Trả lời:

Virus dại chủ yếu lây từ động vật có vú máu nóng như chó, mèo, dơi, cáo mắc bệnh sang người qua vết cắn, cào, liếm. Dù hiếm gặp, y khoa đã ghi nhận trường hợp bệnh dại lây truyền trực tiếp từ người sang người, thông qua: vùng da bị tổn thương, niêm mạc, sử dụng chung đồ ăn, vật dụng có nhiễm nước bọt của người mắc bệnh. Tuy nhiên, việc lây nhiễm dại từ người sang người không phổ biến, chủ yếu là các ca ghép tạng.

Ở giai đoạn cuối của thời kỳ ủ bệnh, virus dại xuất hiện trong dịch tiết và nước bọt của người. Do đó khi hôn môi sâu, đặc biệt trường hợp bạn có vết thương hở hoặc niêm mạc miệng bị tổn thương, sẽ tạo điều kiện cho virus dại tồn tại trong nước bọt của người bệnh xâm nhập.

Thời gian ủ bệnh dại ở người thông thường 1-3 tháng sau phơi nhiễm, hiếm gặp trường hợp thời gian ủ bệnh ngắn dưới 9 ngày hoặc dài tới một vài năm. Thời gian ủ bệnh phụ thuộc vào tình trạng nặng nhẹ của vết cắn, khoảng cách từ vết cắn đến não, số lượng virus xâm nhập. Vết cắn càng nặng và gần vùng đầu mặt cổ, thời gian ủ bệnh càng ngắn.

Bệnh dại trên người có thể điều trị dự phòng bằng vaccine và huyết thanh kháng dại. Vì vậy, bạn nên đến cơ sở y tế để được thăm khám, tư vấn tiêm huyết thanh và vaccine dự phòng dại phù hợp càng sớm càng tốt.

Hiện Việt Nam có hai loại vaccine ngừa dại gồm Verorab (Pháp) và Abhayrab (Ấn Độ), tiêm bắp hoặc tiêm trong da. Người bị động vật cắn, cào nhưng chưa từng tiêm vaccine hoặc lịch tiêm các mũi vaccine trước đây không xác định rõ ràng có lịch tiêm 5 mũi, vào các ngày 0-3-7-14-28, đường tiêm ở bắp, hoặc 8 mũi vào ngày 0-3-7-28, với đường tiêm trong da. Tùy theo mức độ vết thương, bác sĩ có thể chỉ định phối hợp thêm huyết thanh kháng dại.

Trường hợp chủ động tiêm ngừa khi chưa bị chó mèo cắn, phác đồ, gồm: ba mũi cơ bản (các ngày 0-7-21 hoặc 0-7-28), tiêm nhắc theo chỉ định của bác sĩ. Nếu đã tiêm đủ số mũi vaccine, lần bị cắn, cào sau sẽ tiêm hai mũi vào các ngày 0-3. Các lần bị cắn, cào sau chỉ cần tiêm thêm hai mũi, không cần dùng huyết thanh kháng dại.

Ngoài vaccine, khi bị chó mèo cắn, cào, liếm trên vết thương hở, mọi người cần xối rửa kỹ vết thương trong 15 phút dưới vòi nước chảy và xà phòng, hoặc nước sạch, sau đó sát khuẩn bằng cồn 45-70 độ hoặc cồn i-ốt để làm giảm thiểu lượng virus dại tại vết cắn.

Bác sĩ Nguyễn Đức Bá Đạt
Trung tâm tiêm chủng VNVC Cantavil, TP Thủ Đức, TP HCM