TP HCM và cả nước đang bước vào một chiến dịch tiêm chủng vaccine Covid-19 rộng khắp. Người có bệnh lý nền được nằm trong nhóm đối tượng ưu tiên. Những bệnh nhân mắc bệnh thấp khớp, bệnh khớp viêm tự miễn, bệnh tự miễn dịch có thắc mắc: liệu với những bệnh lý nền này, họ có thể tiêm vaccine Covid-19 hay không? Có nên tiêm hay không? Nếu tiêm cần lưu ý điều gì?

Người mắc bệnh thấp khớp, bệnh khớp viêm tự miễn và các bệnh tự miễn dịch, nên tiêm vaccine Covid-19

Dựa trên các số liệu thực tế cho thấy những người mắc các bệnh tự miễn dịch, thấp khớp và viêm khớp tự miễn có nguy cơ cao bị nhiễm Covid-19 nặng, phải nhập viện, kết quả điều trị thường xấu hơn so với dân số chung. Vì vậy, họ cần phải được bảo vệ bởi vaccine Covid-19.

Nhiều bệnh nhân băn khoăn, liệu vaccine có an toàn cho họ hay không? Vì những người mắc các bệnh này và những người đang được điều trị bằng các thuốc điều hòa miễn dịch, không được đưa vào thử nghiệm lâm sàng vaccine. Tuy nhiên, trên thực tế chúng ta phải xác định rằng vaccine là an toàn và hiệu quả trong dân số chung, việc loại trừ không thử nghiệm trên các quần thể bệnh nhân là bình thường đối với tất cả các loại này. Theo Hướng dẫn của Hội thấp khớp học Mỹ đề cập đến vấn đề này: "Không có bằng chứng trực tiếp về tính an toàn và hiệu quả của vaccine mRNA Covid-19 ở bệnh nhân thấp khớp, bệnh khớp viêm tự miễn nhưng cũng không thấy tác hại lớn hơn lợi ích mà vaccine Covid-19 mang lại".

Hiệu quả của vaccine Covid-19 sẽ thấp hơn khi đang dùng thuốc điều hòa miễn dịch, người bệnh nhận được một mức bảo vệ nhất định

Dựa trên những thực tế mà các chuyên gia biết được về cách đáp ứng của bệnh nhân với các loại vaccine khác (như vaccine cúm), mà người ta có thể cho rằng vaccine Covid-19 sẽ không phát huy tối đa ở những người đang sử dụng các thuốc ảnh hưởng đến chức năng hệ miễn dịch. Dù vậy, điều đó không có nghĩa là vaccine Covid-19 không tác dụng mà chỉ hoạt động kém hơn so với những người không dùng các thuốc ức chế miễn dịch.

Theo Tiến sĩ Curtis - thành viên của Ban soạn thảo Hướng dẫn của Hội thấp khớp học Mỹ, tất cả các loại vaccine thường không đạt hiệu quả tối đa khi được chích ngừa cho những người đang dùng thuốc điều hòa miễn dịch. Nhưng ngay cả khi vaccine không bảo vệ họ ở mức tương đương so với những người cùng tuổi, cùng giới mà không bị bệnh như họ, thì điều đó không có nghĩa là vaccine không có giá trị. "Chúng tôi muốn tất cả người bệnh được tiêm để họ được bảo vệ nhiều nhất có thể. Để có thể dễ hiểu hơn, hãy nghĩ theo cách này: nếu bạn cần có sự lựa chọn giữa việc mặc áo khoác, mũ, găng tay và khăn quàng cổ vào mùa đông (vaccine hiệu quả), so với chỉ mặc áo khoác mùa đông (vaccine kém hiệu quả hơn), so với chỉ mặc áo phông (không có vaccine), tất nhiên bạn muốn có tất cả các trang phục mùa đông, nhưng có áo khoác thì vẫn tốt hơn là chỉ có áo phông", Tiến sĩ Curtis cho biết.

