Việc các bảng số đẹp được đem ra đấu giá thể hiện việc nhiều người ham thích những giá trị vô hình, bao gồm những thứ được cho là đem lại may mắn.
Giá trị của những thứ này phụ thuộc hoàn toàn vào tâm lý của con người. Những dãy số toàn là số tám, vốn được xem là "có vần" với chữ "phát", được người Việt quan tâm. Chỉ cần bạn bước qua biên giới sang nước bạn gần bên thì cái "giá trị" đấy bay vù, không còn dấu vết.
Cũng vì vậy nên ở Mỹ không có chuyện "bảng số đẹp". Thay vào đấy thì chính phủ tiểu bang có chương trình bảng số tự chọn theo kiểu "phù hoa" (vanity plate). Bạn có thể chọn nội dung của bảng số, với số chữ cái và con số được giới hạn để còn đủ chỗ trên bảng số. Đa số người thường hay chọn những nội dung yêu thương hay khoe khoang, nhưng cũng có người chọn họ của mình, hay là chọn những từ có vẻ nghịch ngợm.
Chính vì thế nên cứ lâu lâu là lại có chuyện Sở xe cơ giới (Department of Motor Vehicles) lại bị "tổ trác". Ở quận hạt của tôi, một tài xế xe buýt bị thu hồi biển xe riêng khi người ta thấy ông ta chọn bảng "Not See" (không thấy), nhưng cũng trại âm với từ "Nazi" (phát xít). Lại có câu chuyện một người chọn bảng "I love TOFU", nhưng nếu bạn tách chữ "TOFU" ra thì lại thành một câu mang tính chất tục tĩu.
Những bảng số này ở Mỹ cũng không tốn kém nhiều. Ở California, hiện mỗi bảng tự chọn chỉ có giá 103 USD khi mới lấy, và sau đó là phí 83 USD mỗi năm, đây là tính thêm so với tiền đăng ký xe mỗi năm. Nhiều tiểu bang khác còn rẻ hơn nhiều.
Nhìn vào thực tế đấy thì chúng ta có thể hiểu vì sao các bảng số "đẹp" ở Việt Nam được đấu giá rất cao nhưng rồi người ta lại bỏ cọc chạy mất. Số tiền cọc 40 triệu thì chả có là bao nhiêu so với 30 tỷ, mà 30 tỷ bỏ ra để mua một thứ chỉ có giá trị về mặt tinh thần, mà là tinh thần của một nhóm người không lớn mấy, thì ai mà bỏ tiền ra.
Vậy thì nên đấu giá làm sao để người mua không bỏ cọc? Việc này có thể được bảo đảm bằng cách dùng "escrow". Đây là một dịch vụ mà những ai đã mua nhà ở Mỹ đều biết. Escrow là người trung gian lo việc giao và nhận các vật phẩm và tiền bạc trong các giao dịch giá trị cao.
Khi bạn mua nhà, thì người mua chuyển tiền cho escrow, và người bán đưa vi bằng (tương đương sổ hồng) cho escrow. Sau đó escrow thông báo cho chính quyền về việc bất động sản đã sang tay cho người mua để chính quyền ghi lại việc chuyển giao này, và đưa tiền cho người bán. Cách giao dịch này giảm thiểu khả năng người mua đưa tiền xong thì người bán chạy mất hay ngược lại.
Việc đấu giá cũng vậy, sẽ được giải quyết bằng cách dùng escrow. Khi tham gia đấu giá thì một người cần chuyển một khoản vào escrow và họ chỉ được đấu giá tới mức đó thôi. Chẳng hạn như để đấu giá bảng số đẹp thì một người nộp 1 tỷ vào escrow.
Khi họ đấu giá tới 1 tỷ rồi mà "trận đấu" còn diễn ra thì họ hoặc là phải dừng, hoặc là phải nộp thêm tiền vào escrow mới được đấu tiếp. Nếu họ muốn tiếp tục đấu mà không chịu nộp thêm cho escrow thì escrow có thể thông báo với người tiến hành thủ tục đấu giá để loại người đó khỏi cuộc chơi. Mỗi người tham gia đấu giá nộp bao nhiêu thì chỉ có escrow biết, vì vậy khi bắt đầu cuộc chơi các "tay đua" không biết người kia muốn "liều mạng" tới đâu.
Khi giá đã được gõ búa thì tiền cũng đã nằm trong tay escrow, họ chỉ chờ bên mua nhận được bảng số đẹp rồi sẽ chuyển tiền cho bên bán. Như vậy thì người mua sẽ rất nghiêm túc với chuyện trả giá bao nhiêu, mà người bán cũng không sợ phải phí công tổ chức đấu giá để rồi tay trắng trở về, nhận được ít tiền cọc mà lỗ cả đống tiền nhân công và chi phí tổ chức.
Việc sử dụng escrow vẫn đang diễn ra hằng ngày trong các giao dịch lớn ở nhiều nước trên thế giới. Đây là cách chống lừa đảo hiệu quả, và nó cũng là cách để những người tham gia các giao dịch lớn nghiêm túc hơn, không thì lại lãng phí thời gian và công sức của người khác, vốn phải đứng ra tổ chức các vụ mua bán.
Một số người có ý kiến rằng, việc những người đấu giá rồi bỏ cọc là một chuyện không có gì lớn lao. Đây chính là tư duy lỗi thời của những người không biết làm ăn. Mọi việc giao dịch đều cần phải được thực hiện trên tinh thần "ý định nghiêm túc"(good faith). Giao dịch càng lớn, các ý định đó càng cần nghiêm túc, và chỉ có cách dùng tiền để đảm bảo sự nghiêm túc đó mà thôi. Escrow ra đời vì lý do đó.
Còn những ai vẫn đang mong muốn nước Việt Nam ngày càng phát triển hơn thì cũng nên sửa chữa lại bản thân, đừng xem việc "bỏ cọc" là chuyện tất nhiên, thích thì làm.
Luật hợp đồng - nguyên tắc cơ bản nhất của mọi giao dịch - đòi hỏi sự nghiêm túc trong hành vi. Đấu giá vài chục tỷ rồi bước đi bỏ lại vài chục triệu là sự khinh thường đối với các quy tắc hợp đồng cơ bản. Ngày nào còn những người tư duy kiểu này thì ngày đó các đối tác sẽ còn phải chau mày suy nghĩ thực hiện các giao dịch lớn nhỏ.
Khanh Huỳnh
>>Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.