trung, trong khi Ukraine gọi đây là tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM), còn Mỹ xác định Oreshnik là tên lửa đạn đạo tầm xa có tầm bắn 3.000-5.500 km.

Theo giới chuyên gia quân sự, điều làm nên uy lực này của Oreshnik là công nghệ phương tiện hồi quyển tấn công đa mục tiêu độc lập (MIRV), có khả năng phóng nhiều đầu đạn vào các mục tiêu khác nhau.

Tổng thống Vladimir Putin hôm 28/11 cảnh báo rằng Nga có thể tiếp tục phóng tên lửa đạn đạo Oreshnik nhằm vào "cơ sở quân sự, các tập đoàn công nghiệp quốc phòng hoặc các trung tâm đầu não ra quyết định ở thủ đô Kiev".

Bộ Quốc phòng Nga ngày 11/12 tiếp tục tuyên bố sẽ "đáp trả bằng biện pháp phù hợp" sau khi Ukraine phóng 6 tên lửa đạn đạo ATACMS vào sân bay quân sự Taganrog thuộc vùng Rostov. Giới quan sát cho rằng đây dường như là lời đe dọa về việc tiếp tục khai hỏa tên lửa Oreshnik vào Ukraine.

Ông Putin khẳng định đòn tấn công thành phố Dnipro hôm 21/11 chứng minh Oreshnik là tên lửa có độ chính xác cao, nhấn mạnh nó không mang đầu đạn hạt nhân và không phải vũ khí hủy diệt hàng loạt.

"Trong trường hợp hàng loạt tên lửa cùng tập kích một mục tiêu, sức mạnh của Oreshnik sẽ tương đương vũ khí hạt nhân. Chúng có thể vươn tới những mục tiêu được bảo vệ nghiêm ngặt và nằm sâu dưới lòng đất. Mọi thứ ở đó sẽ bị nghiền thành bụi", ông chủ Điện Kremlin nói.

Giới chức Nga khẳng định Oreshnik là tên lửa đạn đạo tầm trung mang đầu đạn siêu vượt âm hoàn toàn mới, song nhiều chuyên gia phương Tây nhận định nó được ứng dụng những công nghệ sẵn có từ tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) trong biên chế Nga hiện nay.

Tổng cục Tình báo Quốc phòng Ukraine (GUR) cho biết thời gian bay của quả đạn từ lúc phóng ở khu vực Astrakhan đến thành phố Dnipro là 15 phút, tốc độ ở pha cuối là trên Mach 11 (khoảng 13.600 km/h). Mỗi đầu đạn của Oreshnik mang theo 6 đầu đạn con để tăng sức công phá trên diện tích lớn.

"Nga dường như không áp dụng công nghệ nào mới trên Oreshnik, nhưng các mảnh vỡ có thể mang lại cái nhìn sâu sắc và thú vị về thiết kế tên lửa mới nhất của họ", chuyên gia Jeffrey Lewis thuộc Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury tại Mỹ.

Các mảnh vỡ được Ukraine công bố hôm 24/11 cho thấy phần bệ mang đầu đạn MIRV được trang bị các động cơ đẩy bằng gas cỡ nhỏ, với 8 ống xả chĩa ra các hướng khác nhau để điều chỉnh hướng bay cho bệ.

Dựa trên dữ liệu từ hệ thống dẫn đường và các thiết bị điện tử bên dưới, nhiên liệu đẩy sẽ được bơm lên các ống xả này và phun ra ngoài để thay đổi hướng bay cho bệ MIRV. Cơ chế này cho phép hệ thống điều chỉnh từng đầu đạn để nhắm vào một mục tiêu nhất định.

Các đầu đạn lao xuống mục tiêu ở Dnipro gần như thẳng đứng, cho thấy tên lửa dường như được phóng ở góc cao để giảm tầm bắn.

"Thao trường Kapustin Yar nằm cách thành phố Dnipro khoảng 800 km, do đó quả đạn rất có khả năng được phóng với góc lớn, hướng lên cao", Ankit Panda, chuyên gia thuộc Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế tại Mỹ, nêu quan điểm.

Lewis cũng có chung nhận định, cho rằng Oreshnik sẽ bay được ít nhất 1.500 km trong 15 phút nếu được phóng theo quỹ đạo bình thường.

Hai nguồn tin cấp cao trong chính phủ Ukraine ngày 26/11 cho biết tên lửa Oreshnik nhằm vào thành phố Dnipro không chứa thuốc nổ và chỉ gây ra "thiệt hại tương đối nhỏ". Tuy nhiên, BBC dẫn lời một số nhân chứng nói rằng cuộc tập kích bằng tên lửa Oreshnik "rất bất thường" và đã gây ra hàng loạt nổ trong vòng ba tiếng sau đó.

Chuyên gia Lewis cho biết sau khi được giải phóng từ bệ MIRV, đầu đạn đạt tốc độ hồi quyển rất lớn, đủ gây ra thiệt hại nặng ngay cả khi chúng chỉ là những khối kim loại đơn thuần không chứa thuốc nổ. Sức hủy diệt sẽ lớn hơn rất nhiều nếu 6 đầu đạn này mang theo thuốc nổ, hoặc là đầu đạn hạt nhân chiến thuật cỡ nhỏ.

