PGS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, cho biết tiêu thụ thường xuyên đồ uống có đường, trong đó có nước giải khát có đường, được xác định là một trong những nguyên nhân gây thừa cân, béo phì và các rối loạn chuyển hóa cả ở người trưởng thành và trẻ em.
Cụ thể, việc tăng tiêu thụ đồ uống có đường dẫn đến tình trạng dư thừa năng lượng gây thừa cân, béo phì nhưng lại thiếu dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, do năng lượng từ loại đồ uống này là năng lượng rỗng.
Các nghiên cứu cho thấy người lớn uống một lon nước ngọt/ngày trong vòng một năm có thể làm tăng tới 6,75 kg cân nặng, nếu giữ nguyên mức dung nạp năng lượng từ các nguồn thực phẩm khác. Còn với trẻ em, nếu tiêu thụ đồ uống có đường thường xuyên nguy cơ bị béo phì gấp 2,57 lần so với những trẻ không uống.
Tại Việt Nam, tình trạng thừa cân, béo phì đang gia tăng rất nhanh. Với trẻ em, tỷ lệ này đã tăng gấp đôi trong vòng 10 năm qua, từ 8,5% năm 2010 lên 19% năm 2020 và trở thành vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Còn với người trưởng thành, tỷ lệ này đã tăng 30% trong 6 năm, từ 15% năm 2015 lên 19% năm 2020.
Ngoài vấn đề béo phì, đồ uống ngọt còn làm gia tăng tỷ lệ mắc bệnh đái tháo đường type 2, tăng huyết áp cũng như các biến chứng về bệnh tim mạch, đột quỵ, tử vong và các bệnh liên quan đến đường tiêu hóa, bệnh răng miệng,...
Việc tiêu thụ đồ uống có đường đã tăng nhanh trong những năm gần đây. Theo số liệu của Euromonitor 2023, tổng tiêu thụ nước giải khát có đường đã tăng hơn 4 lần từ 1,59 tỷ lít năm 2009 lên 6,67 tỷ lít năm 2023. Tiêu thụ tính trên đầu người cũng tăng nhanh tương ứng, tăng 3,5 lần từ mức 18 lít/người năm 2009, lên 66 lít/người năm 2023.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho rằng áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường, trong đó có nước giải khát có đường là biện pháp quan trọng để giảm tiêu thụ và tác hại của các sản phẩm này đối với sức khỏe cộng đồng. Nhiều bằng chứng thực tiễn trên thế giới cho thấy việc áp thuế để giảm tiêu thụ đồ uống có đường giúp giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì. Tại Mexico, ước tính chính sách thuế giúp ngăn ngừa được 239.900 trường hợp béo phì (39% trong số đó là ở trẻ em) sau 2 năm thực hiện.
Nghiên cứu ở Thái Lan cũng cho thấy thuế sẽ làm giảm tỷ lệ thừa cân và béo phì với các mức 1,7%, 3,8% và 4,9% trong ba năm, tương ứng với việc thực hiện các mức thuế 11%, 20% và 25%. Còn tại Việt Nam, nghiên cứu của trường Đại học Y tế Công cộng năm 2022 cũng đã chỉ ra nếu áp thuế tiêu thụ đặc biệt 20% trên giá bán lẻ đối với đồ uống có đường thì tỷ lệ thừa cân và béo phì có thể giảm lần lượt là 2,1% và 1,5%
Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường. WHO khuyến nghị tăng thuế suất lên 40% giá xuất xưởng đến năm 2030, giúp giá bán lẻ tăng 20%, từ đó giảm khả năng chi trả và tiêu thụ.
Ngày 4/3 hàng năm được chọn làm Ngày Thế giới phòng chống béo phì, qua đó cảnh báo mọi người béo phì là bệnh nghiêm trọng và phức tạp. Năm nay, với chủ đề thay đổi hệ thống, cuộc sống khỏe mạnh hơn, nhằm nâng cao nhận thức và ủng hộ các giải pháp thiết thực, tập trung vào hệ thống cần thay đổi trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng béo phì toàn cầu.
Lê Nga