Sinh năm 1940 tại quận Bronx, thành phố New York, Gotti từ sớm đã giao du với băng đảng gần nhà và hay ẩu đả. Trên trường lớp, Gotti thường xuyên đi học muộn và bắt nạt bạn với chiều cao 1m77 và thân hình vạm vỡ.
Sau khi bỏ học, Gotti chuyển sang giúp chạy việc vặt và vận hành đường dây lô đề cho băng đảng địa phương. 17 tuổi, Gotti bị kết án tội Đột nhập tư gia nhưng được cho hưởng án treo.
Cuối thập niên 1950 tới đầu thập niên 1960, Gotti cố gắng sống ngay thẳng sau khi cưới vợ với lần lượt hai công việc ủi quần áo và phụ xe tải. Tuy nhiên, cách sống này có vẻ cũng chỉ có thể níu kéo ông ta trong thời gian ngắn. Đây cũng là lần cuối cùng Gotti kiếm những đồng tiền chân chính.
Với mối quan hệ từ trước, Gotti bắt đầu chạy việc cho băng đảng mafia. Sau ít lâu làm chân lon ton, ông ta được băng đảng giao cho tham gia nhiều vụ cướp xe tải. Năm 1968, Gotti bị bắt giữ và chịu án hơn hai năm tù.
Sau khi ra tù năm 1972, Gotti tiếp tục thăng tiến trong cơ cấu băng đảng do thực lực của bản thân cũng như do một số thủ lĩnh mafia phải ngồi tù. Dù lúc này chưa phải thành viên chính thức, Gotti có vị trí tương đương một "đội trưởng" (Caporegime – thủ lĩnh phân nhánh trong băng đảng), nắm quyền điều khiển vài băng nhóm cướp xe, đánh bạc trái phép, và cho vay nặng lãi.
Phân chia thứ bậc trong băng đảng mafia. Ảnh: Wikimediacommon.
Trong lúc thực hiện lệnh hạ sát của cấp trên, Gotti bị người qua đường nhận dạng là kẻ tấn công. Tháng 6/1974, Gotti bị bắt giữ, sau đó bị kết tội Ngộ sát. Tuy nhiên, chỉ sau khoảng ba năm, ông ta được phóng thích và được kết nạp làm thành viên chính thức trong gia đình mafia Gambino.
Được tự do, Gotti một lần nữa chứng tỏ khả năng thực hiện tội phạm, trở thành một trong những cây kiếm tiền giỏi nhất cho gia đình Gambino. Ông ta từng hỗ trợ băng cướp thực hiện "phi vụ Lufthansa", vụ cướp tiền mặt chưa được thu hồi lớn nhất trong lịch sử Mỹ.
Năm 1980, bi kịch xảy ra đối với gia đình Gotti khi một hàng xóm lái ôtô gây tai nạn, đâm chết con trai út 12 tuổi của ông ta. Ít lâu sau, người hàng xóm này mất tích sau khi bị bắt cóc, thi thể chưa bao giờ được tìm thấy. Tuy nhiều người tin rằng Gotti đã hạ lệnh để trả thù cho con trai, khi sự việc xảy ra, gia đình Gotti đang đi nghỉ mát tại bang khác nên không có chứng cứ buộc tội.
Hoạt động tội phạm của Gotti cứ thế tiếp diễn "ổn định" cho tới tháng 12/1985, khi Aniello Dellacroce, sếp phó và người chống lưng cho Gotti, chết vì ung thư. Mất ô bảo hộ, Gotti lo sợ sẽ bị Paul Castellano, sếp trưởng khi ấy của gia đình Gambino, hỏi tội vì tổ chức buôn ma túy dù điều này bị mafia cấm. Ngoài ra, Gotti cũng không hài lòng vì Castellano không tới dự tang lễ của Dellacroce, đồng thời còn cho phép băng nhóm khác giết hại người mình. Gotti hạ quyết tâm ra tay trước.
Tối ngày 16/12/1985, khi Paul Castellano cùng thủ hạ thân tín bước xuống xe trước nhà hàng ăn, ba tay súng với trang phục tương tự nhau khai hỏa, khiến đối phương chết tại chỗ.
Sau sự việc, mọi người đều chắc chắn Gotti là kẻ hạ lệnh nhưng không ai dám lên tiếng dù việc sát hại thành viên băng đảng, chưa kể là giết hại sếp trưởng một gia đình, khi chưa được phép bị nghiêm cấm và đi kèm án tử. Chỉ trong vài ngày, Gotti được nhiều người tới chúc tụng vì đã trở thành "sếp của mọi sếp". Ông ta mau chóng chiếm quyền kiểm soát đối với gia đình Gambino – gia đình mafia quyền lực nhất khi ấy. Với mạng lưới tội phạm sâu rộng, gia đình Gambino hàng năm thu được 500 triệu USD, trong đó 10 tới 12 triệu USD vào túi của Gotti.
Nhưng thay vì ẩn náu trong bóng tối của thế giới ngầm như lẽ thường, Gotti có vẻ rất hãnh diện với địa vị "người nổi tiếng" và bắt đầu dùng bữa tại những nhà hàng Italy sang trọng bậc nhất của thành phố New York. Vì luôn xuất hiện trong bộ vest 2.000 USD với mái tóc chải chuốt cẩn thận, Gotti được báo chí đặt cho cái tên Dapper Don ("Ông trùm bảnh bao").
