Theo bác sĩ Bùi Thanh Phong, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, các bệnh lây qua đường tình dục rất phổ biến. Thế giới có hơn một triệu trường hợp mắc các bệnh lây qua đường tình dục mỗi ngày, phần lớn không có triệu chứng. Căn nguyên gây bệnh này có tới hơn 30 loại, trong đó tỷ lệ mắc cao nhất gồm lậu, HPV, viêm gan B... Một số bệnh đã có vaccine dự phòng hoặc tạo miễn dịch chéo, được bác sĩ Phong khuyến cáo tiêm ngừa để đảm bảo sức khỏe.

Bệnh do HPV

HPV gây bệnh sùi mào gà, một số chủng nguy cơ cao có khả năng gây ung thư cổ tử cung, dương vật, hậu môn, vòm họng... Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính có tới 31% người nhiễm HPV nói chung, trong đó khoảng 21% nhiễm các chủng có nguy cơ cao.

Virus chủ yếu lây qua đường tình dục hoặc tiếp xúc với vùng sinh dục có chứa mầm bệnh. Tỷ lệ lây truyền HPV giữa nam và nữ qua giao hợp trung bình là 40%.

Tại Việt Nam, nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Y dược Cần Thơ nghiên cứu về tỷ lệ nhiễm HPV và một số yếu tố liên quan ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) năm 2022, thực hiện trên 400 MSM, cho thấy 32,2% MSM nhiễm HPV, trong đó 24,5% nhiễm chủng nguy cơ cao. Các chủng virus thường gặp là 52, 39.

Tiêm vaccine là cách phòng HPV hiệu quả nhất. Tỷ lệ tiêm chủng cao sẽ góp phần quan trọng làm giảm sự lưu hành của HPV bằng việc tạo ra miễn dịch cộng đồng.

Hiện Việt Nam có hai loại vaccine HPV gồm Gardasil và Gardasil 9 (Mỹ) giúp phòng các chủng HPV nguy cơ cao gây sùi mào gà, ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, ung thư âm hộ, ung thư vòm họng... với hiệu quả đến 94%. Trong đó, Gardasil 9 tiêm được cho nam giới, cộng đồng người đồng tính (LGBT). Cả hai vaccine được chỉ định tiêm từ 9-26 tuổi, không giới hạn đã từng quan hệ tình dục. Người từ 27-45 tuổi nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tiêm chủng.

Viêm gan B

Viêm gan B là bệnh lây truyền dễ dàng qua đường quan hệ tình dục. Theo Verywell Health, gần 2/3 trường hợp viêm gan B cấp tính ở Mỹ do giao hợp.

Theo một số nghiên cứu, viêm gan B lây lan nhanh hơn HIV từ 50-100 lần. Virus được tìm thấy trong dịch tiết âm đạo, nước bọt và tinh dịch. Quan hệ tình dục bằng miệng hay hậu môn, dù là tình dục khác giới hay đồng tính đều là con đường lây truyền virus.

Ngoài ra, virus viêm gan B được tìm thấy trong nước bọt nên nguy cơ lây truyền khi hôn sâu có thể xảy ra và nguy cơ này sẽ tăng lên nếu bạn tình có vết cắt hoặc vết loét hở trong miệng.

Viêm gan B được xem là "sát thủ thầm lặng" vì có thể gây biến chứng viêm gan B mạn tính, xơ gan, ung thư gan, tạo gánh nặng bệnh tật lớn. 70-80% người bệnh ung thư kèm theo viêm gan, ví dụ viêm gan B, C, trong đó viêm gan B chiếm số lượng lớn hơn. Globocan 2020 thống kê ung thư gan đứng hàng đầu trong tổng số ca tử vong vì ung thư.

Tiêm vaccine viêm gan B giúp phòng bệnh đến 95%, từ đó gián tiếp giảm nguy cơ mắc xơ gan, ung thư. Người lớn cần tiêm phác đồ 3 mũi vaccine trong 6 tháng. Bác sĩ Phong lưu ý, cần làm xét nghiệm trước khi tiêm vaccine viêm gan B. Nếu chưa bị mắc bệnh hoặc chưa có kháng thể viêm gan B, cần phải tiêm phòng vaccine càng sớm càng tốt.

Lậu

Bệnh do vi khuẩn Neisseria gonorrhoeae gây ra, phổ biến ở những người đang hoạt động tình dục, tập trung vào nhóm 15-24 tuổi. Người mắc bệnh lậu có thể gặp vấn đề sức khỏe như ảnh hưởng đến sinh sản, tăng nguy cơ nhiễm hoặc lây truyền HIV, viêm vùng chậu hoặc vô sinh. Một vài trường hợp lan đến máu hoặc khớp...

Ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào năm 2020, thế giới có 82,4 triệu ca nhiễm mới ở người từ 15-49 tuổi, trong đó cứ 1.000 nam giới sẽ có 23 người nhiễm lậu. Tại Việt Nam, ước tính mỗi năm có 50.000 - 100.000 người bệnh, nam chiếm tỷ lệ nhiều hơn nữ.

Hiện chưa có vaccine phòng bệnh lậu, thuốc kháng sinh là cách điều trị bệnh chính. Tuy nhiên, hai nghiên cứu trên tạp chí The Lancet tháng 7/2022 cho thấy vaccine não mô cầu khuẩn nhóm B cũng hỗ trợ phòng bệnh lậu. Một trong những nghiên cứu của nhóm khoa học người Úc cho thấy vaccine hiệu quả 32%. Trong nghiên cứu khác, nhóm khoa học người Mỹ cho kết quả một liều vaccine đơn hiệu quả phòng lậu là 26%, trong khi phác đồ hai liều vaccine có hiệu quả 40%.

Hiện Việt Nam có ba loại vaccine não mô cầu phòng 5 nhóm huyết thanh gây bệnh phổ biến gồm A, B, C, Y, W-135. Trong đó, vaccine não mô cầu nhóm B là loại vaccine thế hệ mới, có hiệu quả bảo vệ 95%, chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi đến người lớn 50 tuổi.

Mộc Thảo