Ngày 31/10, chất vấn Bộ trưởng Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng về quy trình phê duyệt dự án, bà Nguyễn Thị Kim Thúy nói, 90% dự án ODA của các cơ quan Nhà nước mất trung bình 6 tháng để phê duyệt, còn của các tổ chức ngoài Nhà nước là từ 12-16 tháng.
“Nếu mỗi dự án có kinh phí trung bình 1-2 triệu USD, thì 100 dự án Nhà nước mất khoảng 50-100 triệu USD một năm vì thủ tục. Bộ trưởng bình luận như thế nào về ý kiến này" – đại biểu Kim Thuý hỏi.
Bà Nguyễn Thị Kim Thuý - Uỷ viên Uỷ ban các vấn đề xã hội của Quốc hội. Ảnh: Hoàng Phong
Trả lời, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, ODA là nguồn ngân sách Nhà nước nên việc sử dụng phải đảm bảo hiệu quả và phải nằm trong trần nợ công, bội chi, nợ Chính phủ được Quốc hội cho phép.
"Thời gian chuẩn bị dự án, không phải chỉ 6 tháng mà trung bình khoảng 2 – 3 năm, có dự án lớn, phức tạp phải 5 năm mới xong. Chúng ta chuẩn bị dự án càng kỹ càng tốt, chất lượng càng cao thì khi triển khai càng nhanh, càng hiệu quả, không làm phát sinh chi phí", Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết.
Quy trình thủ tục phê duyệt được thiết kế chặt chẽ, gồm 4 bước: đề xuất dự án, quyết định chủ trương, quyết định đầu tư và ký kết hiệp định triển khai dự án. Bốn bước quy trình này đều do Thủ tướng cho phép. Thực tế, quy trình này phức tạp hơn vì còn phải thực hiện yêu cầu của nhà tài trợ nước ngoài.
Ông nhấn mạnh, việc kéo dài này "là yêu cầu và thông lệ quốc tế mà chúng tôi đang hướng tới". Vì thế, khâu chuẩn bị dự án cần tốt hơn nữa nhằm tránh phát sinh chi phí (lãi vay, phí cam kết), bởi các chi phí này chỉ tính khi ký hiệp định vay.
"Chúng tôi thấy rằng các bước về thủ tục như chất lượng hồ sơ còn chưa tốt, thiếu, chưa đầy đủ, giải trình nhiều lần. Các bộ ngành, cơ quan tham gia xử lý chưa nhanh, thiếu nhất quán, còn chung chung nên khi tổng hợp báo cáo Thủ tướng còn mất nhiều thời gian”, Bộ trưởng Dũng nói và nhận trách nhiệm. Ông hứa sẽ rà soát, đôn đốc làm sao để giải quyết thủ tục minh bạch, nhanh hơn.
Câu trả lời của Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng khiến các đại biểu chưa hài lòng. Đại biểu Kim Thuý và Đỗ Thị Lan bấm nút tranh luận.
Bà Kim Thuý cho biết, chi phí bà đề cập là "chi phí cơ hội do chính thủ tục đặt ra". Việc thủ tục tiếp nhận vốn tài trợ ODA gặp khó khăn, trở ngại do thủ tục trong nước gây nên như yêu cầu tổ chức nhận vốn phải có cơ quan chủ quản, trong khi luật pháp không quy định mà văn bản dưới luật tạo ra rào cản này.
Uỷ viên Uỷ ban các vấn đề xã hội của Quốc hội dẫn chứng chuyện xảy ra tại Trung tâm phát triển Y tế cộng đồng được nhận kinh phí tài trợ 4,5 triệu USD của Đại sứ quán Mỹ. Đơn vị này mất 21 tháng với khoảng 60 văn bản gửi các nơi liên quan, nhưng đến nay mới xong được 1/3 giai đoạn phê duyệt. Điều này khiến nhà tài trợ sốt ruột, phải gửi thư đến chính quyền.
"Tôi đề nghị Bộ đánh giá xem quy trình thủ tục như vậy trung bình hết bao nhiêu thời gian ở các cấp, gây tốn kém, thất thoát cho nhà nước bao nhiêu tiền? Tại sao vốn ODA không hoàn lại phải phê duyệt phức tạp như vậy để làm gì. Trong khi vốn vay lại để tràn lan, vô cùng lãng phí mà Bộ lại không biết hiệu quả của khoản tiền vay”, đại biểu Thuý nêu.
Đại biểu Đỗ Thị Lan - Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ninh cũng không đồng tình với câu trả lời của Bộ trưởng Dũng, rằng thời gian chuẩn bị dự án ODA kéo dài 2-3 năm "càng kỹ, càng hiệu quả".
Theo bà, lý do kéo dài khâu thủ tục này do hệ thống pháp luật chưa đầy đủ, chưa phù hợp quốc tế; năng lực thực hiện điều kiện của các nhà tài trợ còn hạn chế. Mặt khác, thông tin vốn ODA cũng chưa công khai, minh bạch. Sự phối hợp giữa các bộ, ngành liên quan phê duyệt dự án vay vốn ODA bất cập, phức tạp và kéo dài thời gian.
"Nghị quyết Quốc hội sau giám sát đã đưa ra yêu cầu khắc phục. Tuy nhiên hôm nay Bộ trưởng trả lời như vậy chưa yên tâm, nên tôi muốn tranh luận lại", Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ninh nhấn mạnh.
Giải trình thêm sau đó, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng một lần nữa thừa nhận, khâu phối hợp giữa các bộ, ngành trong chuẩn bị, xử lý thủ tục, hồ sơ vay ODA "đang thiếu thống nhất, còn chậm, chung chung".
Quản lý dự án vay ODA, theo ông, ngoài Bộ Kế hoạch & Đầu tư còn có Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan khác. "Chúng tôi sẽ cùng các bộ cố gắng nhanh hơn, minh bạch hơn, nhưng đảm bảo quy trình thận trọng", ông Dũng nhấn mạnh và cho biết tới đây những vấn đề tư nhân trong nước làm được sẽ không khuyến khích thu hút ODA, thay vào đó dùng nguồn vốn này phát triển công nghệ mới, sáng tạo.
Chất lượng đơn vị tư vấn cũng chưa tốt khi còn "thể hiện ý chí của nhà tài trợ, nhà thầu" trong quá trình tư vấn chuẩn bị dự án.
Nhắc lại một lần nữa lời hứa sẽ "rà soát để làm tốt hơn", song người đứng đầu ngành kế hoạch nói, hệ thống pháp luật đối với dự án ODA đã được sửa đổi chặt chẽ, hoàn thiện. Quá trình sửa đổi các quy định, cơ quan quản lý đã xin ý kiến các bộ, ngành, địa phương liên quan và "nhiều lần rút kinh nghiệm".
Anh Minh