Được ký kết ngày 15/11, Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) là hiệp định thương mại tự do có quy mô lớn nhất hiện nay mà Việt Nam tham gia. RCEP bao phủ 30% dân số thế giới, chiếm 32% GDP toàn cầu. Đến nay, hiệp định này chưa có hiệu lực, do cần có ít nhất 6 nước ASEAN và 3 nước ngoài khối phê chuẩn. Gần đây nhất, Trung Quốc đã phê chuẩn RCEP vào ngày 8/3.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, đây chính là thời gian doanh nghiệp cần có sự tìm hiểu, chuẩn bị kỹ về chiến lược để sẵn sàng tận dụng cơ hội và thích ứng các thách thức khi hiệp định có hiệu lực.
Phát biểu tại hội thảo "Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) và hàm ý chiến lược kinh doanh cho doanh nghiệp trong bối cảnh mới" hôm 25/3, ông Huỳnh Minh Vũ, Phó giám đốc Trung tâm hỗ trợ Hội nhập Quốc tế TP HCM (CIIS), đánh giá hiệp định mở ra nhiều cơ hội xuất khẩu, giúp Việt Nam kết nối tốt hơn chuỗi cung ứng toàn cầu so với các FTA khác.
Tàu hàng tại Cảng Gemalink, huộc cụm cảng Cái Mép -Thị Vải ngày 20/3. Ảnh: Đăng Khoa.
Ông Châu Việt Bắc, Phó tổng thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) đồng quan điểm. Tuy nhiên, ông Bắc nhận định, ngoài môi trường thông thoáng, RCEP cũng đặt ra các quy tắc chặt chẽ và thách thức cho doanh nghiệp. Do đó, theo các chuyên gia, doanh nghiệp cần lưu ý một số khuyến nghị.
Về chiến lược, theo ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu Tổng hợp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), không nên tách rời RCEP với hiệp định khác, vì nó là một phần của tiến trình hội nhập. "Đừng nghĩ chỉ có 'sống chết' với hiệp định này mà bỏ qua nhiều cơ hội khác. Doanh nghiệp cần rèn luyện trong các cuộc chơi đơn giản, tiến đến RCEP, rồi tiến dần khai thác các sân chơi phức tạp hơn như CPTPP, EVFTA", ông Dương nói.
Đồng thời, đừng nghĩ các thị trường RCEP dễ tính, ngay cả Trung Quốc. Thực tế 2 năm gần đây, các tiêu chuẩn hàng hóa của nước này ngày một nâng cao, đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải nỗ lực đáp ứng. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng cần nhanh chóng đăng ký sở hữu trí tuệ nếu có sáng chế, nhãn hiệu hàng hóa..
Về thực tiễn thương mại, ông Trần Ngọc Bình, Trưởngphòng Quản lý xuất nhập khẩu khu vực TP HCM, Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương) đánh giá, các quy định về quy tắc xuất xứ trong RCEP có một số điểm mới nhưng lại không quá khó cho doanh nghiệp khi thực thi. Do vậy, về mặt này, chỉ cần doanh nghiệp tập trung tìm hiểu kỹ các điều khoản sẽ có nhiều cơ hội lớn trong giao thương, góp phần giúp tham gia sâu hơn vào các chuỗi cung ứng khu vực.
Về mặt pháp lý, Luật sư Bùi Văn Thành, Trưởng Văn phòng Luật Mặt Trời Mới, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) lưu ý, doanh nghiệp cần quan tâm hơn đến cơ chế giải quyết tranh chấp quy định tại Chương 19 của RCEP. "Việt Nam đã tham gia 14 hiệp định và các tranh chấp có thể phát sinh ở các hiệp định khác cũng sẽ tương tự ở hiệp định này", ông Thành nhận xét.
Theo vị chuyên gia, một số dạng tranh chấp phổ biến cần lưu ý như: tranh chấp về xuất xứ hàng hoá (gian lận, giả mạo giấy chứng nhận xuất xứ từ nước xuất khẩu vào Việt Nam; gian lận, giả mạo chứng nhận xuất xứ VN, ghi nhãn xuất xứ Việt Nam trước khi nhập vào Việt Nam...); tranh chấp hợp đồng (về các yếu tố như soạn thảo, giao kết, giải thích, thực hiện, số lượng, chất lượng, giá – phương thức thanh toán, thời gian – địa điểm – phương thức giao hàng, luật áp dụng, phương thức giải quyết tranh chấp...) và tranh chấp về đầu tư.
Đây là các tranh chấp vốn đã tồn lại, nhưng đặt trong bối cảnh RCEP, chuyên gia dự đoán các tranh chấp này sẽ có xu hướng tăng. Và nếu không thận trọng, các tranh chấp nhỏ sẽ dẫn đến các tranh chấp lớn hơn, phức tạp hơn.
Viễn Thông