Ung thư miệng (ung thư khoang miệng) là một trong sáu loại ung thư thường gặp ở người trưởng thành. Các vị trí ung thư khoang miệng gồm môi, má, lợi, lưỡi, vòm miệng, sàn miệng, xoang và họng. Theo bác sĩ Bùi Thanh Phong, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, hai loại virus dưới đây có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư khoang miệng:
Nhiễm virus HPV
HPV là virus gây u nhú ở người, thường lây qua đường quan hệ tình dục, tiếp xúc da kề da, ít gặp hơn là sử dụng chung đồ dùng cá nhân. Virus có thể gây nhiễm trùng ở nhiều bộ phận khác nhau của cơ thể như da, niêm mạc và cơ quan sinh dục. Ngoài là nguyên nhân gây bệnh sùi mào gà, ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, ung thư âm đạo, ung thư dương vật, virus HPV cũng là nguyên nhân gây ra ung thư khoang miệng.
Minh họa hình ảnh xét nghiệm Paps tìm thay đổi trên tế bào liên quan virus HPV dưới ống kính hiển vi. Ảnh: Vecteezy
Theo thống kê, có khoảng 20% trường hợp mắc ung thư miệng do nhiễm virus HPV. Năm 2012, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) từng tuyên bố, có đủ bằng chứng cho thấy type HPV 16 có liên quan đến ung thư miệng. Nguy cơ nhiễm virus này tăng lên ở những người quan hệ bằng miệng và quan hệ với nhiều người.
CDC Mỹ cũng thống kê trong giai đoạn từ năm 2008-2012, HPV có liên quan đến 70-80% ca ung thư vùng hầu miệng. Các type HPV nguy cơ cao gây ung thư là 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58... Trong đó, type 16,18 có các gen tiền ung thư E6, E7 làm cho mất tác dụng kiểm soát của gen ức chế khối u p53, và gen pRB, từ đó gây kích thích tăng sinh tế bào. HPV type 16 gây khoảng 60-100% ung thư tế bào gai vùng hầu miệng và 13 - 47,5% ung thư tế bào gai khoang miệng.
Nhiễm virus viêm gan
Theo bác sĩ Phong, nhiễm virus viêm gan B và C làm tăng nguy cơ mắc ung thư khoang miệng. Bác sĩ Phong dẫn chứng một nghiên cứu đăng trên thư viện Y khoa Mỹ (2023), ở 5.603 bệnh nhân mắc ung thư đầu cổ (miệng, mũi, họng, thanh quản - hạ họng và các xoang) tại Đài Loan, cho thấy virus viêm gan B và C có liên quan bệnh này. Một phân tích từ 13 nghiên cứu về ở 58.006 người mắc ung thư đầu mặt cổ đăng trên thư viện Y khoa Mỹ (2024), giai đoạn từ năm 2002-2020, viêm gan B có liên quan nhiều tới ung thư miệng và ung thư vòm họng.
Theo bác sĩ Phong, khi nhiễm viêm gan B, C, người bệnh phải sử dụng thuốc để ức chế virus sẽ dễ gây viêm cục bộ và làm suy giảm miễn dịch, tăng nguy cơ nhiễm virus HPV, trong đó có type 16, 18. Khi hệ miễn dịch suy giảm, virus HPV sẽ khó đào thải, gây nhiễm trùng dai dẳng, đồng thời thúc đẩy nhanh quá trình sản xuất virus viêm gan ở vùng hầu họng, tăng nguy cơ ung thư.
Người lớn tiêm vaccine HPV tại Trung tâm tiêm chủng VNVC. Ảnh: Diệu Thuần
Cách phòng ngừa
Để tránh mắc ung thư miệng, bác sĩ Phong khuyến cáo người dân áp dụng chế độ ăn uống khoa học, tránh hút thuốc lá và sử dụng rượu bia. Mọi người không sử dụng chung đồ dùng cá nhân với người khác, vệ sinh răng miệng sạch sẽ, tình dục an toàn để tránh lây nhiễm virus viêm gan B, C và HPV.
Khi có các dấu hiệu bệnh, người dân nên khám, tầm soát ung thư sớm để tận dụng "thời gian vàng" điều trị, không điều trị theo phương pháp dân gian, bỏ điều trị giữa chừng khiến bệnh nặng hơn.
Hiện viêm gan B và HPV đã có vaccine phòng ngừa tại Việt Nam. Trong đó, vaccine HPV có hai loại Gardasil và Gardasil 9. Gardasil phòng được 4 type 6, 11, 16, 18 chỉ định tiêm cho nữ giới tuổi 9-26. Vaccine Gardasil 9, phòng ngừa 9 type 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 và 58, chỉ định tiêm cho nam và nữ tuổi 9-45, hiệu quả bảo vệ đến trên 90%. Lịch tiêm cho người 9-14 tuổi gồm hai mũi cách nhau tối thiểu 6 tháng. Người 15-45 tuổi tiêm ba mũi trong vòng 6 tháng. Người quên lịch tiêm hoặc trễ lịch tiêm, không cần tiêm lại từ đầu, sẽ tiêm tiếp theo liệu trình phù hợp.
Vaccine viêm gan B có nhiều loại dành cho người lớn và trẻ em, gồm Heberbiovac HB (Cu Ba) và Gene Hbvax (Việt Nam), Twinrix (Bỉ) phòng viêm gan A và B trong một mũi tiêm. Người lớn cần chủng ngừa ba mũi trong vòng 6 tháng, xét nghiệm viêm gan B trước khi nhắc lại, tiêm nhắc khi kháng thể giảm. Trẻ em cần tiêm vaccine viêm gan B trong vòng 24 giờ sau khi sinh, sau đó theo sát lịch tiêm ngừa vaccine có thành phần viêm gan B như vaccine 5 trong 1 hoặc vaccine 6 trong 1.
Linh San