Động mạch chủ là mạch máu lớn nhất cơ thể, xuất phát từ tim và dẫn máu đi nuôi các cơ quan. Nó cấu tạo bởi 3 lớp: Lớp ngoài (ngoại mạc), lớp giữa (trung mạc) và lớp trong (nội mạc). Bóc tách động mạch chủ xảy ra khi lớp trong của động mạch chủ bị rách, máu đi qua chỗ rách này dưới áp lực cao sẽ tách rời lớp trong và lớp giữa và tạo thành một lòng giả cùng chứa máu song song với lòng thật ban đầu.
Đây là một bệnh lý rất nặng. 33% bệnh nhân sẽ tử vong nếu không điều trị kịp thời trong 24 giờ đầu tiên. Tỷ lệ này tăng lên 50% trong 48 giờ đầu và 75% trong 2 tuần đầu tiên.
Bệnh nhân tăng huyết áp cần uống thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ tim mạch, đo huyết áp thường xuyên để phòng ngừa bệnh bóc tách động mạch chủ. Ảnh: Lê Phương.
Tử vong trong bóc tách động mạch chủ là do bóc tách lan đến các động mạch nuôi tim (động mạch vành), động mạch nuôi não và các tạng quan trọng của cơ thể, do vỡ lòng giả...
Triệu chứng của bóc tách động mạch chủ
Triệu chứng của bóc tách động mạch chủ gần giống với các triệu chứng của bệnh mạch vành. Các dấu hiệu và triệu chứng gợi ý bao gồm:
- Đột ngột đau ngực hoặc đau lưng dữ dội, cảm giác đau như xé, lan lên cổ hoặc lan ra sau lưng.
- Khó thở.
- Vã mồ hôi.
- Ngất.
- Dấu hiệu giống tai biến mạch máu não: đột ngột khó nói, nhìn mờ, yếu liệt một bên cơ thể.
Khi có những dấu hiệu này, người bệnh nên lập tức gọi cấp cứu hoặc đến cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị thích hợp cũng như chuyển đến những bệnh viện lớn kịp thời.
Những yếu tố nguy cơ cao bóc tách động mạch chủ
- Nam có tỷ lệ gấp đôi nữ.
- Bệnh nhân lớn tuổi, tỷ lệ bóc tách động mạch chủ cao nhất ở người 60-70 tuổi.
- Tăng huyết áp, rối loạn lipid máu kéo dài không điều trị hoặc điều trị kém.
- Hút thuốc lá.
- Bệnh nhân bị các bệnh ảnh hưởng đến thành động mạch chủ: van động mạch chủ hai mảnh, hội chứng Marfan, hội chứng Ehlers - Danlos...
Điều trị bóc tách động mạch chủ
Bóc tách động mạch chủ là tình trạng cấp cứu, đòi hỏi phải điều trị càng sớm càng tốt. Điều trị phẫu thuật hay điều trị nội khoa (uống thuốc) tuỳ thuộc vào phần động mạch chủ bị ảnh hưởng.
Phòng ngừa bóc tách động mạch chủ
Vì bóc tách diễn ra khi áp lực trong lòng động mạch chủ tăng cao nên cách tốt nhất để phòng bệnh là kiểm soát huyết áp trong ngưỡng điều trị:
- Tăng huyết áp: Uống thuốc điều trị tăng huyết áp hàng ngày theo hướng dẫn của bác sĩ tim mạch, đo huyết áp thường xuyên để đánh giá hiệu quả của thuốc.
- Ngưng hút thuốc lá.
- Giữ cân nặng lý tưởng, tập thể dục đều đặn.
- Nếu trong gia đình có người bị bóc tách động mạch chủ, chúng ta nên đi khám để tầm soát các yếu tố nguy cơ nhằm phòng ngừa bệnh.
Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Hoàng Định
Trưởng Khoa Phẫu thuật Tim mạch
Phó giám đốc Trung tâm Tim mạch BV ĐH Y dược TP HCM