Ván bài lật ngửa là bộ phim về đề tài tình báo, được coi như đỉnh cao của điện ảnh Việt Nam một thời. Đối trọng với tuyến nhân vật chính diện, làm nên sức cuốn hút của phim là những nhân vật phản diện nhiều mưu mô như Lý Cai, Sáu Thưng... Vai diễn trung tá Hoàng Đình Duyệt trong tập bốn và năm ghi dấu ấn với khán giả bởi vẻ thâm độc, nham hiểm của một sĩ quan tình báo qua sự hóa thân của Thành Lũy. Nam diễn viên còn xuất hiện với hai vai phản diện khác là sĩ quan Mạch Điền ở tập một và Tỉnh trưởng Thừa Thiên - Huế ở tập bảy.
Ba vai khác nhau của Ván bài lật ngửa mở ra cơ hội chuyên đóng vai phản diện cho Thành Lũy trong một loạt phim điện ảnh những năm 1980 như: Lê Thị Hồng Gấm, Cư xá màu xanh, Cái chết của nhà tỷ phú...
Thành Lũy vai gián điệp Mạch Điền (trái) trong một cảnh đóng cùng diễn viên Nguyễn Chánh Tín.
Nguyễn Thành Lũy sinh năm 1950 trong một gia đình buôn bán đá quý và gia công kim hoàn ở Đồng Nai. Với lợi thế về ngoại hình, ông hoạt động trong đoàn văn công địa phương rồi tham gia đóng phim. Có cuộc sống dư dả từ nhỏ, chàng diễn viên thời đó không coi trọng cát-xê khi làm nghề, cũng không nghĩ đến việc làm sao có được vai chính hay tạo nên tên tuổi trong sự nghiệp. Cuối thập niên 1970, gia đình làm ăn sa sút, cả nhà Thành Lũy lâm vào cảnh khó khăn và ly tán. Đam mê điện ảnh, ông vẫn miệt mài theo chân các đoàn phim. Nhưng do chỉ được đảm nhận vai phụ hoặc các vai rất nhỏ với vài phân cảnh, thu nhập từ phim ảnh của ông không cao, khiến cuộc sống thêm chật vật.
Năm 2004, hôn nhân Thành Lũy đổ vỡ. Người vợ dẫn đứa con đầu ra đi, nam diễn nuôi con gái Út trong tình cảnh không có chỗ ở, bản thân mắc nhiều bệnh (lao phổi, xơ gan). Những khi đi đóng phim dài ngày, ông gửi con cho cô giáo hoặc hàng xóm trông hộ. "Nhớ con đến thắt ruột, có lần giữa đêm giao thừa tôi đi xe máy từ Đồng Nai về nhà trọ thăm con. Vừa qua phà Cát Lái thì xe chết máy, dắt bộ đến chục cây số mà không tìm được chỗ sửa", diễn viên nhớ lại.
Cuộc sống "gà trống nuôi con" khó khăn nhưng nam diễn viên quyết tâm cho con học hành đến nơi đến chốn.
Diễn viên Thành Lũy và con gái lúc nhỏ.
Con gái Thành Lũy đang học năm cuối Trung học. Đi được đến đây, với Thành Lũy là một quá trình gian nan. "Thật tôi không nhớ đã bao lần vay mượn bạn bè đóng tiền học cho con. Tôi chỉ mong một điều con không phải bỏ học", ông nói. Để cải thiện thu nhập, Thành Lũy từ chỗ đóng vai phụ chuyển sang đóng quần chúng và kiêm thêm những công việc khác trên phim trường như: nhân viên hậu đài, trợ lý đạo diễn...
Nếu có công việc đều, thu nhập bình quân một tháng của Thành Lũy vào khoảng sáu triệu đồng. Số tiền này chi dùng cho hai bố con, mua thuốc trị bệnh, trả nợ cũ... Những tháng ít việc, ông mượn bạn bè tiền lo cho con gái còn mình chỉ cần ổ bánh mì lót dạ qua ngày.
Vừa làm cha, vừa làm mẹ, những chuyện tế nhị của con gái ở tuổi dậy thì, Thành Lũy phải nhờ tới sự giúp đỡ từ bạn bè. Hoàn cảnh của hai bố con nhận được nhiều chia sẻ của đồng nghiệp nữ. Tuy nhiên, Thành Lũy không dám đáp lại tình cảm, một phần vì sợ con khó thích nghi với người mới, phần khác ông không muốn mình trở thành gánh nặng của ai.
Hiện ở tuổi 65, nam diễn viên và con gái vẫn sống nhờ trên căn gác xép trong nhà một người quen. Mỗi tháng ông chỉ phải phụ thêm tiền điện, nước cho chủ. Do bị lao phổi, xơ gan cổ chướng nhiều năm nay, da Thành Lũy sạm đen, các nếp nhăn hằn rõ, thân hình khắc khổ, dúm dó. Ngoại hình đó khiến ông càng khó tiếp cận với các vai diễn phụ. Vì thế, chỉ cần đạo diễn gọi, bất cứ vai nào, dù chỉ một phân đoạn và phải đi xa, ông vẫn xách xe lên đường. "Vừa để thỏa đam mê, vừa có tiền trang trải cuộc sống", ông nói.
Diễn viên Thành Lũy tại nơi ở (trái) và trong một chuyến công tác từ thiện (phải).
Nghèo khổ, đơn độc nhưng diễn viên Thành Lũy vẫn chia sẻ vật chất, tình cảm với người khó khăn hơn mình. Mỗi khi lĩnh thù lao đóng phim, Thành Lũy đều chia sẻ một chút cho người làm âm thanh, ánh sáng, nhân viên hóa trang, hậu đài... "Từ xưa đến nay tôi vẫn hay thương vay như vậy. Có tiền trong tay, tôi đều cho người này, người kia - những người khổ hơn mình - một chút. Xưa kia bố mẹ tôi không khi nào cho tôi đứng bán hàng vì biết chắc thế nào tôi cũng bán rẻ hoặc cho không nếu gặp người túng thiếu", nam diễn viên tâm sự.
Chính tính cách này của Thành Lũy khiến ông được bạn bè, đồng nghiệp thương yêu. Diễn viên Hạnh Thúy chia sẻ: "Nhiều khi trên trường quay chú Lũy chỉ ăn bánh mì. Mọi người hỏi, chú nói do bị bệnh nên phải ăn kiêng. Thật ra, chúng tôi biết hoàn cảnh chú rất khó khăn. Anh em diễn viên cũng cố giúp bằng cách tạo điều kiện để chú có vai diễn".
Người anh nuôi cho hai bố con ở nhờ nhà cho biết: "Khi chúng tôi còn cơ hàn, nhà Thành Lũy rất khá. Thù lao đi diễn được bao nhiêu, anh đều san sẻ với bạn bè, mỗi người một chút. Nay anh khó khăn, bệnh tật, chúng tôi không giàu nhưng cũng cố hỗ trợ anh chút ít".
Còn con gái ông cũng ngày càng hiểu được hoàn cảnh và tấm lòng của bố. Từ một cô gái quen được nuông chiều, mơ mộng làm ca sĩ, diễn viên, ở tuổi 18 cô đã cố gắng học tập để trở thành bác sĩ, chữa trị và chăm sóc bố lúc tuổi già. Thành Lũy nói ông hạnh phúc khi chứng kiến sự thay đổi của con gái. Ước nguyện cuối đời của ông là được đón nhận một cái chết thanh thản và hiến xác cho y học.
Châu Mỹ