Dọc khu vực Main Street ở trung tâm thành phố Midland, bang Michigan, người dân tập trung đông bên bờ sông Tittabawassee, nhìn dòng nước lũ cuồn cuộn trong tuyệt vọng. Nước lũ dập dềnh cách chỗ họ đứng chưa đầy một dãy nhà, hàng loạt cơ sở kinh doanh mất điện, im lìm trong bóng tối.
Với nhiều người, trong đó có Jeff De Vaney, chủ cửa hàng đồ ăn Amazing Deli, cảnh tượng này đau đớn tột cùng. Ông De Vaney từng hy vọng có thể nhanh chóng mở lại cửa hàng bán sandwich và bắt đầu lấy lại doanh thu sau thời gian đóng cửa vì Covid-19. Ông đã vừa bỏ ra nhiều tiền để mua máy đông lạnh để chứa thêm nguyên liệu mà ông cho rằng sẽ cần dùng tới.
Mọi dự định đổ vỡ khi lũ kéo đến. "Chúng tôi dường như không thể có chút thời gian nghỉ ngơi", ông De Vaney nói.
Một cây cầu bị sập vì nước lũ do đập Edenville bị vỡ ở Midland, bang Michigan, hôm 20/5. Ảnh: NYTimes.
Michigan, một trong những bang chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất của Covid-19 với gần 53.000 ca nhiễm và hơn 5.000 người chết, tiếp tục bị tàn phá khi hai con đập thuộc sở hữu tư nhân bị vỡ đêm 19/5 sau nhiều ngày mưa lớn. Hàng nghìn người dân phải rời bỏ nhà cửa và phần lớn thành phố Midland bị nhấn chìm trong nước lũ.
Thống đốc Gretchen Whitmer, người thuộc phe Dân chủ từng mâu thuẫn với phe Cộng hòa về phản ứng với Covid-19, hiểu rằng bà đang ở trong một tình thế phức tạp hơn bất kỳ thời điểm nào. Bà phải kêu gọi người dân sơ tán khẩn cấp để tránh lũ nhưng phải đảm bảo duy trì cách biệt cộng đồng để tránh lây lan nCoV. Hạt Midland đã báo cáo 76 ca nhiễm và 8 ca tử vong vì nCoV.
"Thật khó tin rằng chúng tôi vừa phải đối đầu với cuộc khủng hoảng sức khỏe nghiêm trọng nhất trong 100 năm, vừa phải chống chọi trận lũ lụt được cho là tồi tệ nhất trong 500 năm", bà Whitmer nói.
Trong nhiều năm qua, các cơ quan quản lý liên bang đã cảnh báo nguy cơ vỡ đập gần thị trấn Edenville. Họ đã khiển trách Boyce Hydro Power, công ty vận hành con đập, vì không thực hiện các yêu cầu thay đổi cấu trúc đập, tước giấy phép và tuyên bố công ty này đã "trì hoãn và thờ ơ trong xử lý các yêu cầu về an toàn của con đập".
Đêm 19/5, đập Edenville vỡ khiến nước lũ tràn vào thành phố, quét qua nhiều ngôi nhà, cơ sở kinh doanh và đe dọa tới công ty hóa chất Dow, nhà sản xuất nhựa nằm gần sông Tittabawassee. Cách đập Edenville khoảng 16 km về phía nam, mưa lớn kéo dài cũng khiến con đập thứ hai Sanford bị vỡ.
Nước lũ dâng cao tới mức gần như không còn nhìn thấy những cột biển báo cấm dừng ở trung tâm Midland, thành phố với 42.000 dân. Người dân mang theo đồ đạc và khẩu trang vội vã sơ tán đến các trường học trong khu vực giờ được trưng dụng làm nơi trú ẩn khẩn cấp. Giới chức thành phố cho biết hiện họ chưa thể nắm được số người chết hoặc bị thương do trận lũ này gây ra.
Bà Whitmer đã ban bố tình trạng khẩn cấp ở hạt Midland và cho biết sẽ kêu gọi hỗ trợ từ Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang (FEMA). Ngày 20/5, 130 binh lính thuộc Lực lượng Vệ binh Quốc gia bang Michigan đã được huy động để hỗ trợ cảnh sát địa phương sơ tán người dân.
Khu chợ nông sản của thành phố Midland nằm bên bờ sông Tittabawassee đã bị ngập, trong khi nước lũ đã bắt đầu ngấp nghé gầm cầu đi bộ bắc qua sông này.
"Đó là thảm họa. Nó chỉ khiến mọi thứ tồi tệ hơn khi xảy ra giữa lúc Covid-19 đang tàn phá nơi đây và nhiều chủ doanh nghiệp nhỏ đang tìm cách vượt qua cuộc khủng hoảng sức khỏe này", Sue Baranski, người đã phải sơ tán khỏi ngôi nhà gần đập Sanford, cho biết.