Hình ảnh ông trùm cứng rắn nhưng có trái tim vàng luôn được Gotti tái diễn hàng năm. Mỗi dịp Quốc khánh, Gotti tổ chức tiệc mừng và màn bắn pháo hoa trái phép cho hàng xóm, sự kiện mà cảnh sát dường như không thể dẹp bỏ cho tới nhiều năm sau. Các trang báo cũng đăng tải nhiều câu chuyện về việc Gotti cho người vô gia cư những tờ 20 hoặc 50 USD.
Dù sống phô trương, Gotti vẫn gây khó khăn cực lớn cho cơ quan điều tra. Ông ta có vẻ biết FBI bí mật cài thiết bị ghi âm trong điện thoại và tại những nơi băng đảng hay lui tới nên không bao giờ để lộ thông tin. Khi cần trao đổi, Gotti thường rủ thuộc hạ cùng đi bộ trên đường phố New York.
Một thời gian sau, FBI bắt giữ Gotti về tội Tổ chức kiếm tiền bất hợp pháp với nội dung có được từ hàng chục giờ ghi âm bí mật tại một câu lạc bộ nơi mafia tụ tập. Chứng cứ buộc tội có vẻ rất chặt chẽ nhưng Gotti vẫn được bồi thẩm tuyên vô tội. Mãi về sau, người ta mới phát hiện ra một bồi thẩm viên khi được hỏi đã giấu quan hệ bạn bè với thành viên băng đảng và đồng ý bán lá phiếu với giá 60.000 USD. Kẻ này sau đó bị phạt ba năm tù về tội Cản trở công lý.
John Gotti (áo nâu) rời một phiên xét xử. Ảnh: New York Daily News.
Liên tiếp các lần ra tòa sau, Gotti đều trắng án và được đặt cho biệt danh mới là "Ông trùm Teflon" (Teflon là loại nhựa thường được phủ lên các vật chống dính, ý chỉ cáo trạng không thể đụng vào Gotti). Năm 1986, Gotti thoát tội Cướp tài sản và Hành hung sau khi nạn nhân không xuất hiện tại tòa và nói không thể nhận dạng Gotti. Trên thực tế, nạn nhân đã bị cắt đứt dây phanh ôtô và gọi điện đe dọa trước khi phiên tòa diễn ra.
Tới năm 1989, Gotti bị khởi tố vì nghi đứng đằng sau âm mưu ám sát một lãnh đạo công đoàn. Trước báo chí, Gotti chỉ đùa rằng "tôi dám cá 1 ăn 3 là sẽ đánh bại được cáo trạng lần này". Vả quả đúng như vậy, bồi thẩm đoàn một lần nữa tuyên ông ta không phạm tội.
Tuy nhiên, vận may của ông trùm Teflon cuối cùng cũng chấm dứt. Sự cẩn trọng của Gotti khi yêu cầu thuộc hạ gặp trực tiếp từng làm khó FBI nhưng cũng giúp chứng minh vai trò của ông ta trong mạng lưới tội phạm có tổ chức. Tháng 12/1990, Gotti và Sammy Gravano, thuộc hạ thân tín, cùng bị bắt giữ về tội Tổ chức kiếm tiền bất hợp pháp sau khi FBI đột kích vào tụ điểm họp mặt của băng đảng.
Trong lúc bị bắt giữ, Gotti cố gắng đẩy hết trách nhiệm cho Gravano và khẳng định gã đàn em tự ý hành động vì lợi ích bản thân. Trong khi đó, Gotti tô vẽ bản thân chỉ là nhân viên bán thiết bị ống nước với mức lương 60.000 USD mỗi năm.
Thấy được cơ hội, FBI bật băng ghi âm những nội dung này cho Gravano. Có lẽ thấy bị phản bội, Gravano đồng ý hợp tác với nhà chức trách để được giảm án. Tháng 3/1992, Gravano ra tòa làm chứng kể lại những vụ giết người và hoạt động phi pháp có Gotti cùng những kẻ khác tham gia. Lời khai của Gravano khiến Gotti và gần 40 thành viên băng đảng khác vào tù.
Tháng 4/1992, Gotti lãnh án chung thân. Lúc nghe đọc phán quyết, Gotti vẫn nở nụ cười quen thuộc và nói thầm với luật sư rằng "Chuyện này chưa kết thúc được đâu". Nhưng thực tế đi ngược lại lời nói này trong suốt quãng đời còn lại của ông trùm.
Không như những ông trùm mafia khác, Gotti vẫn cố gắng kiểm soát tổ chức tội phạm từ sau song sắt bằng cách truyền đạt mệnh lệnh trong mỗi lần con trai cả tới thăm. Điều này tạo cơ hội cho nhà chức trách tiếp tục bắt giữ người con trai về tội Tổ chức kiếm tiền bất hợp pháp. Sức ảnh hưởng của Gotti đối với gia đình Gambino cũng chấm dứt từ đó.
Tới cuối thập niên 1990, Gotti bị chẩn đoán ung thư vòm họng. Dù được phẫu thuật chữa trị, sức khỏe của ông trùm một thời giảm sút nhanh chóng, cuối cùng chết trong tù vào năm 2002 ở tuổi 61. Lễ tang của Gotti vắng bóng đại diện của các gia đình mafia khác ở New York, dường như thể hiện thái độ không chấp nhận vai trò của ông trùm quá cố.
Quốc Đạt (Theo People, The Los Angeles Times, The New York Times)