Bốn đề án được chính quyền TP HCM xây dựng, trình các bộ ngành Trung ương và Chính phủ trong năm 2020. Thành phố mong muốn các đề án sớm triển khai trong giai đoạn 2021-2025 tạo đột phá về phát triển kinh tế - xã hội.
Đề án điều chỉnh tỷ lệ điều tiết ngân sách cho TP HCM, đề xuất tỷ lệ ngân sách thành phố được giữ lại từ 18% (giai đoạn 2017 - 2020) tăng lên 24% ở giai đoạn 2021 - 2025 và 28% trong giai đoạn 2026 - 2030. Việc này, theo Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Thành Phong để bảo đảm thành phố có điều kiện phát triển bền vững, giữ vai trò đầu tàu kinh tế và đóng góp nhiều hơn cho cả nước.
Hiện, tỷ lệ điều tiết ngân sách của TP HCM là 18%, thấp hơn so với Hà Nội (35%), Đà Nẵng (68%), Bình Dương (36%)... Trong khi đó, TP HCM lại là địa phương bị giao chỉ tiêu thu ngân sách lớn nhất nước. Năm 2019 thành phố phải thu gần 400.000 tỷ đồng - gấp 1,1 lần tổng dự toán thu ngân sách của 4 thành phố trực thuộc trung ương là Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng và Cần Thơ (365.900 tỷ đồng).
Ngân sách TP HCM được giữ lại để đầu tư phát triển trong giai đoạn 2010 - 2020. Đồ hoạ: Tiến Thành.
Bí thư Thành ủy Nguyễn Thiện Nhân cho biết, tỷ lệ phân chia các khoản thu giữa ngân sách Trung ương và TP HCM giảm mạnh từ mức 33% giai đoạn 2000 - 2003, xuống 23% giai đoạn 2011-2016 và giai đoạn 2017 - 2020 chỉ còn 18%. Điều này khiến thành phố thiếu nguồn lực để giải quyết các thách thức và bảo đảm phát triển nhanh, bền vững.
Theo ông Nhân, nếu thành phố được giữ lại ngân sách tỷ lệ 24% (2021 - 2025) và 28% (2026 - 2030), trong 10 năm tới phần nộp về Trung ương sẽ tăng thêm 345.000 tỷ (tương đương 14,8 tỷ USD); ngân sách thành phố cũng có thêm khoảng 390.000 tỷ đồng.
Làm việc với Thành ủy TP HCM về Đề án tăng tỷ lệ ngân sách trong 10 năm tới từ 18 lên 24-28%, Ban Kinh tế Trung ương đánh giá việc này là cần thiết. Tuy vậy thành phố cần nghiên cứu, đề xuất cơ chế điều tiết ngân sách giữa Trung ương và địa phương phù hợp thông lệ quốc tế; tỷ lệ phân chia các nguồn thu giữa ngân sách Trung ương và địa phương nên áp dụng theo từng loại thuế, quy mô, đặc thù địa phương.
Đề án thành lập Thành phố Thủ Đức trên cơ sở sáp nhập các quận 2, 9, Thủ Đức thành đơn vị hành chính mới rộng 211 km2, dân số hơn một triệu người.
Về lý do sáp nhập, thành phố cho rằng nơi đây có nhiều tiềm năng phát triển thành một khu đô thị sáng tạo, tương tác cao, như: Khu công nghệ cao (giai đoạn 2010-2020 thu hút hơn 7 tỷ USD đầu tư và xuất khẩu 77 tỷ USD); cụm đại học phía Đông thành phố (hơn 100.000 sinh viên, 2.000 giảng viên trình độ tiến sĩ); đường vành đai 3; Metro Số 1, Khu đô thị mới Thủ Thiêm – được quy hoạch là trung tâm tài chính tương lai; cảng container Cát Lái lớn nhất nước...
Quận 2, 9 và Thủ Đức đang được xuất sáp nhập thành một đơn vị hành chính. Đồ hoạ: Khánh Hoàng.
Thành phố mới dự kiến đóng góp khoảng 30% GRDP (tổng sản phẩm trên địa bàn) của TP HCM và chiếm khoảng 7% GDP (tổng sản phẩm nội địa) của cả nước. Nơi đây còn là "hạt nhân" thúc đẩy kinh tế TP HCM và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam tăng trưởng bền vững trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư ngày càng phát triển mạnh mẽ.
Hiện, hơn 90% người dân 3 quận đã bỏ phiếu đồng ý sáp nhập thành đơn vị hành chính mới. Hôm 12/10, HĐND TP HCM thông qua chủ trương sáp nhập 3 quận. UBND TP HCM đang hoàn thiện, lấy ý kiến bộ ngành để trình đề án lên Chính phủ, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội và Thường vụ Quốc hội.
Đề án chính quyền đô thị nhằm xây dựng bộ máy chính quyền tinh gọn, hoạt động hiệu quả, phù hợp với thực tế một đô thị lớn nhất nước. TP HCM đề xuất bộ máy chính quyền có HĐND và UBND tổ chức 2 cấp (quy định hiện hành là 3 cấp) gồm cấp thành phố trực thuộc Trung ương và cấp cơ sở (xã, thị trấn); không tổ chức HĐND cấp quận, phường.
Toàn cảnh khu trung tâm TP HCM nhìn từ trên cao, ngày 10/10. Ảnh: Quỳnh Trần
Đề án này được TP HCM ấp ủ từ năm 2007, điều chỉnh và bổ sung năm 2013, nhưng thời điểm đó chưa đủ cơ sở pháp lý thực hiện. Đến nay, Nghị quyết về thí điểm tổ chức chính quyền đô thị tại Hà Nội và Đà Nẵng được Quốc hội thông qua; bên cạnh đó Hiến pháp năm 2013, Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2019 có hiệu lực từ ngày 1/7/2020; Nghị quyết của Trung ương về tinh gọn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước tạo nền tảng pháp lý để TP HCM triển khai mô hình chính quyền đô thị.
Trước đó, TP HCM có 7 năm (2009-2016) thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường. Quá trình thực hiện cho thấy bộ máy nhà nước tinh gọn, tiết kiệm ngân sách, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội thực hiện tốt... "Từ kết quả của thí điểm, có thể đúc kết hiệu quả hoạt động bộ máy chính quyền không phụ thuộc nhiều vào việc tổ chức HĐND ở cấp quận, phường", Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Thành Phong nói khi làm việc với Bộ Nội vụ hôm 20/9.
Tại phiên họp chiều 12/10, đa số thành viên Thường vụ Quốc hội tán thành đề nghị trình Quốc hội ban hành Nghị quyết tổ chức chính quyền đô thị tại TP HCM. Các đại biểu đồng tình quá trình tổ chức chính quyền đô thị tại TP HCM không qua thí điểm.
Đề án phát triển TP HCM thành trung tâm tài chính quốc tế. Lý do đề xuất theo UBND TP HCM, thành phố là đầu tàu kinh tế cả nước khi đóng góp hơn 22% GDP (tổng sản phẩm nội địa), chiếm gần 27% ngân sách quốc gia, thu hút gần 34% dự án FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoài) cả nước.
Ngoài ra, hạ tầng thành phố có tiềm năng xây dựng trung tâm tài chính quy mô quốc tế khi đang có 2.138 đơn vị thuộc ngân hàng, tổ chức tín dụng trong và ngoài nước. Tổng huy động vốn tại TP HCM chiếm 24% cả nước và tổng dư nợ cho vay ở địa phương chiếm hơn 28% tổng dư nợ cho vay toàn nền kinh tế.
TP HCM cũng là nơi ra đời thị trường chứng khoán Việt Nam. Tổng giá trị vốn hóa tại Sở Giao dịch chứng khoán TP HCM (HOSE) hiện chiếm 95% thị trường và hơn 54% GDP cả nước năm 2019. Quy mô vốn hóa của các công ty niêm yết trên HOSE lên đến hơn 3,2 triệu tỷ đồng, gấp 17 lần so với sàn Hà Nội (HNX, khoảng 192.000 tỷ đồng).
Về vị trí địa lý, TP HCM nằm ở múi giờ khác biệt so với 21 trung tâm tài chính lớn nhất toàn cầu. Đây được xem là lợi thế "riêng và đặc biệt" trong thu hút dòng vốn nhàn rỗi khi các trung tâm này nghỉ giao dịch. Thành phố chỉ cách khoảng 3 giờ bay với các nền kinh tế năng động của châu Á như Singapore, Malaysia, Indonesia, Thái Lan, Ấn Độ, Trung Quốc, Philippines, xa hơn là Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan.
Chính quyền thành phố kiến nghị Chính phủ xem việc phát triển TP HCM thành trung tâm tài chính quốc tế là "nhiệm vụ trọng điểm, chiến lược quan trọng của quốc gia và được đưa vào chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2045"; đồng thời kiến nghị bổ sung nội dung này vào dự thảo văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII.
Hữu Công