Không có chống chỉ định đối với vaccine Covid-19 dành riêng cho người mắc các bệnh thấp khớp, bệnh khớp viêm tự miễn và bệnh tự miễn dịch

Ngoại trừ các trường hợp có tiền sử dị ứng với một trong các thành phần của vaccine, còn lại không có chống chỉ định nào khác đối với việc tiêm chủng Covid-19. Nghĩa là, bệnh nhân mắc bệnh tự miễn dịch hoặc bệnh thấp khớp - hoặc đang điều trị bằng các thuốc điều hòa miễn dịch vẫn cần được chủng ngừa Covid-19. Việc chủng ngừa Covid-19 nên thực hiện càng sớm càng tốt bất kể ở mức độ bệnh nào, kể cả khi người bệnh đang có đợt bùng phát hoạt động của bệnh thấp khớp hoặc bệnh tự miễn dịch. Trừ khi họ đang có nguy cơ bị đe dọa tính mạng (ví dụ như đang ở khoa điều trị tích cực). Tuy nhiên, việc chủng ngừa tốt nhất là thực hiện ở những người đã kiểm soát bệnh nền tốt.

Sau khi chủng ngừa Covid-19 vẫn có nguy cơ bùng phát bệnh thấp khớp hoặc bệnh tự miễn dịch

Trên thực tế, có những người bệnh bị tái bùng phát bệnh nền mặc dù trước khi tiêm vaccine Covid-19, bệnh nền đã kiểm soát tốt. Trong trường hợp này có hai khả năng xảy ra:

Một là do sự thay đổi đáp ứng miễn dịch của cơ thể sau tiêm gây bùng phát hoặc làm tình trạng bệnh nền trở nên tệ hơn.

Hai là do một sự trùng lặp ngẫu nhiên vì trước và sau tiêm vaccine Covid-19, người bệnh đã phải tạm ngừng sử dụng các thuốc điều hòa miễn dịch.

Mặc dù vậy, so với mức độ nghiêm trọng của nhiễm Covid-19 thì lợi ích của việc tiêm chủng vẫn lớn hơn nguy cơ bùng phát hoặc trầm trọng hơn của bệnh nền.

Khuyến cáo sử dụng vaccine Covid-19 ở những người mắc bệnh thấp khớp, bệnh khớp viêm tự miễn và các bệnh tự miễn dịch

Bệnh nhân cơ xương khớp, bệnh tự miễn và viêm khớp miễn dịch nên chủng ngừa Covid-19, phù hợp với giới hạn độ tuổi quy định ở Việt Nam là 18 tuổi trở lên.

Hiện nay chưa có loại vaccine Covid-19 nào được ưu tiên sử dụng cho nhóm người bệnh này. Do đó, người bệnh có thể tiêm được một trong các loại có sẵn tại địa bàn mà họ đang sinh sống.

Sau khi tiêm chủng Covid-19, người bệnh vẫn phải tiếp tục tuân theo tất cả các hướng dẫn về các biện pháp phòng ngừa chuẩn trong cộng đồng, đó là Thông điệp 5K tại Việt Nam.

Các thành viên trong gia đình và những người tiếp xúc thường xuyên, gần gũi với người mắc bệnh thấp khớp, bệnh khớp viêm tự miễn và các bệnh tự miễn dịch cần được tiêm chủng ngừa Covid-19 khi có sẵn nguồn vaccine tại địa phương để tạo điều kiện "đồng hiệu ứng" giúp bảo vệ người bệnh tốt hơn. Tuy nhiên, không ưu tiên tiêm phòng sớm cho thành viên trong hộ gia đình.

Hướng dẫn sử dụng các thuốc điều trị thấp khớp và thuốc điều hòa miễn dịch và thời điểm tiêm chủng vaccine Covid-19

Một vấn đề đáng quan tâm là liệu bệnh nhân có cần ngừng sử dụng một số loại thuốc trước hoặc sau khi chủng ngừa Covid-19 để giúp cơ thể tăng cường đáp ứng miễn dịch với Covid-19 hay không. Hiện chưa có dữ liệu trực tiếp về điều này từ vaccine Covid-19. Những khuyến nghị này dựa trên bằng chứng gián tiếp từ những hiểu biết khi chủng ngừa các loại vaccine khác và theo cách mà hệ thống miễn dịch hoạt động nói chung.

Ngoài ra, chúng ta cũng biết rằng các loại thuốc khác nhau hoạt động theo những cơ chế khác nhau, vì vậy, chúng ta không cần thiết phải dừng tất cả các thuốc điều trị điều hòa miễn dịch trong phác đồ điều trị bệnh nền.