Người dân được sơ tán tới nơi trú ẩn tạm thời tại trường trung học Midland, bang Michigan, hôm 20/5. Ảnh: NYTimes.
Dow cho biết nước lũ đã chạm tới các bể chứa của công ty hóa chất này nhưng khẳng định không gây ra mối đe dọa nào cho môi trường và sức khỏe của người dân trong khu vực. Công ty này nói thêm đã kích hoạt trung tâm vận hành khẩn cấp và thực hiện kế hoạch phòng chống lũ, đồng thời dừng vận hành các cơ sở sản xuất, ngoại trừ những nơi chịu trách nhiệm quản lý an toàn hóa chất.
Là một trong những công ty hóa chất lớn nhất thế giới với doanh thu 43 tỷ USD năm 2019, Dow có hơn 4.000 nhân viên làm việc tại trụ sở và các địa điểm sản xuất ở Midland. Tầm ảnh hưởng của công ty này có thể được nhận thấy ở khắp nơi trong thành phố, với Trung tâm Nghệ thuật Midland, vườn bách thảo Dow Gardens và Trường trung học H.H. Dow. Công ty này cũng từng hỗ trợ kinh phí mở con phố đi bộ rộng ở trung tâm thành phố, với đầy những băng ghế dài và ghế bập bênh, cùng rất nhiều loại hoa.
Giới chức bang cho biết trận lụt nghiêm trọng do vỡ đập đã khiến khoảng 10.000 người phải sơ tán khẩn cấp tới các khu trú ẩn tạm thời tại trường trung học Midland. Nhiều người thậm chí chấp nhận ngủ trong ôtô riêng bên ngoài ngôi trường vì sợ lây nhiễm nCoV.
Dot Costello, 101 tuổi, phải ngủ trên một chiếc võng ở nơi tạm trú, sau khi những chiếc xe buýt tới sơ tán họ khỏi khu chung cư để tránh lũ. "Tôi rất sợ khi nhìn thấy những gì xảy ra với thành phố của tôi. Tôi không thích một năm 2020 như thế này", bà nói.
Steve Blackhurst, 64 tuổi, cho biết khi thức dậy sáng 20/5, ông thấy sân nhà bị ngập và nước lũ đã tràn vào cửa sổ tầng trệt.
"Họ phải đi thuyền tới để giải cứu tôi. Bạn chỉ còn cách cố vượt qua nó và đảm bảo mình vẫn còn sống. Tôi sẽ không thể uống một ly Scotch yêu thích trước khi đi ngủ đêm nay", ông nói.
Brad Kaye, quản lý thành phố Midland, cho biết thiệt hại do trận lụt gây ra rất nghiêm trọng khi tầng một của thư viện Grace A. Dow Memorial bị ngập và 42 trạm bơm thoát nước không thể hoạt động, giữa lúc lo ngại về sức khỏe cộng đồng do ảnh hưởng của Covid-19 vẫn còn.
"Chúng tôi vẫn ghi nhận ca nhiễm nCoV và virus cũng không biến mất một cách thần kỳ bởi trận lụt này", ông nói.
Nhiều người ở Midland tỏ ra giận dữ và thất vọng về những sai phạm của các đơn vị vận hành hai con đập đã dẫn tới sự cố đòi hỏi một quá trình khắc phục tốn kém trên phạm vi lớn.
Vỡ đập gây ngập lụt nghiêm trọng ở thành phố Midland, Michigan hôm 20/5. Video: Guardian.
Theo dữ liệu của Công binh Lục quân Mỹ, đập Edenville và Sanford thuộc nhóm có rủi ro cao nhất, cùng với 300 con đập khác ở bang Michigan. Hai con đập được kiểm tra lần gần đây nhất vào năm 2018.
Ủy ban Điều tiết Năng lượng Liên bang (FERC) đã thu hồi giấy phép của Boyce Hydro, công ty vận hành đập Edenville, năm 2018 với lý do không thực hiện các biện pháp an toàn để phòng tránh lũ. Quyền điều hành con đập được chuyển sang một cơ quan nhà nước trong năm đó.
Theo các tài liệu liên bang, Boyce Hydro từng một mực khẳng định có rất ít khả năng xảy ra trận lũ thảm khốc liên quan tới con đập này. "Boyce Hydro chỉ ra rằng khả năng một trận lụt như vậy xảy ra trong 5-10 năm tới là 5-10/1.000.000", báo cáo của FERC năm 2018 có đoạn.
Công ty Boyce Hydro từ chối trả lời yêu cầu bình luận.
Nick Assendelft, người phát ngôn của Sở Môi trường bang Michigan, cho biết những cuộc thanh tra hồi tháng 10/2018 cho thấy tình trạng cấu trúc của con đập khá tốt, nhưng lo ngại về dung tích đập tràn. Thiếu đầu tư và bảo trì , kết hợp với lượng mưa quá lớn là yếu tố dẫn tới việc vỡ đập, Assemdelf nói trong một email.
Thanh Tâm (Theo NYTimes)