Bác sĩ Tạ Thùy Linh, phụ trách khoa Dinh dưỡng lâm sàng và tiết chế, Bệnh viện Nội tiết Trung ương, cho biết đái tháo đường type 1 xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp ở trẻ em, thanh thiếu niên và người trẻ tuổi. Đây là một bệnh lý tự miễn, có nghĩa là hệ miễn dịch của chính cơ thể người bệnh tấn công và phá hủy một phần hoặc toàn bộ tế bào sản xuất insulin của tuyến tụy. Nguyên nhân thường liên quan đến các yếu tố di truyền và tác động của môi trường sống.
Bệnh thường khởi phát bệnh với các triệu chứng khá rầm rộ trong thời gian ngắn như khát nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều, gầy sút cân nhanh chóng trong thời gian 2-6 tuần trước khi nhập viện. Một số trường hợp nặng hơn có thể dẫn đến tình trạng hôm mê do nhiễm toan Ceton hoặc tăng áp lực thẩm thấu máu. Trong giai đoạn này người bệnh có thể có các biểu hiện khác như đau bụng thượng vị; nôn, buồn nôn dẫn đến có thể chẩn đoán nhầm với các bệnh lý khác.
Tại khoa Dinh dưỡng lâm sàng và tiết chế, người bệnh được chẩn đoán đái tháo đường type 1 nhập viện chủ yếu là bệnh nhân trẻ tuổi, nhiều trường hợp chưa thành niên. Đa số trường hợp này đều đã được phát hiện và điều trị tại địa phương, song chưa hiểu đúng về bệnh, thiếu kiến thức trong quá trình điều trị và sử dụng thuốc nên nhiều người không đạt mục tiêu điều trị, dẫn tới nhiều biến chứng.
Như trường hợp bệnh nhân nữ 25 tuổi ở Hưng Yên nhập viện trong tình trạng đường huyết tăng cao. Kết quả khám cho thấy bệnh nhân đã có biến chứng mắt, thận và thần kinh do đái tháo đương type 1. Bác sĩ nhận định đây là một trường hợp kiểm soát đường máu kém do chưa tuân thủ về dinh dưỡng và điều trị cũng như chưa có kiến thức về bệnh. Bệnh nhân cần được nhanh chóng kiểm soát đường máu nhằm điều trị và dự phòng các biến chứng.
Người dân đo đường huyết tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Theo bác sĩ, với bệnh nhân đái tháo đường type 1, insulin đặc biệt quan trọng. Nếu sử dụng thiếu insulin hoặc ngừng điều trị insulin đột ngột hoặc kèm theo các yếu tố nguy cơ khác như nhiễm trùng, chấn thương, stress, nhồi máu cơ tim... sẽ thúc đẩy nhiễm toan ceton do đái tháo đường. Đây là một biến chứng nặng thường xảy ra ở bệnh nhân đái tháo đường type 1 và có thể để lại các di chứng, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Nhiều biến chứng mạn tính khác của đái tháo đường type 1 cũng có thể xảy ra như biến chứng thận dẫn đến suy thận, biến chứng võng mạc dẫn đến mù lòa; các biến chứng mạch máu lớn có thể gặp như nhồi máu cơ tim, nhồi máu não, bệnh động mạch chi dưới; gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, giảm chất lượng cuộc sống và giảm thời gian sống của bệnh nhân.
Bệnh nhân cũng dễ bị hạ đường huyết do sử dụng insulin không phù hợp. Phác đồ sử dụng và liều lượng insulin được các bác sĩ tính toán sao cho phù hợp với đặc điểm bệnh lý của từng bệnh nhân cũng như chế độ ăn và tập luyện. Tuy nhiên, một số bệnh nhân ăn quá ít tinh bột hoặc hoạt động thể chất quá mức có thể gây hạ đường huyết.
Một nguyên nhân thường gặp khác có thể gây hạ đường huyết ở người bệnh là tiêm sai insulin. Bệnh nhân có thể tiêm liều quá cao, quá xa bữa ăn hoặc kỹ thuật tiêm sai dẫn đến việc hấp thu insulin vào cơ thể quá nhanh cũng dẫn đến hạ đường huyết.
Ngoài những lưu ý về chế độ ăn uống, rèn luyện, sử dụng insulin đúng cách, người bệnh cần đề phòng các biến chứng. Bởi vì ngay cả những người kiểm soát đường huyết tốt thì vẫn có khả năng xuất hiện các biến chứng của bệnh. Cần lưu ý đi khám nếu có triệu chứng: Kiểm tra thấy lượng đường trong máu tăng cao hơn; tê bì, dị cảm hoặc đau ở bàn chân, cẳng chân; có vấn đề về thị lực; vết loét hoặc nhiễm trùng ở bàn chân; tình trạng trầm cảm hoặc rối loạn lo âu;
Các triệu chứng cho thấy đường huyết quá thấp: đói, mệt mỏi, run tay, đổ mồ hôi, khó chịu, nhịp tim nhanh, hoa mắt, chóng mặt. Chỉ số đường huyết dưới 70mg/dL (3.9 mmol/L).
Các triệu chứng cho thấy đường huyết quá cao: khát nước, khô da, mệt mỏi, tiểu nhiều, gầy sút cân.
Khác với đái tháo đường type 2 có thể phòng ngừa được bằng lối sống lành mạnh, đái tháo đường type 1 gần như không thể ngăn ngừa được. Quan trọng nhất là cần chú ý các triệu chứng của tăng đường huyết như khát nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều, gầy sút cân, đặc biệt là trẻ em. Trẻ có người thân (bố, mẹ, anh chị em ruột) bị đái tháo đường type 1 có thể xét nghiệm kháng thể để xác định nguy cơ mắc bệnh.
Lê Nga