Dick qua đời trong giấc ngủ hôm 17/3 tại nhà riêng ở Holland, Massachusetts, Mỹ, ở tuổi 80. Hiệp hội Điền kinh Boston (BAA) - cơ quan chủ quản của Boston Marathon, ngay sau đó đưa ra thông báo chia buồn với gia đình và tưởng nhớ VĐV được xem là biểu tượng của giải chạy lâu đời nhất thế giới.

Dick sinh ngày 1/6/1940 tại Winchester, Massachusetts và lớn lên ở North Reading, gần đó. Cha ông là người bán xe cũ, còn mẹ làm nội trợ. Dick chơi bóng chày và bóng rổ, là đội trưởng đội bóng đá. Vài năm sau khi tốt nghiệp, ông kết hôn. Năm 1962, vợ chồng ông đón con trai Rick Hoyt - người bị chứng bại não bẩm sinh.

Dick đóng vai trò quan trọng trong việc làm thay đổi sâu sắc những phân biệt đối xử với người khuyết tật. Hành động chạy đồng hành của ông và con trai Rick tác động vượt xa cộng đồng Massachusetts.

Dick nổi tiếng khi đẩy xe lăn cho con trai Rick dự hàng chục sự kiện lớn nhỏ ở giải chạy lớn nhất hành tinh. Niềm đam mê với chạy bộ của bố con Dick và Rick Hoyt bắt đầu từ năm 1977, khi Rick còn học trung học. Rick khi đó yêu cầu bố tham gia đua cùng anh trong sự kiện chạy gần 10km ở trường, để ủng hộ người bạn cùng lớp bị bại liệt trong một vụ tai nạn, và cũng để chứng tỏ rằng anh vẫn có thể tham gia các hoạt động thể thao bất chấp khuyến tật.

Ông Dick, khi đó ở tuổi 36, vừa rời quân ngũ với hàm Thiếu tá Không quân, không phải là một runner, đồng ý giúp con trai. Do bị bại não, Rick không thể cử động tay chân. Anh cũng không thể nói, nhưng giao tiếp được với sự hỗ trợ của máy móc. Dù về áp chót ở lần đầu chạy cùng năm nhau 1977 ấy, Rick nói với Dick: "Bố ạ, khi hai bố con chạy cùng nhau, con không còn cảm giác mình là người khuyết tật".

Russ Hoyt, em trai của Rick, nói: "Chính là như vậy. Câu chuyện đã bắt đầu từ đó".

Trong 40 năm tiếp theo, xuất phát từ cuộc chạy đầu tiên ấy, Dick và Rick tham gia hơn 1.130 giải các môn thể thao sức bền trên khắp thế giới, trong đó có 72 cuộc đua marathon và 257 cuộc thi ba môn phối hợp. Riêng tại Boston Marathon, cặp VĐV đặc biệt này đã chạy cự ly full marathon (42,195km) ở 32 kỳ giải, từ năm 1980 đến 2014.

Năm 2014, Dick, ở tuổi 73 tuổi, cùng Rick chạy lần cuối ở Boston Marathon. Ông thật ra định thôi chạy Boston từ 2013. Nhưng cha con ông, cùng nhiều runner khác, phải dừng lại và bỏ dở cuộc thi khi chỉ còn cách đích khoảng hơn một kilomet vì vụ khủng bố đánh bom gần vạch đích. Dick, vì thế, phải lùi thời gian chia tay Boston Marathon thêm một năm.

Trong tất cả cuộc thi chạy hoặc ba môn phối hợp Dick từng tham gia, chỉ có một giải marathon ông thi đấu mà không có con trai Rick đi cùng. "Tôi không thích làm điều đó nếu thiếu Rick", ông nói với Los Angeles Times vào năm 1986.

