Theo đề án trùng tu, hệ thống cửa Hải Vân quan sẽ tu bổ theo các dấu tích nguyên gốc triều Nguyễn, thời vua Minh Mạng năm 1826; thay thế nền cổng lát đá Thanh, hệ thống cối, cổng đá Thanh, tường phía trên xây gạch vồ. Một số lô cốt thời chiến tranh chống Pháp, Mỹ được giữ lại với mục đích kết nối lịch sử giữa các thời kỳ chiến tranh.
Hệ thống nhà Trú Sở (bên trái) và nhà Vũ Khố 3 gian đang được phục hồi theo dấu tích khảo cổ và ảnh tư liệu. Nhà xây tường gạch vâu ban, trụ gỗ có đế đá, mái ngói.
Một lớp tường đá phủ rêu bên phải cửa Hải Vân quan được giữ nguyên để đảm bảo dấu tích theo thời gian.
Đơn vị thi công chính là Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng, Phân viện miền Trung. Những người thợ lựa chọn từng viên đá mồ côi để việc xây dựng đảm bảo mỹ quan.
Mưa bão ảnh hưởng đến tiến độ thi công, phải tạm dừng trong nhiều ngày. Đèo Hải Vân 3 tuần qua bị sạt lở nghiêm trọng, hàng tấn đất đá đổ xuống chia cắt nhiều điểm, tuy nhiên vật liệu xây dựng cho công trình trùng tu Hải Vân quan vẫn được đảm bảo.
Một cổng phụ vào thành, có tầm nhìn xuống đường đèo, được phục dựng xây mới theo hình ảnh tư liệu.
Lối đi bên trong thành được xây bằng đá, trồng cây xanh bổ sung, do thời tiết khắc nghiệt nên cây phải được tưới thường xuyên.
Một bia đá chỉ còn lại phần đế với họa tiết rồng triều Nguyễn. Đế bia này sau khi trùng tu sẽ được chuyển về bảo tàng trưng bày.
Một số khách nước ngoài vào tham quan, ghi lại hình ảnh Hải Vân quan. Tuy nhiên, do công trình đang thi công nên giám sát công trình đã mời khách ra ngoài nhằm đảm bảo an toàn.
Di tích Hải Vân quan cũng ghi dấu chiến thằng Đồn Nhất tròn 70 năm trước, với trận đánh của Đại đội 6, Tiểu đoàn 59, Trung đoàn 803, Liên khu V trong chiến dịch hè thu 1952-1954 của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Toàn cảnh Hải Vân quan sau khi trùng tu. Tổng diện tích tu bổ là 6.500 m2, thời gian trùng tu hai năm, dự kiến hoàn thành tháng 6/2023. Tổng kinh phí hơn 42 tỷ đồng do Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng đóng góp, mỗi địa phương 50%.
Nguyễn Đông