William Alberque, chuyên gia tại viện nghiên cứu có tên Trung tâm Stimson ở Mỹ, nhận định độ chính xác của đầu đạn Oreshnik đáp ứng yêu cầu của vũ khí hạt nhân, vốn có sức hủy diệt trên quy mô lớn, nhưng chưa đảm bảo để đánh trúng mục tiêu nếu dùng đầu đạn thông thường. "Chúng tôi chưa từng thấy Nga chế tạo đầu đạn MIRV với độ chính xác của vũ khí thông thường", Alberque nói.

Theo các chuyên gia phương Tây, vòng tròn sai số (CEP) của tên lửa hạt nhân thường là 50-200 m, nghĩa là ít nhất một nửa số đầu đạn tên lửa sẽ rơi vào khu vực có bán kính 50-200 m tính từ mục tiêu. Sức hủy diệt lớn của đầu đạn hạt nhân cho phép chúng phá hủy mục tiêu dù rơi cách hàng trăm mét, trong khi vũ khí dẫn đường thông thường đòi hỏi độ chính xác chỉ vài mét.

"Cơ chế đầu đạn chùm của Oreshnik khiến độ chính xác không còn là vấn đề quan trọng, vì các đầu đạn con sẽ được rải trên khu vực rộng lớn, mang lại lợi thế đáng kể khi tấn công những cơ sở hạ tầng có diện tích rộng", Alberque cho biết.

Theo Lewis, đây là vũ khí mới của Nga nhưng không cho thấy thay đổi đáng kể trong công nghệ quân sự. Chuyên gia này cho rằng các kỹ sư Nga đã kết hợp hàng loạt công nghệ cũ theo cách mới để tạo ra Oreshnik.

Các chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Mỹ cho rằng Oreshnik được phát triển trên cơ sở tên lửa đạn đạo tầm xa RS-26 Rubezh. Nga từng 5 lần phóng thử tên lửa RS-26, trong đó 4 lần thành công, song chưa biên chế vũ khí này. Lewis nhận định Nga có thể bỏ bớt một tầng đẩy của RS-26 khi thiết kế Oreshnik, làm giảm tầm bắn của tên lửa.

Chuyên gia này cho rằng đòn tập kích bằng tên lửa Oreshnik mang đầu đạn thông thường có chi phí rất cao nhưng không gây nhiều thiệt hại cho đối phương.

Mỹ từng cân nhắc phát triển ICBM mang đầu đạn phi hạt nhân trong chương trình có tên Vũ khí Tấn công Thông thường (CPS). "Lầu Năm Góc đã từ bỏ CPS vì họ cho rằng điều này ngớ ngẩn", Alberque nói.

Các quan chức Mỹ tuyên bố Nga đã báo trước về vụ phóng tên lửa Oreshnik ngày 21/11. Tuy nhiên, giới chức Nga bác bỏ điều này và khẳng định Mỹ chỉ nhận thông báo qua hệ thống tự động. Tim Wright, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), cho rằng Nga "nhận thức được nguy cơ nhầm lẫn về đòn tấn công hạt nhân và muốn giảm thiểu nó".

Tổng thống Putin nói vụ phóng Oreshnik là nhằm đáp trả Ukraine dùng tên lửa do phương Tây viện trợ, gồm ATACMS và Storm Shadow, để tấn công vào sâu trong lãnh thổ Nga. Ông tuyên bố quá trình sản xuất hàng loạt tên lửa Oreshnik đã bắt đầu, phương án tấn công sẽ được lựa chọn tùy thuộc vào mục tiêu và mối đe dọa nhằm vào nước Nga.

Một số chuyên gia nhận định hệ thống phòng không Arrow 3 Israel, cùng Tổ hợp Phòng thủ tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) và lá chắn Aegis của Mỹ có thể đối phó Oreshnik. Tuy nhiên, thiết kế MIRV khiến chi phí để bắn hạ toàn bộ các đầu đạn của một tên lửa là rất cao, chưa kể đến kịch bản Nga phóng nhiều quả đạn cùng lúc để gây quá tải lưới phòng không đối phương.

Dù vậy, Lewis cho rằng chi phí của một vụ tập kích bằng tên lửa Oreshnik cũng rất đắt đỏ, khiến vụ tập kích vào thành phố Dnipro dường như là "đòn tâm lý của Nga hơn là chiến thuật quân sự".

Justin Crump, giám đốc điều hành công ty tư vấn rủi ro Sibylline ở Anh, cho rằng Nga đang phát cảnh báo đến phương Tây khi sử dụng loại tên lửa có tốc độ cao và sức sát thương vượt trội so với những khí tài từng tham chiến tại Ukraine trước đây.

"Tên lửa đạn đạo tầm ngắn Iskander vốn là một trong những vũ khí có uy lực hàng đầu ở xung đột Ukraine, với khả năng xuyên thủng lưới phòng không đối phương. Những hệ thống có tốc độ cao, hiện đại và tầm xa hơn như Oreshnik sẽ càng khiến mối đe dọa tăng theo cấp số nhân", chuyên gia Anh nêu quan điểm.

Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói rằng cuộc tập kích bằng tên lửa Oreshnik là "lời cảnh báo đến phương Tây", khẳng định đây là động thái cần thiết, được tiến hành đúng lúc và hiệu quả. "Những hồi chuông cảnh tỉnh như vậy sẽ gửi đi thông điệp 'đừng bao giờ nghĩ tới điều đó'", ông nói.

Nguyễn Tiến (Đồ họa: Reuters)