Theo Văn phòng Chương trình phòng chống tác hại của thuốc lá (Vinacosh), chỉ cần hút một điếu thuốc đồng nghĩa một người đã tự làm mất đi 5,5 phút cuộc đời. Tuổi thọ trung bình của người hút thuốc ngắn hơn so với người không hút 5-8 năm. Hút thuốc làm tăng tỷ lệ tử vong từ 30 đến 80%, chủ yếu là do các bệnh ung thư (ung thư phổi), phổi tắc nghẽn mãn tính, tim mạch… Mức độ tăng nguy cơ phụ thuộc vào tuổi bắt đầu hút (hút thuốc càng sớm thì nguy cơ càng cao), số lượng thuốc hút trung bình.
Poster tuyên truyền về tác hại của thuốc lá.
Tại Việt Nam phần lớn người hút thuốc bắt đầu từ khi còn rất trẻ. Gần 22% nam thanh niên từ 16 đến 24 tuổi hút thuốc. Điều tra năm 2010 cho thấy, 56% người hút thuốc bắt đầu hút trước tuổi 20. Theo kết quả một điều tra từ năm 2007, có 17% học sinh lứa tuổi 13-15 từng sử dụng thuốc lá, trong đó cứ 5 em thì một thử hút thuốc trước tuổi lên 10.
Vì thế, Bộ Y tế rất kỳ vọng vào đợt tăng thuế thuốc lá lần này - sau 8 năm mới có một lần tăng thuế. Việc tăng thuế mạnh có thể không giúp người nghiện bỏ thuốc nhưng làm giảm số người trẻ bắt đầu hút. Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá của Việt Nam hiện thấp gần nhất trong khu vực ASEAN, chỉ cao hơn mức thuế của Campuchia, rất thấp so với các nước phát triển (Pháp 80%, Đức 73%).
Hiện có 3 phương án đề xuất tăng thuế thuốc lá. Phương án một: Chính phủ đề xuất tăng thuế thuốc lá vào hai thời điểm 2016 và 2019 - mỗi lần tăng 5%, lên tối đa 70%. Phương án hai: Tăng từ 65 lên 105% vào năm 2015; ba năm sau tăng tiếp lên 145%. Phương án ba: Thời điểm tăng như phương án hai nhưng mức tăng nhẹ hơn - tăng 40% cho cả 2 lần lên tối đa 105%.
Theo phân tích của Vinacosh, với phương án một, tỷ lệ hút thuốc của nam giới Việt Nam hầu như không thay đổi, không đạt mục tiêu của Chiến lược Quốc gia. Sức mua thuốc lá vẫn ngày càng tăng. Phương án hai được đánh giá là tối ưu. Tỷ lệ hút thuốc của nam giới sẽ giảm từ 47,4% năm 2014 xuống 39% vào năm 2020. Số người hút thuốc sẽ giảm từ hơn 15 triệu còn 13 triệu và sẽ ngăn ngừa được gần 730.000 ca tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá. Phương án ba chỉ có tác dụng giữ cho sức mua thuốc lá không tăng.
Tại phiên thảo luận tổ mới đây, nhiêu đại biểu Quốc hội cho rằng cần tăng mạnh thuế với thuốc lá, thậm chí tăng ngay không cần theo lộ trình. Luật thuế thụ đặc biệt đang được trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp này.
Phương Trang