Tháng 8/2020, chính quyền hạt Uvalde bang Texas của Mỹ điều động nhân viên hành pháp từ 5 cơ quan công quyền, mang vũ khí đến một ngôi trường địa phương diễn tập tình huống đối phó kẻ xả súng. Đây là một phần trong chương trình tăng cường năng lực ứng phó an ninh ở Uvalde cũng như các địa phương khác khắp bang Texas.
Trong chương trình này, giới chức Uvalde trong những năm qua đã tăng gấp đôi ngân sách dành cho an ninh, cập nhật quy trình hành động và bổ sung nhân sự cho sở cảnh sát cấp hạt. Sở cảnh sát thành phố Uvalde cũng cử đội đặc nhiệm SWAT mang đầy đủ trang bị tác chiến đến khảo sát từng ngôi trường trên địa bàn.
Nhưng mạng lưới an ninh được đầu tư công phu đó của Uvalde vẫn không ngăn được tay súng 18 tuổi Salvador Ramos tấn công trường tiểu học Robb hôm 24/5, cướp đi sinh mạng của 19 trẻ em và hai giáo viên. Video trên mạng xã hội cho thấy các phụ huynh đã van nài cảnh sát tại hiện trường lập tức can thiệp, nhưng họ chỉ tập trung chờ đợi bên ngoài khuôn viên.
Lực lượng an ninh bên ngoài trường tiểu học Robb ở thành phố Uvalde, bang Texas, Mỹ, hôm 24/5. Ảnh: AFP.
Vụ xả súng đã làm nóng trở lại những tranh luận suốt vài thập kỷ qua tại Mỹ về cách giải quyết triệt để vấn nạn bạo lực súng đạn trong trường học. Giới chức Texas lặp lại lập trường quen thuộc rằng các trường học cần được đầu tư cho các biện pháp tăng cường an ninh, với niềm tin rằng chúng sẽ ngăn chặn được các vụ xả súng tiềm tàng.
Sau vụ xả súng tại trường trung học Columbine năm 1999, Hạ viện Mỹ bắt đầu cấp ngân sách liên bang để bố trí cảnh sát bảo vệ tại trường học. Giới chức khắp cả nước ban hành và chỉnh sửa nhiều quy định an ninh học đường, từ diễn tập kịch bản sơ tán đến kiểm tra danh tính người ra vào.
Trên toàn nước Mỹ, khoảng 19% học sinh cấp một, 45% học sinh cấp hai và 67% học sinh cấp ba đi học ở những ngôi trường có cảnh sát giám sát, theo báo cáo năm 2018 của Viện Đô thị có trụ sở tại thủ đô Washington.
Lãnh đạo bang Texas cũng chi khoảng 100 triệu USD tăng cường hệ thống an ninh trường học, trong đó có trang bị máy dò kim loại, thiết bị an ninh, bộ đàm hai chiều và kính chống đạn. Uvalde, thành phố nhỏ cách biên giới Mỹ - Mexico khoảng một giờ lái xe, nhận được 69.141 USD trong chương trình tăng cường an ninh học đường.
Học khu Uvalde cũng tự thiết kế chương trình nâng cấp an ninh riêng. Đội cảnh sát trường học được bổ sung hai nhân sự, tăng lên 6 người, phụ trách giám sát an toàn cho hơn 4.000 học sinh trên toàn hạt. Chi tiêu dành cho an ninh và giám sát trường học ở Uvalde đã tăng hơn gấp đôi trong 4 năm qua.
Các trường tại Uvalde được trang bị bộ đàm hai chiều, thường xuyên được đánh giá về nguy cơ xả súng và áp dụng chính sách khóa cửa mọi phòng học khi có sự cố. Trường tiểu học Robb được xây hệ thống hàng rào bao quanh để "hạn chế hoặc ngăn cản những người không có chức trách tiến vào trường", theo hồ sơ của chính quyền hạt.
Học khu Uvalde cũng áp dụng biện pháp theo dõi sức khỏe tinh thần học sinh nhằm giảm nguy cơ bạo lực học đường. Chính quyền hạt sử dụng phần mềm Social Sentinel, rà soát các bài đăng trên mạng xã hội từ tài khoản học sinh, và ứng dụng STOPit cho phép học sinh báo cáo về hành vi bắt nạt.
Trong đợt diễn tập ứng phó xả súng trường học tháng 8/2020, chính quyền hạt Uvalde huy động cảnh sát trường học, cảnh sát thành phố, sở cảnh sát cấp hạt và một số cơ quan hành pháp địa phương tham gia. Pete Arredondo, lãnh đạo nhóm cảnh sát trực thuộc cơ quan quản lý trường học hạt Uvalde, báo cáo đợt diễn tập "diễn ra rất thành công".
Cảnh sát tại hiện trường vụ xả súng trường tiểu học Robb ở Uvalde, Texas, ngày 24/5. Ảnh: Reuters.
Nhưng ngày 24/5, tay súng Ramos tiến vào trường Robb qua một cánh cửa phụ để mở mà không gặp trở ngại nào từ hệ thống hàng rào. Bên trong trường học lúc đó cũng không có bất cứ cảnh sát bảo vệ nào ngăn cản anh ta.
Ít nhất 4 cảnh sát địa phương đã đuổi theo Ramos vào trường, nhưng khi họ tiến qua cánh cửa phụ, nghi phạm nổ súng khiến hai cảnh sát bị thương. Họ sau đó được lệnh rút ra ngoài chờ tiếp viện và không còn tìm cách xông vào.
Khi Ramos tiến vào hành lang lớp học, một giáo viên đã tìm cách khóa cửa nhưng không kịp. Ramos nổ súng qua cửa kính, buộc giáo viên này lùi lại, rồi đẩy cửa vào trong lớp học, khóa lại và bắt đầu cuộc tàn sát.
Trong khi đó, 19 cảnh sát tập trung bên ngoài hành lang và chờ đợi mà không xông vào qua cánh cửa, dù tiếng súng của Ramos vẫn thỉnh thoảng vang lên. Khoảng một giờ sau, đội đặc nhiệm thuộc lực lượng Biên phòng Mỹ mới tiến vào lớp và tiêu diệt kẻ xả súng.
Không một biện pháp an ninh nào được chính quyền Uvalde thiết kế trong trường học ngăn cản được Ramos. Đây là lý do nhiều chuyên gia cho rằng các trường dù đầu tư mạnh tay đến mấy cho hệ thống an ninh vẫn có nguy cơ bị các tay súng đe dọa. Họ nhận định việc xây dựng hệ thống an ninh là cách tiếp cận một chiều, không thể ngăn chặn những kẻ sát nhân tiếp cận được với súng, thậm chí tiềm ẩn rủi ro tạo ra cảm giác an toàn giả tạo.
"Chính quyền đổ tiền vào các biện pháp an ninh trường học, nhưng chúng không hiệu quả trong ngăn chặn bạo lực súng đạn", Jagdish Khubchandani, giáo sư ngành y tế công tại Đại học New Mexico, nói. "Các biện pháp an ninh không theo kịp thực tế là người dân mua súng ngày càng dễ dàng".
Diễn biến vụ xả súng trường Mỹ hôm 24/5. Đồ họa: Tạ Lư.
Thanh Danh (Theo NY Times)