Chiến trường Ukraine đang chứng kiến sự đảo chiều nhanh chóng, khi chiến dịch phản công quy mô lớn của Kiev thất bại, Nga củng cố được lực lượng và chuyển sang phản công.
Việc thành trì Avdeevka thất thủ là thất bại đáng kể nhất của quân đội Ukraine trong gần một năm qua, giáng đòn mạnh vào tinh thần binh sĩ, có nguy cơ gây tổn hại nghiêm trọng đến nỗ lực tuyển quân để bổ sung lực lượng của Kiev. Cựu bộ trưởng quốc phòng Mỹ Robert Gates cho rằng Nga đã phá thế bế tắc và bắt đầu tấn công trên toàn tiền tuyến sau chiến thắng ở Avdeevka.
Tuy nhiên, một số chuyên gia phương Tây nhận định Ukraine vẫn có thể gượng dậy sau loạt thất bại và ngăn chặn đà tiến của lực lượng Nga nếu nước này ưu tiên phòng thủ, xây dựng lại năng lực tác chiến và tấn công ở khu vực đối phương dễ bị tổn thương nhất.
"Chiến lược phù hợp cho Ukraine trong năm nay là giữ thế trận, xây dựng lại lực lượng và tiến công có chọn lọc", Michael Kofman, chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Carnegie có trụ sở tại Mỹ, cho biết.
Theo Kofman, trong giai đoạn "giữ thế trận", Ukraine phải củng cố phòng tuyến, cố thủ và bảo vệ tiền tuyến nhằm tiêu hao lực lượng Nga. Chuyên gia này giải thích nếu Ukraine chuyển sang thế thủ và giữ phòng tuyến, họ sẽ đẩy Nga vào thế bất lợi khi phải hao tổn nhiều nguồn lực để tấn công vào những trận địa được củng cố.
Binh sĩ Ukraine trong công sự gần thành phố Bakhmut, tỉnh Donetsk tháng 5/2023. Ảnh: Reuters
Trong quá trình giữ vững phòng tuyến, Ukraine có thể "xây dựng lại lực lượng" thông qua tái cơ cấu các đơn vị, tăng cường huấn luyện, mở rộng ngành công nghiệp quốc phòng trong nước và viện trợ quân sự từ phương Tây.
Đồng thời, quân đội nước này cũng có thể tiến hành "tấn công có chọn lọc" vào những mắt xích yếu nhất của Nga trên tiền tuyến, thay vì phản công diện rộng như hồi năm ngoái. Cách đánh này có thể bào mòn dần năng lực của Nga, tạo cơ hội cho các hoạt động tấn công lớn sau này của Ukraine.
Trong bài viết trên chuyên trang War on the Rock, Kofman cùng hai chuyên gia quân sự Rob Lee và Dara Massicot nhận định việc thực thi chiến lược ba giai đoạn này hoàn toàn có thể giúp Ukraine đạt lợi thế cần thiết để chặn đà tấn công của Nga vào năm 2025, nhưng kịch bản đó phụ thuộc nhiều vào nguồn viện trợ liên tục từ phương Tây và những lựa chọn mà họ đưa ra lúc này.
Trong khi hoạt động tác chiến trên bộ liên tiếp gặp bước lùi, Ukraine gần đây đạt được một số thành công ở mặt trận trên biển. Kiev đã thực hiện một số đợt tập kích bằng xuồng không người lái tự sát (USV) nhằm vào Hạm đội Biển Đen của Nga, khiến lực lượng này có thể đã mất tới 1/3 chiến hạm trong biên chế.
Các chuyên gia cho rằng những thành công này có thể là nền tảng để Ukraine giữ vững tinh thần để tiếp tục cuộc chiến.
"Kịch bản tốt nhất là Ukraine có thể giành lại thế chủ động vào năm tới", Kofman nói. "Trong trường hợp xấu nhất, Ukraine vẫn có thể cầm cự một cách hiệu quả và khiến Nga đi chệch hướng trong nỗ lực thực hiện mục tiêu chiến dịch quân sự đặc biệt của họ trong năm 2025 hoặc 2026".