Rick Hoyt chào đời ngày 10/1/1962 với dây rốn quấn quanh cổ khiến lượng oxy lên não anh bị thiếu hụt. Chỉ vài tháng sau, những ảnh hưởng lên não cậu bé đã thể hiện rõ. Khi đi khám chuyên khoa, bác sĩ nói Rick đã trở thành "người thực vật" và khuyên gia đình "quên Rick đi". Nhưng Dick và vợ - người bạn thuở niên thiếu Judy Leighton - tin đứa con sơ sinh của họ có sự thông minh khác biệt. Vợ chồng ông đã tìm cách để Rick hưởng một nền giáo dục đặc biệt, lớn lên cùng hai người anh em trai.

Dick để con thử mọi thứ. Khi đi câu cá, ông buộc dây câu quanh ngón tay Rick để cậu biết cảm giác hồi hộp lúc cá cắn câu. Ông cõng Rick lên lưng trên hành trình đi bộ đường dài, kéo con bằng xe trượt tuyết khi cả gia đình đi trượt tuyết. Năm 1977, các kỹ sư Đại học Tufts ở Massachusetts thiết kế chiếc máy tính cho phép Rick gõ ra các từ bằng suy nghĩ trong đầu.

Dick từng lo lắng khi Rick yêu cầu ông giúp hoàn thành cuộc chạy đầu tiên. Nhưng thông qua chế độ luyện tập chuyên sâu, Dick nhận thấy ông đủ khả năng và sức khỏe để tập chạy cùng con. Cha con họ lập kỷ lục thành tích cá nhân (PB) chạy full marathon vào năm 1992, với 2 giờ 40 phút 47 giây tại giải Marine Corps Marathon. "Tôi cố gắng hết sức. Tôi dạy thêm cho Rick. Tôi muốn vượt qua mọi người. Tôi muốn thắng họ", ông nói.

 

 

Dick Hoyt đẩy con trai chạy bộ

Dick và Rick ngày nay được xem là biểu tượng của Boston Marathon, được đúc tượng đồng vinh danh với dòng chữ "Bạn có thể" đặt gần vạch xuất phát. Nhưng hai bố con ông từng khiến rất nhiều người khó chịu khi dự giải chạy lâu đời ở Boston năm 1980. "Họ không muốn chúng tôi ở đó. Những người chạy nghĩ chúng tôi không thuộc về nơi đó và không chấp nhận chúng tôi với chiếc xe lăn", Dick nói trên Boston Globe năm 1990. Ban tổ chức không thể phân loại bố con Hoyt thuộc nhóm VĐV chạy bộ hay nhóm VDV đua cùng xe lăn.

Dick và Rick là những người tiên phong cho hạng mục thi đôi ở Boston Marathon. "Dick đã nhân cách hoá ý nghĩa của việc trở thành một VĐV Boston Marathon. Ông thể hiện quyết tâm, niềm đam mê, tình yêu trong hơn ba thập kỷ. Mối quan hệ và sự hiện diện của hai bố con trong suốt thời gian ấy thật sự giàu ý nghĩa với Boston Marathon", BAA viết trong một thông báo mới đây.

Khi một người quen mời Dick tham gia thi ba môn phối hợp (triathlon) - cuộc đua sức bền với sự kết hợp của bơi lội, đạp xe và chạy, câu trả lời của ông là "sẽ chỉ thi đấu nếu có Rick". Họ tiếp tục cùng nhau thi đấu ở hai giải Ironman tại Hawaii. Trong phần bơi, Dick đã kéo con trai trên chiếc xuồng ba lá tự chế. Trong phần đạp xe, họ cùng nhau trên chiếc xe đạp đôi. Trong cuộc chạy, Dick đẩy Rick băng qua vạch đích trên chiếc ghế đua được thiết kế đặc biệt.

Dick không ngừng tham gia các cuộc đua, kể cả sau khi bị lên cơn đau tim, phải phẫu thuật tim và đầu gối. Năm 2020, hai cha con Hoyt trở thành đội đua đầu tiên được đưa vào Ngôi Đền Danh Vọng của triathlon Mỹ.

"Khi chúng tôi bước ra, tôi cảm thấy không có gì tôi không thể làm cùng Rick", Dick nói với Boston Globe năm 1990. Rick thì chia sẻ: "Tôi chỉ ước được một lần mời bố ngồi vào xe lăn để tôi đẩy ông ấy".

Thuỳ Liên tổng hợp