Lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un (trái) gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Đại Liên hồi tháng 5. Ảnh: KCNA.
15 năm trước, 5 nước đã kết hợp với nhau trong nỗ lực táo bạo nhưng cuối cùng đổ bể để thương lượng về hạt nhân với Triều Tiên. Hiện giờ, khi Tổng thống Mỹ Trump chuẩn bị gặp lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un, các nước khác đang lo lắng về những thay đổi sâu rộng sẽ diễn ra ở Đông Á và cố gắng tranh giành ảnh hưởng.
Các lãnh đạo Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Nga sắp xếp các cuộc họp riêng với Trump và Kim để thúc đẩy các chương trình nghị sự của mình dù trong một số trường hợp, chúng mâu thuẫn với nhau, theo Washington Post.
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov gặp Kim Jong-un ở Bình Nhưỡng tuần trước. Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe thăm Trump tại Nhà Trắng ngày 7/6. Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đang vận động để gặp Trump và Kim một ngày sau hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều để họp ba bên. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gặp Kim Jong-un hai lần trong ba tháng qua, cho thấy mối quan hệ đang ấm lên.
Trước hội nghị thượng đỉnh, Trump đã nhắc lại mối quan tâm về khả năng giảm quân Mỹ đóng tại Hàn Quốc. Ông cam kết không lật đổ chính quyền Kim và muốn thúc đẩy việc đạt được hiệp ước hòa bình để chính thức chấm dứt Chiến tranh Triều Tiên.
Những động thái như vậy đã khiến Abe lo lắng rằng Washington sẽ chuyển sang bình thường hóa quan hệ với Triều Tiên trong khi nước này vẫn là mối đe dọa lớn đối với Nhật Bản, vì hiến pháp Nhật quy định nước này không được phát triển vũ khí hạt nhân và phải hạn chế quân đội. Các quan chức Nhật cho biết trong cuộc họp ngày 7/6, Abe sẽ một lần nữa nhấn mạnh với Trump về việc duy trì lập trường cứng rắn với Bình Nhưỡng, không chỉ là về chương trình hạt nhân mà còn cả các tên lửa tầm ngắn và tầm trung.
"Nhật Bản trở thành bên đứng ngoài lề. Abe bị đặt vào một vị trí rất khó xử, phải chạy theo các bên khác", Evan Medeiros, nhà phân tích thuộc nhóm Eurasia, đánh giá.
Tổng thống Hàn Moon Jae-in là người dẫn đầu nỗ lực tiếp cận Bình Nhưỡng. Sau khi Trump ngày 23/5 tuyên bố hủy hội nghị thượng đỉnh, ông Moon đã tổ chức một cuộc họp khẩn cấp với ông Kim để cứu vãn nó. Tổng thống Hàn cũng cố gắng thúc đẩy thỏa thuận hòa bình và hạn chế nói về vấn đề nhân quyền với Triều Tiên, trong khi Abe thúc giục Trump nhắc đến trường hợp 12 công dân Nhật bị Triều Tiên bắt cóc trong những năm 1970 và 1980.
Dưới thời chính quyền George W. Bush, Mỹ đã dẫn đầu các cuộc đàm phán 6 bên với Triều Tiên, nhưng giờ đây, một loạt cuộc gặp diễn ra kể từ khi Kim và Moon lần đầu tiên họp với nhau tại Khu Phi quân sự (DMZ) cuối tháng 4 đã phá vỡ mô hình truyền thống trong việc đối phó với Triều Tiên, Michael Auslin, nhà phân tích châu Á tại Học viện Hoover, nhận định.
"Mô hình các cuộc họp được lên kế hoạch cẩn thận hay các sáng kiến ngoại giao như đàm phán 6 bên giờ được thay thế bằng tương tác thường xuyên hơn giữa các bên", Auslin nói. Câu hỏi đặt ra là liệu "bản chất của chính quyền Triều Tiên có thật sự thay đổi để chúng ta tin rằng tất cả kênh này sẽ có hiệu quả" hay không.
Trump không nghĩ như vậy. Ba tuần trước, ông cáo buộc Bắc Kinh khiến Kim Jong-un có lập trường cứng rắn hơn và nói rằng ông không hài lòng về cuộc gặp lần thứ hai của ông Kim với ông Tập.
Các nhà phân tích gọi những cáo buộc của Trump là phóng đại nhưng thừa nhận rằng mối quan hệ ấm lên giữa Bắc Kinh và Bình Nhưỡng sẽ đóng vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán Trump - Kim. Tuy Trung Quốc tức giận trước chương trình hạt nhân của Triều Tiên, ông Tập vẫn muốn đảm bảo rằng ông Kim không quá xích lại gần Washington.
"Trung Quốc đã có mối quan hệ ấm lên với Triều Tiên trong 6 tháng qua, sau một thời gian dài lạnh nhạt", Frank Jannuzi, chủ tịch của Quỹ Mansfield, nhận xét. "Tôi nghĩ có khả năng là sau khi Kim Jong-un cải thiện quan hệ với Trung Quốc và Hàn Quốc, ông ấy trở nên tự tin hơn và khó đối phó hơn trên bàn đàm phán".
Nga, bên có biên giới với Triều Tiên, đã đóng vai trò nhỏ hơn trong các hoạt động ngoại giao, nhưng chuyến thăm của Lavrov được xem như dấu hiệu cho thấy Putin có ý định duy trì đòn bẩy trong các nỗ lực liên quan đến Bình Nhưỡng. Việc Tổng thống Syria Bashar al-Assad có kế hoạch thăm Bình Nhưỡng khiến một số chuyên gia lo ngại Nga và đồng minh có thể cố gắng gây ảnh hưởng đến kế hoạch của Mỹ.
Giới phân tích cho rằng trong số tất cả lãnh đạo, Kim Jong-un vẫn là người chơi khéo léo nhất, biết cách tận dụng chương trình hạt nhân để tối đa hóa lợi thế. "Kim là một trong những lãnh đạo thế giới thành công nhất ngày nay", Auslin nói. "Khi tôi nhìn vào Kim, tôi không thấy một người điên rồ, cô độc mà là một lãnh đạo thực sự thành công và nhiều mưu mẹo".