Khoảng một thập kỷ qua, Việt Nam luôn gắn với hệ thống ba trung vệ, từ 3-4-3 đến 5-3-2, 5-4-1. Nhưng đến trận lượt về ở vòng loại cuối Asian Cup 2027 trước Lào, HLV Kim Sang-sik quyết định thử nghiệm sơ đồ hai trung vệ.
Thực tế, nhà cầm quân Hàn Quốc từng sử dụng phương án này một dịp, trong hiệp hai trận thắng Nepal 3-1 tại TP HCM ngày 9/10, sau khi đối thủ chỉ còn chơi với 10 người vì thẻ đỏ cuối hiệp một.
Trên sân Quốc gia Lào tối 19/11, Việt Nam nhập cuộc với cấu trúc 4-1-4-1, mà theo dụng ý của HLV 48 tuổi là muốn gia tăng sức mạnh tấn công, cùng luân chuyển bóng nhanh.
Trong hệ thống ấy, Lê Phạm Thành Long đá tiền vệ trụ, Nguyễn Quang Hải và Nguyễn Hoàng Đức được bố trí chơi số 8 lệch phải và trái, đứng gần nhau và ở khoảng trống giữa hai tuyến tiền vệ và hậu vệ của Lào.
Quang Hải và Hoàng Đức trong hiệp một trước Lào chơi gần nhau và ở khoảng trống giữa hai tuyến tiền vệ, hậu vệ của đối thủ. Ảnh: Hoàng Thông
Dựa trên diễn biến trên sân, với số pha tấn công qua trung lộ chiếm đến 85% theo thống kê từ hãng Hudl, Việt Nam tìm cách đánh vỗ mặt đối thủ, với điểm xuất phát từ Thành Long chuyền xuyên tuyến dành cho Quang Hải hoặc Hoàng Đức, từ đó bộ đôi này kết nối, phối hợp với nhau và với Nguyễn Tiến Linh đá cao nhất trên hàng công.
Tuy nhiên, kế hoạch ấy, hay nói như chính ông Kim là "sự thử nghiệm", lại bất thành. Lý do là bởi hệ thống 5-4-1 của Lào vận hành xuất sắc. Hàng tiền vệ cùng các trung vệ dâng lên đánh dập quyết liệt của họ khiến không gian và thời gian chơi bóng của cả Quang Hải lẫn Hoàng Đức bị thu hẹp đáng kể. Cả hai thường xuyên phải đưa ra những quyết định xử lý bóng trong điều kiện không thuận lợi.
Đồng thời, những miếng đánh sở trường là các pha tấn công chiều sâu bằng những đường chuyền thả bóng ra sau lưng hàng thủ đối phương của tuyển Việt Nam cũng thiếu đi sự hiệu quả, phần vì hàng thủ Lào cho thấy sự chính xác trong các hành động dâng lên và lùi xuống.
Hệ quả, bộ ba cao nhất hàng công Việt Nam là Tiến Linh ở trung tâm, Lê Văn Đô ở cánh phải cùng Nguyễn Văn Vĩ cánh trái, đều ít có cơ hội chạm bóng, phối hợp.
Các hậu vệ Lào thuần thục kỹ thuật mở cơ thể "side-on", tức đứng song song hướng bóng hoặc đường biên dọc, sẵn sàng dâng lên và lùi xuống thuận lợi. Ảnh: Hoàng Thông
Đầu hiệp hai, HLV Kim Sang-sik thay cùng lúc bốn người, gồm bộ ba tấn công trong đội hình xuất phát và vị trí của Thành Long.
Cấu trúc hàng thủ bốn người vẫn được giữ, nhưng chuyển thành 4-2-2-2, với việc cả Quang Hải và Hoàng Đức đều được kéo xuống thấp, không còn giữ vị trí giữa hai tuyến đối thủ như hiệp một. Nói cách khác, họ rời khỏi khu vực đông người, được chạm và chơi bóng nhiều hơn trong vai trò điều phối. Xu hướng thấp nhất trong hàng tiền vệ là ngôi sao của CLB Ninh Bình.
Trong bốn cầu thủ vào thay, Xuân Son cùng Phạm Gia Hưng đá ở trung tâm hàng công, Tuấn Hải trám vị trí của Văn Vĩ ở cánh trái với xu hướng đâm vùng cấm, cánh phải của Văn Đô được nhường lại cho Nguyễn Hai Long – người có thể kết nối bóng theo cả chiều ngang lẫn chiều dọc với phạm vi di chuyển rộng.
Về cơ bản, cách tiếp cận lối chơi của Việt Nam không thay đổi nhiều, nhưng nhân sự khác mang đến những cách xử lý và thế trận khác: vẫn tấn công chiều sâu, vẫn tìm cách phối hợp trung lộ qua những đường chuyền sệt xuyên tuyến.
Thứ thay đổi lớn nhất là Xuân Son mang đến không gian chơi bóng "thoáng" hơn cho các đồng đội, nhờ vào thể chất và phạm vi hoạt động rộng cả theo chiều ngang lẫn dọc.
Với sức mạnh thể chất của một tiền đạo gốc Brazil, anh thoải mái trong các pha giật lùi về để kết nối với Hoàng Đức và Quang Hải. Thay vì nhận bóng và trả ngay cho đồng đội, Son tự tin cài đè, che chắn để xoay xở tiến công hoặc làm tường cho các vệ tinh xung quanh, nhất là Tuấn Hải.
Chuỗi phối hợp sáng nước phút 54 cho thấy không gian phối hợp không còn bó hẹp như hiệp một: Xuân Son lùi về chắn bóng, dọn đường cho Gia Hưng nhận bóng để luân chuyển sang cánh của Hai Long. Ảnh: Hoàng Thông
Những hành động theo kèm, đánh dập của các hậu vệ Lào vẫn được duy trì, song đối đầu họ giờ là một kiểu tiền đạo khác, dẫn tới cấu trúc hàng thủ không còn duy trì được sự chặt chẽ và đều như 45 phút đầu.
Thay vì chỉ chăm chăm đánh trung lộ, Việt Nam đã có nhiều không gian hơn để tổ chức tấn công qua hai hành lang cánh, nơi Vua phá lưới ASEAN Cup 2024 sẵn sàng dạt sang để tiếp ứng. Một trong những tình huống như vậy của cầu thủ 28 tuổi ở phút 67 đã giúp Việt Nam được hưởng penalty, và chính anh là người ghi bàn mở tỷ số cho đội khách.
Trong 45 phút trên sân, thống kê từ Hudl cho thấy Xuân Son thực hiện 16 đường chuyền chính xác cho các đồng đội. Ngược lại, các đồng đội chuyền cho Xuân Son 24 lần. Các con số này của Tiến Linh lần lượt là 9 và 17.
Một số liệu đáng chú ý khác, không cầu thủ nào bên phía Việt Nam tham gia vào nhiều tình huống tranh chấp tay đôi khi có bóng tấn công như Xuân Son, 13 lần. Con số này của Tiến Linh là 2.
Ngày trở lại, dù vẫn còn cảm giác nhát bóng sau 318 ngày ngồi ngoài vì chấn thương, Xuân Son mang đến sức mạnh áp chế đối thủ, mở ra không gian chơi bóng cho các đồng đội, có được bàn thắng và giúp kế hoạch thử nghiệm của HLV Kim Sang-sik không hoàn toàn vô nghĩa.
Hoàng Thông
