Người bệnh Covid-19 có biểu hiện lâm sàng rất đa dạng: từ không có triệu chứng, tới những triệu chứng nặng như viêm phổi nặng, suy hô hấp, sốc nhiễm trùng... đặc biệt ở người cao tuổi, người có bệnh nền hay suy giảm miễn dịch. Ở trẻ em, đa số có biểu hiện lâm sàng nhẹ hơn người lớn, hoặc không có triệu chứng, các triệu chứng thường gặp là sốt và ho, hoặc viêm phổi.
Dù biểu hiện lâm sàng nhẹ, hay nặng thì FO cũng mệt mỏi, chán ăn, thậm chí rất khó ăn khi bị sốt, nhiễm trùng, suy hô hấp. Vì vậy, sau thời gian điều trị, tình trạng sức khỏe sẽ suy giảm, cơ quan hô hấp, tiêu hóa bị suy yếu, có nguy cơ bị suy dinh dưỡng ở các mức độ khác nhau, cần cải thiện bằng chế độ ăn giàu dinh dưỡng như: nhiều năng lượng, protein và các vi chất dinh dưỡng trong khẩu phần.
Về dinh dưỡng, năng lượng trong khẩu phần sẽ được cung cấp bởi các thực phẩm từ ba nhóm là chất bột đường như gạo, ngũ cốc, khoai, củ; nhóm thực phẩm giàu đạm như các loại thịt động vật, thịt gia cầm, cá và thủy sản, đậu, đỗ và nhóm thực phẩm giàu chất béo như mỡ động vật, bơ, dầu thực vật, các loại hạt nhiều dầu.
Chế độ ăn hợp lý cần cung cấp đủ về số lượng và đảm bảo tỷ lệ hợp lý từ 3 chất sinh năng lượng là protein 13-20%, lipid 20-25% và glucid hay chất bột đường 55-65%. Ví dụ một người cần có tổng năng lượng ăn vào là 2.000 kcal/ngày với tỷ lệ năng lượng từ Protein:Lipit:Glucid là 15:20:55 thì sẽ cần được cung cấp 300 kcal từ 75 g chất đạm, 400 kcal từ 45 g chất béo và 1.100 kcal từ 275 g chất bột đường.
Ăn đa dạng, phối hợp 15-20 loại thực phẩm và thay đổi thường xuyên trong ngày. Khẩu phần ăn nên có sự phối hợp cân đối giữa nguồn chất đạm động vật và thực vật (thịt, cá, trứng, sữa, tôm, cua, hải sản, đậu, đỗ...).
Người mới khỏi bệnh nên chọn protein có giá trị sinh học cao và cung cấp các acid amin thiết yếu. Các amino acid có vai trò duy trì các hoạt động chức năng của cơ thể, tham gia vào các hàng rào bảo vệ, sự dịch chuyển và hấp thu các chất dinh dưỡng. Không nên ăn các thực phẩm có nhiều cholesterol như: nội tạng động vật, óc. Nên ăn ít nhất 3 bữa cá một tuần, 3 quả trứng một tuần và uống thêm 1-2 cốc sữa một ngày.
Về bữa ăn và cách chế biến, người sau điều trị Covid-19 thường mệt mỏi, chán ăn, vì vậy cần ăn nhiều lần trong ngày, khoảng 5 bữa mỗi ngày, tránh ăn quá no có thể gây khó thở. Các món ăn chế biến ở dạng mềm, thái nhỏ, hầm kỹ để dễ tiêu hóa và hấp thu. Nên ăn các món luộc, hấp, nấu thay thế các món ăn chiên, rán, nướng. Ngoài ra, thay đổi món ăn thường xuyên, tránh đơn điệu để bữa ăn ngon hơn. Tăng cường bổ sung sữa và các sản phẩm từ sữa 2 cốc mỗi ngày, vì sữa có đủ các thành phần dinh dưỡng ở tỷ lệ cân đối, dễ tiêu hóa và hấp thu phù hợp với người mới khỏi bệnh. Đặc biệt với sữa năng lượng cao, làm cơ thể người bệnh mau chóng phục hồi.
Bình thường khi đói, chúng ta muốn ăn và thèm ăn, với người đói (thiếu) vi chất dinh dưỡng và đường tiêu hóa yếu kém thì ngược lại, họ thường mất cảm giác đói và thèm ăn. Vì vậy, để hỗ trợ cho đường tiêu hóa, người bệnh nên bổ sung thêm probiotic lần, đồng thời bổ sung viên đa vitamin - khoáng chất cho người lớn, hay các dạng siro/cốm đa vitamin - khoáng chất cho trẻ em, giúp người bệnh có cảm giác đói, thèm ăn, ăn ngon hơn, cơ thể mau bình phục hơn.
Tăng cường rau quả: Các vitamin và khoáng chất chống oxy hóa có tác dụng tốt với người sau điều trị bệnh là vitamin A, C, D, E và chất khoáng như sắt, kẽm... có vai trò trong chống viêm, chống nhiễm trùng. Rau quả là nguồn cung cấp các vitamin - khoáng chất và chất xơ.
Vitamin và chất khoáng có vai trò rất quan trọng giúp nâng cao sức đề kháng và miễn dịch chống lại các virus, vi khuẩn gây bệnh. Ăn các loại rau màu xanh sẫm và hoa quả màu đỏ hoặc vàng có chứa nhiều vitamin A, C, E. Ngoài ra, rau quả còn góp giúp cho tiêu hóa tốt hơn, hạn chế hấp thu cholesterol, hạn chế táo bón. Nhu cầu rau xanh và hoa quả là 400-600 g/người/ngày.
Tăng cường bổ sung nước: F0 thường bị mất nước và một số chất điện giải như natri, kali do sốt, viêm phổi và nhiễm trùng, vì thế tăng cường bổ sung nước để bù lại lượng nước đã mất, giúp cơ thể mau phục hồi. Các loại nước được chế biến rất đơn giản từ rau xanh, hoa quả và rất nhiều các loại khác tùy theo sở thích của mỗi người.
Thực phẩm cần hạn chế: Không ăn mặn và các loại thực phẩm có nhiều muối như giò, chả, xúc xích, đồ hộp, đồ biển, đồ khô, các thực phẩm muối chua... Ăn hạn chế các loại thức ăn nhiều mỡ, đồ ăn chiên, rán, nướng vì nó khó tiêu. Hạn chế các loại đồ ngọt, nước ngọt, nước có ga. Không nên uống nước trước hoặc trong bữa ăn.
Bác sĩ Nguyễn Văn Tiến
Trung tâm Giáo dục Truyền thông dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng