Mỹ hồi tháng 1 chạm trần nợ công 31,4 nghìn tỷ USD do quốc hội thiết lập, buộc Bộ Tài chính phải triển khai các biện pháp đặc biệt để duy trì chính phủ hoạt động. Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen cảnh báo Mỹ có thể vỡ nợ vào ngày 1/6 nếu quốc hội không giải quyết được bài toán nâng trần nợ công.
Quốc hội Mỹ đã nhiều lần nâng trần nợ, hay giới hạn vay nợ của chính phủ, để thanh toán các chi phí phát sinh. Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Joe Biden lần này gặp nhiều khó khăn sau khi phe Cộng hòa kiểm soát Hạ viện. Các thành viên Cộng hòa tại Hạ viện tuyên bố chỉ chấp thuận nâng trần nợ với điều kiện chính phủ phải thực hiện các khoản cắt giảm chi tiêu lớn.
Giới chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng nếu trần nợ công không được nâng lên khiến nước Mỹ vỡ nợ, nhiều hệ quả nghiêm trọng sẽ xảy ra với kinh tế cũng như an sinh xã hội Mỹ. Chính phủ Mỹ không thể thanh toán các nghĩa vụ nợ, thị trường tài chính bị ảnh hưởng, Bộ Tài chính có thể phải hoãn chi trả cho khoảng 66 triệu người thuộc diện nhận trợ cấp hàng tháng.
Dù vậy, trong nhiều tháng qua, Tổng thống Biden giữ lập trường cứng rắn rằng trần nợ không phải lá bài để mặc cả và đảng Dân chủ sẽ không cho phép phe Cộng hòa coi nguy cơ Mỹ vỡ nợ làm công cụ gây sức ép.
Thư ký báo chí Nhà Trắng Karine Jean-Pierre ngày 12/5 tái khẳng định "chúng tôi sẽ không đàm phán về giới hạn nợ".
Theo giới quan sát, lập trường cứng rắn của ông Biden về trần nợ bắt nguồn từ kinh nghiệm quá khứ, khi đảng Cộng hòa năm 2011 kéo các cuộc đàm phán nợ công với chính quyền tổng thống Barack Obama đến bờ vực sụp đổ, dẫn tới hạ xếp hạng tín dụng của Mỹ.
Tuy nhiên, cách tiếp cận của ông Biden lần này tỏ ra không thực tế và không bền vững, đặc biệt sau khi Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy tháng trước thúc đẩy phe Cộng hòa ở Hạ viện thông qua dự luật nâng trần nợ công đi kèm cắt giảm chi tiêu chính phủ.
Trước khi dự luật được Hạ viện thông qua, đảng Dân chủ đã hy vọng có thể thuyết phục các thành viên Cộng hòa có quan điểm trung lập chống lại McCarthy và giúp thông qua tăng trần nợ. Song những nghị sĩ đó lại bị thuyết phục bởi Chủ tịch Hạ viện. Họ chỉ trích ông Biden đã từ chối đàm phán về trần nợ công.
Khi các thành viên trung lập của đảng Cộng hòa tại Hạ viện không thay đổi lập trường, nhiều thành viên phe Dân chủ cũng bắt đầu mất kiên nhẫn với cách tiếp cận của Tổng thống Biden và tiến hành các cuộc đàm phán lưỡng đảng của riêng họ.
Tổng thống Mỹ Joe Biden tại Nhà Trắng ngày 20/4. Ảnh: AFP
"Chúng tôi tin rằng điều quan trọng là cả hai bên ngồi xuống và cố tìm cách giải quyết vấn đề", nghị sĩ Josh Gottheimer, nghị sĩ Dân chủ giữ chức đồng chủ tịch nhóm lưỡng đảng Problem Solvers, nói hồi đầu tháng 5. "Điều này không thể trở thành một phần của cuộc đấu đá chính trị và đẩy đất nước vào cảnh nguy hiểm".
