Bác sĩ Bùi Thanh Phong, Quản lý Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC, cho biết em bé cần chăm sóc chủ động, chi tiết ở mỗi giai đoạn thai kỳ để khỏe mạnh khi chào đời. Người mẹ cần chuẩn bị tốt về mặt sức khỏe, trong đó ăn đủ dinh dưỡng, chủng ngừa đúng phác đồ được tư vấn, khám thai định kỳ và xét nghiệm kiểm tra bệnh di truyền nếu cần.

Trong đó, ba loại vaccine thai phụ cần chủng ngừa gồm:

Cúm: Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) dẫn nghiên cứu vào năm 2017, ước tính tỷ lệ nhập viện do cúm ở phụ nữ mang bầu cao hơn 2,4 lần so với người bình thường. Bệnh cúm cũng nguy hiểm hơn ở trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi do có tỷ lệ nhập viện và tử vong cao.

Vaccine cúm có thể cung cấp khả năng miễn dịch thụ động được truyền qua nhau thai, chống lại bệnh ở trẻ trong những tháng đầu đời và giảm nguy cơ nhiễm trùng của người mẹ. Mũi tiêm này có thể dùng trong mọi giai đoạn của thai kỳ, tốt nhất vào 3 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối. Các thành viên trong gia đình cũng cần chủng ngừa cúm để tránh mắc bệnh, lây cho thai phụ.

Uốn ván: Thai phụ có thể bị thương khi sinh hoạt hàng ngày dẫn đến nguy cơ nhiễm khuẩn uốn ván. Quá trình sinh nở, các vết thương rạch tầng sinh môn, mổ sinh... có thể khiến trực khuẩn uốn ván xâm nhập. Đối với trẻ sơ sinh, trực khuẩn uốn ván có thể lây qua quá trình cắt rốn, gây uốn ván rốn sơ sinh. Tỷ lệ tử vong chung do uốn ván có thể đến 90%, trong đó uốn ván rốn sơ sinh tử vong trên 95%.

Phụ nữ chủng ngừa đủ các mũi uốn ván trong thai kỳ có hiệu quả giảm 94% tỷ lệ trẻ tử vong do uốn ván sơ sinh. Vaccine có lịch tiêm 2 mũi cách nhau tối thiểu một tháng, mũi 2 tiêm trước khi sinh ít nhất 1 tháng, duy trì tiêm nhắc 1 mũi ở những lần mang bầu tiếp theo.

Bạch hầu - ho gà - uốn ván: Vaccine phòng các bệnh này đã được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng, do đó số ca mắc trong cộng đồng đã giảm rất nhiều so với trước. Tuy nhiên, thai phụ vẫn có khả năng bị nhiễm bệnh nếu bỏ qua các mũi tiêm này. Nếu mắc bạch hầu, người mẹ có thể bị tắc nghẽn đường hô hấp, viêm phổi, viêm cơ tim... ảnh hưởng đến sức khỏe thai nhi. Ho gà ở phụ nữ mang thai gây biến chứng viêm phổi, xuất huyết kết mạc... 50% trẻ mắc bệnh nặng có nguồn lây từ mẹ và nhiễm bệnh trong giai đoạn khoảng trống miễn dịch ở 3 tháng đầu đời.

Mũi bạch hầu, ho gà, uốn ván có thể tiêm vào mọi giai đoạn của thai kỳ, tốt nhất vào tam cá nguyệt thứ hai hoặc thứ ba. Ngoài ra, phụ nữ cũng cần chủ động tiêm các vaccine quan trọng như thủy đậu, sởi, quai bị, rubella, viêm gan B, HPV, phế cầu khuẩn trước khi có kế hoạch mang thai.

Bên cạnh đó, phụ nữ cần khám thai đầy đủ để theo dõi sức khỏe của bản thân và em bé. Lần đầu nên khám ngay sau khi có dấu hiệu ốm, nghén, nôn, buồn nôn... Bác sĩ sẽ chẩn đoán đã có thai hay chưa, tình trạng, tuổi thai... từ đó theo dõi sự phát triển của thai nhi ở các mốc khám thai quan trọng tiếp theo.

Khi thai ở tuần 11-13, phụ nữ nên khám lần hai để phát hiện dị tật thai nhi chính xác như hội chứng Down, thoát vị cơ hoành, dị dạng tim... Từ tuần thứ 13 trở đi, những dị tật này sẽ khó phát hiện hơn, mất đi cơ hội can thiệp sớm để hạn chế thấp nhất các rủi ro. Mẹ bầu sẽ được chỉ định làm các xét nghiệm cần thiết gồm: xét nghiệm double test, máu, nước tiểu.

Vào tuần thứ 20-24, thai phụ nên đi khám lần ba để siêu âm, đánh giá hình thái học và sự phát triển của em bé. Ở thời điểm này, thai nhi đã có kích thước tương đối lớn, các cơ quan trong cơ thể đã hình thành và phân chia rõ rệt nên sẽ dễ dàng phát hiện các dị tật.

Bác sĩ sẽ chỉ định siêu âm 3D, 4D để đánh giá giải phẫu của thai nhi như não, tim, phổi, tay chân; đo các chỉ số phát triển của thai như vòng đầu, đường kính lưỡng đỉnh, vòng bụng, chiều dài xương đùi, cân nặng thai nhi ước tính...

Lần khám thứ tư vào tuần 30-32 thai kỳ nhằm đảm bảo bé đang phát triển tốt. Bác sĩ sẽ kiểm tra ngôi thai, bánh nhau, lượng nước ối... can thiệp nếu tốc độ phát triển của em bé so với tuổi thai chậm.

Mộc Thảo