Các bác sĩ chuyên khoa thấp khớp học sẽ đưa ra khuyến nghị cho phù hợp với từng người bệnh cụ thể:

Khuyến cáo thay đổi thời gian dùng thuốc

Trung tâm kiểm soát dịch bệnh (CDC) Mỹ khuyến cáo mọi người không dùng Acetaminophen (Tylenol) và các thuốc chống viêm không corticoid - NSAIDs (Ibuprofen hoặc Naproxen) với mục đích ngăn ngừa tác dụng không mong muốn của vaccine trong vòng 24h trước khi chủng ngừa. Có những bằng chứng cho thấy điều này có thể hữu ích trong việc tăng đáp ứng miễn dịch của cơ thể sau tiêm vaccine Covid-19. Tuy nhiên, nếu sau tiêm có triệu chứng cúm nặng gây sốt, đau người thì có thể sử dụng được các thuốc trên để điều trị các triệu chứng.

Methotrexate: đây là một trong những thuốc được sử dụng phổ biến trong điều trị các bệnh khớp viêm do tự miễn dịch. Đối với các vaccine tiêm hai liều thì phải ngừng uống Methotrexate một tuần sau mỗi lần tiêm. Đối với loại vaccine tiêm một liều đã đủ đạt hiệu quả miễn dịch (Johnson & Johnson) thì phải ngừng uống Methotrexate trong 2 tuần sau khi tiêm. Tuy nhiên, nếu việc tạm ngừng Methotrexate làm cho bệnh khớp có thể bùng phát nặng lên thì khuyến cáo có thể cân nhắc không ngừng Methotrexate sau khi tiêm. Điều này sẽ được cân nhắc kỹ và quyết định bởi bác sĩ chuyên khoa đối với từng người bệnh cụ thể.

Thuốc ức chế JAK (Xeljanz, Olumiant, Rinvoq): thuốc Janus Kinase Inhibitors (JAKi) là một dòng thuốc mới để điều trị bệnh lý viêm khớp dạng thấp, là loại thuốc uống hàng ngày. Các thuốc ức chế JAK hoạt động bằng cách làm giảm hoạt động của các protein hệ thống miễn dịch được gọi là interferon. Trong cơ thể, interferon đóng vai trò quan trọng trong cách đáp ứng của hệ thống miễn dịch khi bị virus xâm nhập. Hướng dẫn khuyến cáo người bệnh tạm ngừng sử dụng các loại thuốc này trong một tuần sau mỗi liều tiêm vaccine Covid-19.

Mycophenolate (CellCept): ngừng dùng thuốc này trong một tuần sau mỗi liều vaccine Covid-19.

Abatacept (Orencia): thuốc được sử dụng dưới dạng tiêm và thực hiện hàng tuần. Trong trường hợp người bệnh được tiêm vaccine Covid-19 thì ngừng sử dụng Abatacept một tuần trước và sau liều đầu tiên.

Tại Việt Nam, nhằm phát hiện và phân loại các đối tượng đủ điều kiện tiêm chủng vaccine phòng Covid-19 để đảm bảo an toàn tiêm chủng, Bộ Y tế ban hành Quyết định Số 1624 /QĐ-BYT ngày 18/3/2021 về hướng dẫn tạm thời khám sàng lọc trước tiêm chủng vaccine phòng Covid-19 của Astrazeneca. Các tài liệu hướng dẫn đều được xây dựng khẩn cấp, không có nhiều dữ liệu của các thử nghiệm lâm sàng chuẩn về tiêm vaccine Covid-19. Do đó các tài liệu không thể thay thế lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa cho tình huống thực tế của cá nhân người bệnh.

Vì vậy, cần phải cá nhân hóa người bệnh, đây là phần việc quan trọng của bác sĩ chuyên khoa khi ra quyết định về tiêm vaccine Covid-19 cho người bệnh của mình phụ trách.

Lưu ý với người bệnh tự miễn, bệnh xương khớp khi tiêm vaccine Covid-19

Khai báo lịch sử bệnh lý và tình trạng hiện tại, các loại thuốc đã và đang sử dụng, cũng như đầy đủ các thông tin sức khỏe bản thân cho bác sĩ khám sàng lọc tiêm chủng.

Theo dõi, ghi nhận các dấu hiệu phản ứng sau tiêm, báo ngay cho bác sĩ tiêm chủng, bác sĩ điều trị bệnh lý tự miễn, đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được xử trí các phản ứng nặng.

Không áp dụng bất cứ biện pháp dự phòng phản ứng sau tiêm nào chưa được Bộ Y Tế khuyến cáo, bao gồm việc uống thuốc chống đông máu, uống aspirin..

(Nguồn: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh)