BS Bùi Thanh Phong, Quản lý Y khoa, Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng VNVC, cho biết vaccine là một thành tựu lớn của y khoa giúp bảo vệ sức khỏe của hàng triệu người. 4 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao dưới đây đã có vaccine phòng ngừa, giúp giảm khả năng mắc bệnh và biến chứng.

Bệnh lao

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp bệnh lao nằm trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu thế giới. Bệnh lây truyền từ người sang người thông qua các giọt bắn từ cổ họng và phổi của người bệnh, thường kéo dài âm thầm và được phát hiện muộn.

Trong đó, lao phổi có khả năng lây mạnh trong thời gian chưa được điều trị. Cứ một người bị lao phổi ho khạc ra vi khuẩn có thể lây cho 10-15 người khác, đặc biệt trong các quần thể dân cư nhỏ như gia đình, lớp học... trước khi người bệnh được điều trị.

Hiện, thế giới chỉ có một vaccine phòng lao là bacille Calmette-Guérin (BCG), lần đầu được tiêm rộng rãi vào năm 1921. Vaccine BCG phòng ngừa hiệu quả các bệnh lao nguy hiểm, trong đó có lao viêm màng não, tỷ lệ bảo vệ lên tới 70%.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế khuyến cáo tiêm vaccine phòng lao BCG cho trẻ trong vòng một tháng đến một năm sau sinh. Thời gian "vàng" để tiêm vaccine lao là 24 giờ ngay sau sinh. Những trẻ sinh non hoặc có vấn đề sức khỏe cần theo dõi, chăm sóc đặc biệt có thể hoãn lịch và tiêm phòng ngay khi tình trạng bé ổn định.

Tuy nhiên, vaccine chỉ tiêm một liều duy nhất trong suốt đời, kháng thể có thể giảm dần theo thời gian. Do đó, bác sĩ Phong khuyến cáo người lớn chủ động phòng ngừa bằng cách tránh tiếp xúc gần với người mắc bệnh lao, người có triệu chứng nghi mắc cần đi khám sớm để điều trị kịp thời.

Bệnh dại

Bệnh dại có tỷ lệ tử vong gần 100% khi phát bệnh và không tiêm chủng kịp thời. Tại Việt Nam, bệnh dại nằm trong nhóm các bệnh truyền nhiễm có khả năng lây truyền nhanh và tử vong, theo Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007. Bộ Y tế thống kê năm 2022, cả nước ghi nhận 70 ca tử vong; 7 tháng đầu năm 2023 đã có 43 ca tử vong do bệnh dại.

Bệnh hiện có vaccine phòng ngừa, gồm vaccine Verorab (Pháp) và vaccine Abhayrab (Ấn Độ), có thể dự phòng tiêm trước hoặc tiêm sau khi bị động vật cắn, cào, phơi nhiễm dại. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn ghi nhận các ca tử vong do bệnh dại và không tiêm vaccine.

Theo bác sĩ Phong, thế giới chưa có thuốc chữa bệnh dại, do đó vaccine là biện pháp duy nhất và hiệu quả để phòng bệnh, người dân nên tiêm càng sớm càng tốt.

Viêm gan B

Viêm gan virus là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan, gây gánh nặng bệnh tật lớn. 70-80% người bệnh ung thư kèm theo viêm gan, như viêm gan B, C, trong đó viêm gan B chiếm số lượng lớn hơn. Globocan 2020 thống kê ung thư gan đứng hàng đầu trong tổng số ca tử vong vì ung thư.

Vaccine viêm gan B có hiệu quả ngăn ngừa 80-100% các trường hợp nhiễm trùng hoặc lâm sàng viêm gan B. WHO dự đoán, nếu người dân tiêm ngừa viêm gan B đầy đủ, có thể ngăn chặn 4,5 triệu ca tử vong sớm do viêm gan gây ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình vào năm 2030.

Hiện, Việt Nam có 4 loại vaccine ngừa viêm B cho trẻ em và người lớn, bao gồm Engerix B (Bỉ), Heberbiovac (Cu Ba), Gene Hbvax (Việt Nam), Euvax B (Hàn Quốc). Trẻ em có thể tiêm ngừa viêm gan B trong vòng 24 giờ ngay sau tiêm để bảo vệ trẻ trong những năm đầu đời. Người lớn cần xét nghiệm nồng độ kháng thể trước khi tiêm ngừa viêm gan B và cần tiêm càng sớm càng tốt.

Viêm phổi do phế cầu

Việt Nam là một trong 15 quốc gia chiếm 75% gánh nặng về viêm phổi do phế cầu trên toàn thế giới và cũng là môi trường có nguy cơ lây nhiễm rất cao. Ngoài viêm phổi, phế cầu là nguyên nhân dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm màng não, nhiễm trùng huyết, viêm tai giữa.

Người già và trẻ nhỏ bị viêm phổi do phế cầu có tỷ lệ tử vong lên tới 50% do phổi bị tàn phá gây suy hô hấp. Vaccine phế cầu giúp giảm 32% nguy cơ nhập viện, tử vong ở người trên 65 tuổi và giảm 23-49% nguy cơ lây nhiễm các virus hô hấp gây viêm phổi khác.

Hiện Việt Nam có 2 loại vaccine ngừa các bệnh do phế cầu gây ra, gồm vaccine Synflorix (phế cầu 10 – Bỉ) ngừa 10 chủng phế cầu và vaccine Prevenar 13 (Bỉ) ngừa 13 chủng phế cầu. Vaccine Synflorix có thể tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 5 tuổi. Vaccine Prevenar 13 có thể tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến người lớn.

Nhật Linh