Trận cháy rừng tàn phá thị trấn nghỉ mát Lahaina nổi tiếng trên đảo Maui thuộc quần đảo Hawaii đã khiến ít nhất 106 người thiệt mạng và hàng chục nghìn người phải sơ tán. Chính quyền Lahaina đang cảnh báo cư dân chưa nên vội về nhà khi khói độc từ cháy rừng vẫn bao trùm thị trấn.
Theo tổ chức bảo vệ môi trường Save the Wetlands có trụ sở trên đảo Maui, các đảo ở Hawaii thường xuyên bị cháy rừng, nhưng đám cháy rất ít khi bùng phát ở quy mô lớn, do khu vực này có khí hậu nhiệt đới ẩm, giúp cây cỏ thường xuyên xanh tưới, ngăn hỏa hoạn lan rộng.
Những căn hộ và tòa nhà bị thiêu rụi vì đám cháy rừng ở Lahaina, Maui, Hawaii, Mỹ. Ảnh: AFP
Thị trấn Lahaina trước đây là một vùng đất ngập nước, nhưng dần trở nên khô cằn khi hàng loạt đồn điền trên đảo khai thác tối đa để tưới tiêu, Save the Wetlands cho hay.
"Lahaina không phải lúc nào cũng là vùng khô hạn, dễ xảy ra hỏa hoạn. Trong lịch sử, nó là khu vực tươi tốt và rất ẩm ướt", cư dân Hawaii Kaniela Ing và cũng làm giám đốc của mạng lưới Green New Deal, nói.
Khi Lahaina trở thành một thị trấn nghỉ mát nổi tiếng với hai triệu du khách đến đây mỗi năm, ngày càng nhiều ao hồ bị san lấp để xây khách sạn, khu nghỉ dưỡng.
"Trong 60 năm qua, hơn 40 ha đất ngập nước ở đây đã được cải tạo, biến một thị trấn nông thôn nhỏ bé thành một trong những điểm du lịch nhộn nhịp nhất Hawaii", trang Honolulu Civil Beat cho biết trong bài viết hồi tháng 6.
Việc nguồn nước ngầm cạn kiệt kết hợp với đợt hạn hán nghiêm trọng năm nay đã khiến thảm thực vật ở Maui trở nên khô hơn bình thường. Khi các đồn điền trồng mía bị bỏ hoang vì khô hạn, cỏ Guinea, một loại thực vật xâm lấn, mọc dày lên và bao phủ các khu vực rộng lớn.
Cỏ Guinea sinh trưởng mạnh vào mùa mưa, có thể cao thêm 15 cm chỉ trong một ngày và tọa thành thảm thực vật dày trên mặt đất. Trong mùa hạn, loại cỏ này bị khô héo, trở thành mồi dẫn lửa khiến cháy rừng lan rất nhanh.
"Thảm thực vật khô trên đồng cỏ dày lên rất nhanh", Clay Trauernicht, nhà khoa học tại Đại học Hawaii, nói. "Trong điều kiện thời tiết khô hơn, nóng hơn, với lượng mưa ít, chúng sẽ khiến vấn đề thêm nghiêm trọng".
Thảm cỏ khô dày kết hợp với những luồng gió khô mạnh do ảnh hưởng từ bão Dora ở phía nam quần đảo Hawaii đã biến những đám cháy rừng nhỏ thành luồng lửa khổng lồ không thể dập tắt, được ví như "đèn khò" xé toạc thị trấn.
Hình ảnh từ máy bay chữa cháy cho thấy lửa lan nhanh trên đồng cỏ Guinea khô ở đảo Maui. Ảnh: Ethicalist
Hawaii những năm gần đây đang phải vật lộn với tình trạng khan hiếm nước do hạn hán và lượng mưa giảm, có thể do các yếu tố liên quan biến đổi khí hậu. Một số nhà môi trường nói rằng nhu cầu quá lớn từ ngành du lịch đã làm trầm trọng thêm tình trạng này. Trong số 20 khách hàng tiêu thụ nước hàng đầu ở Maui, 16 đơn vị là khách sạn và làm dịch vụ cho thuê căn hộ.
Lính cứu hỏa cho biết áp lực nước từ các vòi quá yếu để dập tắt ngọn lửa, khiến đám cháy càng khó kiểm soát hơn.
"Các vòi chữa cháy không có nước. Tình trạng thiếu nước này có thể do mất điện, gió mạnh hay các đường ống bị nóng chảy vì sức nóng của đám cháy", Keahi Ho, lính cứu hỏa đang làm nhiệm vụ ở Lahaina, nói.
Giới quan sát chỉ ra rằng phần lớn các vụ cháy rừng ở Hawaii là do con người gây ra.
"Tình trạng thiếu nhà ở trầm trọng tại Hawaii, thể hiện ở lượng lớn dân vô gia cư thường nấu ăn ngoài trời, làm tăng nguy cơ xảy ra nhiều vụ cháy hơn", các nhà nghiên cứu nhận định.
Dân số ngày càng tăng cao cùng các quy định hạn chế các dự án xây dựng mới được cho là nguy nhân khiến tình trạng thiếu nhà ở và chi phí tăng cao ở Hawaii. Theo nghiên cứu gần đây của Đại học Hawaii, việc chuyển hướng nhà ở sang khu nhà cho khách du lịch thuê ngắn hạn cũng là nguyên nhân đẩy chi phí lên cao.
Chuyên gia Diana Felton cảnh báo việc xử lý ô nhiễm ở Lahaina có thể mất vài tuần hoặc vài tháng mới có thể trở về an toàn.
Vị trí các đám cháy rừng trên đảo Maui. Đồ họa: Globe & Mail
Ngọc Ánh (Theo Yahoo News)