Edward Jenner sinh ra tại Berkley, Gloucestershire vào 17/5/1749 (năm Kỷ Tỵ). Công trình nghiên cứu về vaccine đậu mùa giúp Jenner được vinh danh tại nhiều hiệp hội và trường đại học trên toàn thế giới, góp phần đặt nền móng cho việc xóa bỏ bệnh đầu mùa và ngành vaccine sau này.
Vaccine đầu tiên của thế giới
Những ngày đầu nghiên cứu vaccine, Edward Jenner chú ý tới truyền thuyết dân gian, kể những người bị bệnh đậu bò sẽ miễn nhiễm với đậu mùa. Cùng với kinh nghiệm cá nhân, ông bắt tay vào nghiên cứu, chứng minh truyền thuyết trên có cơ sở khoa học.
Bệnh đậu bò gây ra một vài đốm rỉ nước (mụn) trên bầu của con bò, nhưng ít gây khó chịu. Những người vắt sữa thỉnh thoảng bị nhiễm bệnh đậu bò, với triệu chứng nổi một vài nốt mụn trên cánh tay và cảm thấy hơi khó chịu trong vài ngày. Song tổng thể, căn bệnh này không làm phiền họ.
Tháng 5/1796, Edward Jenner khám cho một bệnh nhân đậu bò, đồng thời kiểm tra truyền thuyết dân gian trên. Ông chọn cậu bé James Phipps (8 tuổi) để tiêm mầm bệnh đậu bò, khiến cậu bé nhiễm bệnh sau khi được cha mẹ bé đồng ý.
Edward Jenner tiêm phòng cho con mình, bức tranh khắc màu do C. Manigand và E. Hamman thực hiện. Ảnh: Research Gate
Sau tiêm, bé Phipps chỉ bị phản ứng tại chỗ và cảm thấy không khỏe. Hai tháng sau, bé Phipps khỏi bệnh đậu bò, bác sĩ Jenner tiếp tục tiêm virus cho bé mầm bệnh đậu mùa. Kết quả, cậu bé hoàn toàn khỏe mạnh và không bị nhiễm bệnh. Bác sĩ Jenner cũng lặp lại thí nghiệm này trên nhiều người khác, trong đó có cậu con trai 10 tháng tuổi của mình và cho ra kết quả tương tự.
Năm 1798, Jenner công bố toàn bộ nghiên cứu về bệnh đậu mùa trong một cuốn sách. Hai năm tiếp theo, ông công bố kết quả của các thí nghiệm, xác nhận lý thuyết ban đầu về bệnh đậu bò thực sự có tác dụng bảo vệ chống lại bệnh đậu mùa. Đây là khởi đầu của vaccine đầu tiên trên thế giới.
Việc Edward Jenner phát hiện ra vaccine vào cuối thế kỷ 18 đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử y học và sức khỏe cộng đồng, đặt nền tảng cho lĩnh vực miễn dịch học hiện đại.
Những khám phá khoa học khác
Những đóng góp của Jenner cho y học không chỉ giới hạn ở bệnh đậu mùa. Ông là một trong những người đầu tiên liên kết tình trạng đau thắt ngực với tình trạng xơ cứng và tắc nghẽn động mạch vành. Phát hiện này đến từ một lần khi đang giải phẫu tử thi, ông cắt vào gốc tim và nhìn thấy mạch vành bị xơ cứng, được mô tả như "một mảnh thạch cao rơi từ trần nhà xuống tử thi, làm cho động mạch vành cứng như xương".
Ngoài ra, Jenner cũng là "cha đẻ" của mô hình khinh khí cầu hydro có thể bay xa gần 20 km. Nghiên cứu này được ông tạo ra sau khi xem cuộc trình diễn về khí nóng và khinh khí cầu tại Pháp trước đó một ngày.
Trẻ em tiêm chủng vaccine ngày nay, ảnh chụp tại VNVC Long Thạnh Mỹ, TP HCM. Ảnh: Diệu Thuần
Ông cũng ghi chép về tập tính của loài chim cu gáy. Lý do, loài chim cu gáy khi mới chào đời sẽ có một chỗ lõm ở lưng, là nơi có thể ấp trứng để tạo ra chim non, và là nơi "cư trú" an toàn cho chim con khi mới chào đời. Phần lõm này sẽ đầy khi chim tròn 12 tuổi. Khám phá này phá vỡ quan niệm ở thời điểm đó về việc chim trưởng thành sẽ ấp trứng, trứng nở ra chim non.
Ngoài ra, bác sĩ Jenner cũng có các nghiên cứu về những điều thú vị của các loại vật khác như quá trình ngủ đông của loài nhím, quá trình di cư của các loại chim... Các nghiên cứu này là tiền đề giúp ông có thể tìm ra mối liên hệ giữa bệnh đầu mùa bò và bệnh đậu mùa ở người để nghiên cứu ra vaccine phòng ngừa cho nhân loại.
Linh San