Cục diện chiến sự Nga - Ukraine. Đồ họa: WP
Emma Ashford, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Stimson, viện nghiên cứu có trụ sở tại Mỹ, cũng đánh giá quân đội Ukraine hiện nay thiếu năng lực mở các đợt tấn công và cho rằng họ nên chú trọng xây dựng phòng tuyến vững chắc để ngăn lực lượng Nga tiến thêm.
"Ukraine không thể giành lại toàn bộ lãnh thổ, song chúng ta có thể giúp họ ngăn Nga đạt được những bước tiến tiếp theo", bà Ashford nói. "Chúng tôi ủng hộ phương án tăng cường hầm hào, củng cố phòng tuyến, cài mìn chống bộ binh và chống tăng. Đây là những gì Nga đã làm trong năm qua để phòng thủ hiệu quả".
Theo bà Ashford, việc Ukraine tập trung vào phòng thủ có thể mang lại lợi ích chính trị cho các nước phương Tây, khi châu Âu có thể duy trì hỗ trợ Kiev trong lúc nguồn viện trợ quan trọng từ Mỹ chưa được giải phóng.
"Cách tiếp cận này rẻ và hiệu quả hơn, giúp giải quyết vấn đề về nhân lực, do hoạt động phòng thủ đòi hỏi ít quân hơn tấn công", Ashford nói. "Kể cả khi không có viện trợ từ Mỹ, các quốc gia châu Âu vẫn có thể đóng góp khá lớn cho Ukraine để phòng thủ".
Chuyên gia này cho biết viện trợ của Mỹ đóng vai trò rất quan trọng trong cung cấp một số loại đạn dược và vật tư thiết yếu, song việc củng cố phòng tuyến cho Ukraine không cần đến số tiền hàng tỷ USD mà quốc hội Mỹ vẫn chưa thông qua.
Theo Kofman, chiến thắng của Ukraine không nhất thiết là giành lại các khu vực đối phương kiểm soát, mà là tạo ra đủ động lực để đàm phán về thỏa thuận hòa bình lâu dài với Nga với các điều kiện có lợi.
Binh sĩ Ukraine vác máy bay không người lái trinh sát tại tiền tuyến ở tỉnh Zaporizhzhia tháng 2/2023. Ảnh: Reuters
Tuy nhiên, không phải chuyên gia phương Tây nào cũng cho rằng Ukraine có triển vọng giành thắng lợi, đặc biệt là trên chiến trường. Daniel Davis, chuyên gia thuộc Quỹ Ưu tiên Quốc phòng tại Mỹ, đánh giá Ukraine không thể định đoạt tình hình bằng biện pháp quân sự trong xung đột với Nga.
"Nếu chỉ dựa vào lực lượng quân sự, Ukraine không thể thắng trong cuộc chiến này vào bất cứ thời điểm nào", Davis nói, đồng thời nhận định Ukraine cần nỗ lực đàm phán với Nga càng sớm càng tốt để chấm dứt chiến sự.
Quân đội Ukraine đang vật lộn với tình trạng thiếu đạn dược và các vật tư quân sự thiết yếu khác, khiến hoạt động phòng thủ của họ gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, Nga thể hiện năng lực tốt lớn trong huy động lực lượng và các nguồn lực khác cho chiến trường.
Trong chiến dịch công phá Avdeevka, không quân Nga có thể yểm trợ tầm gần cho các đơn vị bộ binh đang tiến công, cho thấy lực lượng nước này chiếm ưu thế trên không nhất định. Theo các chuyên gia quân sự phương Tây, nếu Ukraine không thể ngăn chặn được xu hướng này, họ sẽ chỉ hứng chịu thiệt hại nặng nề hơn.
Nguyễn Tiến (Theo BI, Reuters, AFP)