Hòn Đất là tác phẩm điện ảnh được đạo diễn Hồng Sến thực hiện năm 1983, chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Anh Đức. Phim mô tả cuộc chiến ác liệt đầu năm 1961 giữa một bên là những du kích Hòn Đất (Kiên Giang) chỉ với vũ khí thô sơ và bên kia là đội quân Sài Gòn cùng các cố vấn Mỹ. Trong cuộc đối đầu một mất một còn, những chiến sĩ Hòn Đất đã dũng cảm vượt khó để đánh bại mọi âm mưu của kẻ thù dưới sự ủng hộ của bà con nông dân. Dàn diễn viên trong phim thời đó lưu lại dấu ấn với diễn xuất mộc mạc trên màn ảnh.
"Chị Sứ" Hiệp Định
Đại diện cho tuyến nhân vật chính diện là chị Sứ - nữ du kích dũng cảm, kiên cường, chiến đấu đến hơi thở cuối cùng để bảo vệ quê hương. Vai nữ chính do một diễn viên không chuyên - vốn là cô giáo dạy Sử của Trường trung học sư phạm TP HCM - đảm nhận. Bà tên Ngô Thị Hiệp Ðịnh, sinh năm 1954 tại Sài Gòn. Vốn quen biết gia đình nữ diễn viên từ trước, đạo diễn Hồng Sến mời Hiệp Định vào vai chị Sứ khi bà vừa sinh con đầu lòng được gần một năm.
Diễn viên Hiệp Định khi đóng chị Sứ (trái) và hiện tại.
Nữ diễn viên phải xin nghỉ dạy một năm, chấp nhận xa con, chịu đựng vất vả, đau đớn để hoàn thành những cảnh quay bị địch tra tấn. Sau bộ phim, nghệ sĩ Hiệp Định quyết định giữ lại mái tóc dài gắn liền với hình ảnh của chị Sứ trong phim. Nhận được nhiều lời mời diễn xuất sau đó nhưng công việc giảng dạy bận rộn khiến bà không có thời gian tham gia. Hiện nữ diễn viên đã nghỉ hưu. Bà sống hạnh phúc cùng gia đình tại quận 7, TP HCM.
"Trung úy Xăm" Lý Huỳnh
Đại diện cho tuyến nhân vật phản diện là Trung úy Xăm do diễn viên Lý Huỳnh thủ vai. Khả năng lột tả cái ác, sự đê tiện của nhân vật khiến ông giành được Bông Sen Bạc cho hạng mục "Nam diễn viên chính xuất sắc" tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ sáu (1983). Lý Huỳnh bắt đầu đóng phim từ năm 1976. Ông là lớp nghệ sĩ đầu tiên ở Sài Gòn tham gia điện ảnh cách mạng với nhiều vai diễn nổi tiếng: đại tá Hoàng (phim Cô Nhíp), ông Hai lúa (Vùng gió xoáy), Hai Cũ trong bộ phim cùng tên, tướng Bách (Đứa con bị từ chối), Long râu (Con mèo nhung), thiếu tá Y Vế (Ngọn lửa Krông Jung)...
Diễn viên Lý Huỳnh trong phim (trái) và hiện tại.
Ngoài vai trò võ sư, diễn viên thì những năm 1990, Lý Huỳnh được biết đến là nhà sản xuất phim điện ảnh có tiếng với nhiều bộ phim ăn khách như Phạm Công Cúc Hoa, Nước mắt học trò, Lửa cháy thành Đại La... Ông cũng là cha đẻ của diễn viên Lý Hùng - tài tử được săn đón những năm 1990.
Lý Huỳnh được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân năm 2012. Ở tuổi thất thập, ông vẫn tích cực cho ra đời những bộ phim lịch sử như Tây Sơn hào kiệt... Vài năm trở lại đây do sức khỏe yếu, nghệ sĩ dành phần lớn thời gian vui vầy bên gia đình.
Diễn viên Thúy An
Sau các vai diễn trong phim Cánh đồng hoang, Mùa gió chướng thì Hòn Đất là bộ phim thứ ba diễn viên Thúy An xuất hiện trong tác phẩm của chồng - đạo diễn Hồng Sến. Bà vào vai Út Quyên, em gái của nhân vật chính - chị Ba Sứ. Út Quyên yêu một chiến sĩ cách mạng tên Ngạn (nghệ sĩ cải lương Quốc Hùng đóng) và cống hiến tuổi trẻ cho lý tưởng đấu tranh giải phóng dân tộc dù phải chứng kiến cái chết của chị gái.
Diễn viên Thúy An hiện tại (phải) và vai Út Quyên trong phim "Hòn Đất".
Sau Hòn Đất, Thúy An tiếp tục tham gia các phim Ván bài lật ngửa, Mùa nước nổi, Vùng gió xoáy, Biệt động Sài Gòn... Năm 1995, đạo diễn Hồng Sến qua đời, nữ nghệ sĩ sang nước ngoài mưu sinh bằng nghề chạm bạc rồi tái hôn với người chồng quốc tịch Đức. Mỗi năm, bà vẫn đi về giữa Đức và Việt Nam để phát triển việc kinh doanh và thăm viếng người thân.
NSƯT Hồ Kiểng
NSƯT Hồ Kiểng xuất hiện trong phim với vai Ba Phi - một nông dân người Chăm nhưng sống sung túc nhờ nghề chỉ điểm. Ngoài Hòn Đất, Hồ Kiểng còn ghi dấu ấn với các phim Rừng Xà Nu, Đất phương Nam, Những nẻo đường phù sa, Người đẹp Tây Đô...
Cố nghệ sĩ Hồ Kiểng những ngày cuối đời (phải) và hình ảnh trong phim.
NSƯT Hồ Kiểng mất năm 2013 trong cảnh bần hàn, để lại nhiều tiếc thương cho người thân, bạn bè, đồng nghiệp. Trong sự nghiệp diễn xuất, ông được coi là diễn viên đạt kỷ lục về số lượng vai phụ.
Diễn viên Mai Phương
Vai bé Tý - con gái chị Ba Sứ trong phim - do Mai Phương, con gái riêng của đạo diễn Hồng Sến, đảm nhận. Chị sinh năm 1972, đóng phim khi mới 6 tuổi. Những năm 1980 - 1990, Mai Phương được coi là thần đồng điện ảnh khi liên tục gây dấu ấn trong những bộ phim nổi tiếng như Vùng gió xoáy, Chiến trường chia nửa vầng trăng... Mai Phương kết hôn năm 20 tuổi, sau đó rời xa điện ảnh vì bận chăm sóc con cái và mưu sinh.
Diễn viên Mai Phương lúc 10 tuổi trong phim (trái) và Mai Phương ở tuổi ngoài 40.
Năm 2012, Mai Phương tái xuất trong phim truyền hình Những đứa con biệt động Sài Gòn. Sau đó, chị chuyên tâm viết kịch bản phim truyền hình. Con gái Mai Phương là diễn viên trẻ Yu Dương cũng được mời tham gia đóng phim từ rất sớm.
Châu Mỹ