Tiêm vaccine sẽ tạo miễn dịch chủ động, bổ sung và hoàn thiện khả năng bảo vệ cơ thể khỏi virus, vi khuẩn gây bệnh. Tuy nhiên, nhiều gia đình chưa nắm rõ quy trình tiêm chủng, thường bỏ qua nhiều bước khi đưa con đi tiêm. Ghi nhận tại VNVC, phụ huynh đôi khi có tình huống "bỏ quên", gây các hậu quả như trẻ bị trễ lịch tiêm, mắc bệnh, gặp phản ứng sau tiêm không mong muốn... Dưới đây là 5 điều phổ biến cha mẹ thường quên khi đưa trẻ tiêm đi tiêm.
Quan sát thông tin và màu sắc của vaccine
Trước khi tiêm vaccine, điều dưỡng viên sẽ đối chiếu thông tin để đảm bảo đúng người được tiêm; giới thiệu về vaccine gồm: tên, tác dụng phòng bệnh, nhà sản xuất, nước sản xuất, ngày sản xuất, hạn sử dụng, tính toàn vẹn của vaccine (gồm vỏ hộp và lọ, xilanh chứa vaccine, dung môi), liều dùng, đường dùng; tác dụng không mong muốn và những rủi ro khi tiêm chủng. Phụ huynh cần lưu ý quan sát đến hạn sử dụng của vaccine, xác định bởi ngày tháng nhà sản xuất ghi trên vỏ hộp, để tránh hiểu nhầm về hạn dùng của vaccine.
Nếu vỏ hộp chỉ thông tin về tháng hết hạn thì hạn dùng được tính vào ngày cuối cùng của tháng đó. Vaccine hết hạn không còn giá trị sử dụng, phải tiêu hủy vì có thể gây ra những phản ứng bất lợi, tai biến sau tiêm. Đồng thời, phụ huynh cần chú ý đến màu sắc của vaccine; nếu lọ nhìn vẩn đục, lắng cặn, màu sắc và dung tích bất thường sẽ không được sử dụng.
Theo dõi phản ứng sau tiêm
Nhiều trường hợp người đi tiêm không ở lại theo dõi sau tiêm do bận công việc. Tuy nhiên, 30 phút sau tiêm là khoảng thời gian có thể xuất hiện các phản ứng sớm và nặng như sốc phản vệ. Nhiều trường hợp tiêm cùng lô vaccine, thậm chí tiêm cùng một lọ vaccine nhưng có người gặp phản ứng nghiêm trọng, trong khi những người khác bình thường. Vì vậy, việc theo dõi tình trạng phản ứng riêng của từng người sau tiêm là quan trọng.
Theo bác sĩ Nguyễn Lê Nga, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, để đảm bảo an toàn cho người tiêm, quy trình tiêm chủng ở các cơ sở phải đảm bảo theo quy định của Bộ Y tế. Tại VNVC, đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng giàu kinh nghiệm, 100% có chứng chỉ an toàn tiêm chủng... Tất cả khách hàng được hướng dẫn và yêu cầu ở lại theo dõi tối thiểu 30 phút sau tiêm. VNVC xây dựng quy trình xử trí phản ứng sau tiêm chặt chẽ với phòng xử trí phản ứng rộng rãi, tất cả nhân viên y tế được đào tạo bài bản, xử trí chống sốc, đầy đủ trang thiết bị y tế, liên hệ chặt chẽ với cơ quan y tế địa phương, đường dây nóng tiếp nhận và hỗ trợ phản ứng sau tiêm kịp thời...
Thông báo về tiền sử bệnh tật, dị ứng, tiêm chủng...
Nhiều cha mẹ khi đưa trẻ đi tiêm chủng nhưng quên hoặc không cung cấp đầy đủ các thông tin quan trọng như bệnh lý, tiền sử, tình trạng dị ứng... Điều này có thể gây ảnh hưởng đến chỉ định tiêm chủng của bác sĩ, giảm hiệu quả của vaccine hoặc gây nguy hiểm sức khỏe cho người được tiêm.
Do đó, trong quá trình khám sàng lọc trước tiêm, cha mẹ cần thông báo chính xác tình trạng sức khỏe của bé cho bác sĩ, cụ thể:
Thông tin đầy đủ về cân nặng, tình trạng sức khỏe, các bệnh lý, thuốc đang sử dụng, có dấu hiệu bệnh lý... Nếu trẻ chưa đủ điều kiện, phải tạm hoãn lịch tiêm cho đến khi đủ cân nặng và sức khỏe.
Nếu trẻ từng có các phản ứng nặng sau chủng ngừa ở các lần tiêm trước, cha mẹ phải thông báo đầy đủ thông tin với bác sĩ.
Sau khi khai thác và dựa trên các thông tin cha mẹ cung cấp, cùng kết quả khám sàng lọc và lịch sử tiêm chủng, bác sĩ sẽ phối hợp cùng cha mẹ lựa chọn các loại vaccine cần chủng ngừa tiếp theo.
Không nhận biết được phản ứng bình thường và bất thường
Phản ứng sau tiêm bình thường và bất thường có mức độ khác nhau. Trong đó, phản ứng bình thường là các triệu chứng thường gặp sau tiêm như sốt nhẹ (38 đến 38.5 độ C); quấy khóc và ăn uống kém hơn bình thường; vết tiêm đỏ, sưng nhẹ (riêng vaccine lao, có thể sưng tạo thành cục tại vùng tiêm), phát ban nhẹ... Các triệu chứng sẽ tự hết sau 1 đến 2 ngày hoặc vài ngày và không cần điều trị đặc biệt.
Phản ứng bất thường là những ứng hiếm gặp nhưng vẫn có thể xảy ra như phản ứng phản vệ, nhiễm độc, co giật do sốt cao. Do đó, cha mẹ cần chủ động nhận biết và đưa ngay trẻ đến bệnh viện để được xử trí nếu có triệu chứng nguy hiểm: sốt trên 39oC; co giật, lừ đừ, lịm dần, không có phản ứng khi được gọi; tím tái, khó thở, thở nhanh, thở rít, rút lõm lồng ngực.
Bác sĩ Nguyễn Lê Nga khuyên, cha mẹ cần chủ động hỏi ý kiến của nhân viên y tế tại cơ sở tiêm chủng hoặc bác sĩ ngay tại buổi tiêm nếu chưa rõ các thông tin về phản ứng sau tiêm. Nên tìm hiểu trước về các bệnh viện gần nhất có khả năng cấp cứu và xử trí phản ứng sau tiêm.
Quên đưa trẻ đi tiêm vaccine đúng ngày, đúng tháng
Cha mẹ nên tuân thủ phác đồ và lịch tiêm chủng vaccine theo lứa tuổi, tiêm bù, tiêm bổ sung... đã được Bộ Y tế và các tổ chức y tế, chuyên gia khuyến cáo. Việc tiêm chủng đầy đủ, đúng thời điểm sẽ giúp tạo miễn dịch hiệu quả cho trẻ, phòng bệnh sớm, giảm nguy cơ mắc bệnh, giảm nguy cơ biến chứng nặng.
"Nếu trẻ tiêm trễ so với lịch, có thể mắc bệnh trong khi vaccine chưa tạo đủ kháng thể bảo vệ. Trong trường hợp trễ lịch, trẻ có thể tiêm gộp nhiều vaccine cùng lúc để sớm có miễn dịch với nhiều loại virus, vi khuẩn, tránh các bệnh để lại di chứng vĩnh viễn suốt đời", bác sĩ Lê Nga nói.
Mộc Thảo