Sau áp lực từ chính các thành viên đảng Dân chủ, Tổng thống Biden bắt đầu thay đổi quan điểm. Từ đầu tháng 5, ông đã tổ chức hai cuộc họp với McCarthy và các lãnh đạo hàng đầu của quốc hội Mỹ tại Nhà Trắng để thảo luận về các điều khoản nâng trần nợ công.
Trong cuộc đàm phán ngày 17/5, Tổng thống Biden đã để ngỏ khả năng chấp nhận một số yêu cầu hạn chế hoặc cắt giảm chi tiêu để đạt được thỏa thuận nâng trần nợ, thay vì bác bỏ hoàn toàn như trước đây. Ông chỉ còn phản đối các khoản cắt giảm chi tiêu ảnh hưởng tới những chương trình chăm sóc sức khỏe của người dân.
Việc ông Biden sẵn sàng thảo luận cởi mở về các biện pháp cắt giảm chi tiêu mà đảng Dân chủ thường phản đối cho thấy cuộc đàm phán đang dần thu hẹp về các chính sách cụ thể. Nó cũng cho thấy Nhà Trắng dường như cảm thấy thoải mái hơn với một số nhượng bộ với phe Cộng hòa tại Hạ viện.
Trước khi lên đường tham dự hội nghị thượng đỉnh G7 tại Nhật Bản, ông Biden đã chỉ định ba trợ lý hàng đầu tiếp tục các cuộc đàm phán trần nợ, nói rằng ông sẽ giữ liên lạc thường xuyên với họ trong suốt chuyến đi.
"Tôi tin tưởng rằng chúng tôi sẽ đạt thỏa thuận về ngân sách và nước Mỹ sẽ không vỡ nợ. Chúng tôi sẽ tìm được tiếng nói chung vì không còn lựa chọn nào khác", ông Biden nói, nhấn mạnh coi đây là đàm phán về ngân sách thay vì trần nợ, điều mà ông nhiều lần tuyên bố không phải là vấn đề để mặc cả.
Trong thời gian ông Biden dự hội nghị G7 ở Nhật, cuộc đàm phán trần nợ giữa Nhà Trắng và đảng Cộng hòa tiếp tục lâm vào bế tắc khi cả hai bên chỉ trích lẫn nhau.
Người phát ngôn Nhà Trắng Karine Jean-Pierre ngày 20/5 nói những đề nghị mà đảng Cộng hòa đưa ra trong cuộc thảo luận mới nhất mang tính cực đoan đảng phái và không bao giờ có thể được thông qua ở lưỡng viện Mỹ. Trong khi đó, Chủ tịch Hạ viện McCarthy cáo buộc Nhà Trắng "đi lùi" trong các cuộc đàm phán.
Các nguồn tin nói với WP rằng Nhà Trắng sẵn sàng chấp nhận cắt giảm chi tiêu quốc phòng và một số khoản phi quốc phòng, nhưng phe Cộng hòa không chấp nhận, với lý do đề xuất này chưa cắt giảm đúng mức nợ quốc gia dài hạn.
Dù vậy, Tổng thống Biden vẫn tỏ ra lạc quan. Phát biểu tại cuộc họp báo ở Hiroshima trước khi kết thúc hội nghị thượng đỉnh G7 và lên đường trở về Mỹ, ông Biden cho hay ông "không lo ngại chút nào" về các cuộc đàm phán trần nợ. "Tôi vẫn tin rằng chúng tôi có thể tránh được nguy cơ vỡ nợ và làm được điều gì đó đúng đắn", ông nói.
Giới quan sát cho rằng đàm phán nợ công cũng là cơ hội để tạo cú hích cho ông Biden trước thềm cuộc bầu cử tổng thống năm sau, khi đảng Dân chủ lo ngại kịch bản vỡ nợ có thể tác động tiêu cực với vị thế của ông trong công chúng Mỹ.
"Nếu Tổng thống Biden tiếp tục cố gắng tránh vỡ nợ và không để tầng lớp trung lưu Mỹ phải trả giá cho điều đó, ông ấy sẽ được lòng đa số cử tri", Jesse Ferguson, chiến lược gia lâu năm của đảng Dân chủ, nói.
Thanh Tâm (Theo The Atlantic, Politico, WP)