Vào ngày 15 tháng giêng hàng năm, lễ hội Ná Nhèm (trong tiếng Tày có nghĩa là "mặt nhọ") diễn ra ở xã Trấn Yên, huyện Bắc Sơn. Thực chất đây là nghi lễ thờ cúng Thành Hoàng làng và là lễ hội cầu an, cầu mùa đầu năm mới.
Điều đặc biệt là khi tham gia lễ hội, nam giới trong làng sẽ bôi nhọ lên mặt, thể hiện khuôn mặt giặc "Sấc Tài Ngàn" và tham gia đánh trận giả, tái hiện sự tích đánh giặc giữ làng của cha ông. Dân làng tin rằng làm như thế sẽ đánh lạc hướng những linh hồn ma giặc, qua lễ hội sẽ không còn ma nào biết ai đã diễn lại hình dạng và sự thất bại của chúng trước dân làng mà bắt về gây họa cho họ cùng gia đình.
Lễ hội diễn ra từ rạng sáng cho tới lúc trời tối, bắt đầu bằng các nghi thức trang trọng gồm: Tế lễ Thành hoàng làng và lễ rước quân từ đình Làng Mỏ đến miếu Xa Vùn. Tại đám rước, ông Mo, ông Hội và 4 người rước ngai không phải bôi mặt nhọ. Riêng hai ông Chánh tướng phải lấy thuốc nhuộm cho răng đỏ giống với lũ giặc khi xưa.
Theo tín ngưỡng của làng, khi tái hiện tích truyện giữ làng khi xưa, việc bôi mặt nhọ sẽ giúp dân làng tránh được điều không may xảy đến trong năm mới. Ảnh: Chân Dung
Ngoài ra, lễ hội còn có các hoạt động văn hóa, trò chơi dân gian đặc sắc như: Trò đánh trận tập và cống hiến lễ vật, trò Sỹ - Nông - Công Thương, kén dâu kén rể, đánh đu, đánh cờ....
Lễ hội Đập Trống, Quảng Bình
Đập trống là một lễ hội của người Ma Coong tại Bố Trạch, miền Tây Quảng Bình, diễn ra vào ngày 16 tháng giêng hằng năm. Theo truyền thuyết, lễ hội bắt nguồn từ việc loài khỉ vàng thường xuyên phá hoại mùa màng của người Ma Coong. Để đuổi khỉ ác, đồng bào nơi đây chung sức làm một chiếc trống lớn rồi khiêng lên rẫy, thay nhau đánh suốt ngày đêm. Tiếng trống làm rung chuyển cả núi rừng khiến khỉ vàng vô cùng sợ hãi, cắm đầu chạy mãi, không dám quay trở lại quấy phá dân bản nữa. Tại đêm hội, trai làng thi nhau đập trống để cầu mưa thuận gió hoà, ngô lúa tốt tươi, người người khỏe mạnh.
Đặc biệt dịp này mọi người có thể hẹn hò, tình tự “hợp pháp” với nhau một đêm ở trong rừng. Ảnh: Phamphuthep
Lễ hội đập trống còn là ngày hội của các đôi yêu nhau hay đang tìm hiểu bởi đêm hội, trai gái có dịp hò hẹn với nhau ở trong rừng mà không sợ bị cha mẹ, dân làng cấm đoán. Sau khi tìm hiểu nhau, nếu ưng cái bụng thì họ cùng nhau ước hẹn để chọn ngày đẹp về bên nhau xây dựng hạnh phúc gia đình.
Các lễ hội khác trong tháng giêng
Lê Thương