Hiện nay trên nhiều cao tốc và quốc lộ, tài xế muốn chiếm làn trái sát dải phân cách dù đi chậm, gây xung đột với xe đi nhanh xin vượt, gia tăng nguy cơ ùn tắc và tai nạn giao thông. Năm 2023, nhóm nghiên cứu của Đại học Giao thông Vận tải khảo sát trên các tuyến cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ, Láng - Hòa Lạc và Hà Nội - Thái Nguyên cho kết quả phần lớn phương tiện đi làn trái và làn giữa với đường 6 làn. Nhiều xe tải bám làn trái, chạy tốc độ dưới 40 km/h khiến các xe khác phía sau phải vượt bên phải, gây mất an toàn giao thông.
Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ vừa được Quốc hội thông qua đã kế thừa phần lớn quy định về vượt xe, chuyển làn, nhường đường... của Luật Giao thông đường bộ hiện hành và chi tiết hơn ở một số tình huống nhằm giải quyết tình trạng trên.
Xe phía sau phải vượt bên trái
Điều 13 quy định phương tiện di chuyển với tốc độ thấp hơn phải đi về bên phải theo chiều đi của mình.
Đường có nhiều làn cho xe đi cùng chiều được phân biệt bằng vạch kẻ phân làn, người lái xe đi trong một làn đường và chỉ được chuyển làn ở những nơi cho phép. Mỗi lần chuyển làn chỉ được phép chuyển sang một làn đường liền kề; khi chuyển phải có tín hiệu báo trước; phải quan sát bảo đảm khoảng cách an toàn với xe phía trước, phía sau và hai bên thì mới được chuyển làn.
Điều 14 quy định các xe phải vượt bên trái. Trường hợp xe phía trước có tín hiệu rẽ trái, hoặc đang rẽ trái, hoặc xe chuyên dùng đang làm việc trên đường mà không thể vượt bên trái thì mới được vượt về bên phải.
Xe chỉ được vượt khi không có chướng ngại vật phía trước và không có xe chạy ngược chiều; xe chạy trước không có tín hiệu vượt xe khác; đã có tín hiệu rẽ phải và tránh về bên phải.
Khi có xe xin vượt, người lái phía trước phải quan sát phần đường phía trước, nếu đủ điều kiện an toàn thì giảm tốc độ, có tín hiệu rẽ phải để báo hiệu cho người lái xe phía sau biết được vượt và đi sát về bên phải của phần đường xe chạy cho đến khi xe sau đã vượt qua, không được gây cản trở xe xin vượt.
Trường hợp có chướng ngại vật phía trước thì người lái có tín hiệu rẽ trái để báo hiệu cho người phía sau biết là chưa được vượt.
Xe xin vượt phải có báo hiệu nhấp nháy bằng đèn chiếu sáng phía trước hoặc còi. Khi vượt xe phải có tín hiệu báo hướng chuyển, bảo đảm khoảng cách an toàn với xe phía trước và phía sau. Trong đô thị và khu đông dân cư từ 22h hôm trước đến 5h hôm sau chỉ được báo hiệu xin vượt bằng đèn.
Cao tốc TP HCM Trung Lương luôn đông xe. Ảnh: Hoàng Nam
Không được vượt xe trong hầm
Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ quy định 10 trường hợp không được vượt xe khác là khi phía trước có chướng ngại vật; trên cầu hẹp có một làn đường; đường cong có tầm nhìn hạn chế; trên đường hai chiều tại đỉnh dốc có tầm nhìn hạn chế; nơi đường giao nhau, đường bộ giao nhau cùng mức với đường sắt; khi điều kiện thời tiết xấu hoặc đường không bảo đảm an toàn.
Ngoài ra, người lái xe không được vượt khi gặp xe ưu tiên; tại phần đường dành cho người đi bộ qua đường; khi có người đi bộ, xe lăn của người khuyết tật qua đường và trong hầm đường bộ.
Đỗ xe trên cao tốc phải đặt biển báo hiệu
Trên cao tốc, người lái xe trước khi nhập vào làn phải có tín hiệu xin vào và nhường đường cho xe đang chạy, quan sát xe phía sau bảo đảm khoảng cách an toàn mới cho xe nhập vào làn sát bên phải. Nếu có làn đường tăng tốc thì phải cho xe chạy trên làn đường đó trước khi nhập vào làn của cao tốc.
Khi chuẩn bị ra khỏi cao tốc, lái xe phải quan sát biển báo hiệu chỉ dẫn, chuyển dần sang làn đường sát bên phải, nếu có làn đường giảm tốc thì phải cho xe di chuyển trên làn đường đó trước khi ra khỏi cao tốc.
Đặc biệt, lái xe không được cho xe chạy ở làn dừng xe khẩn cấp và phần lề đường của cao tốc. Trường hợp gặp sự cố kỹ thuật buộc phải dừng xe, đỗ xe thì người lái được dừng xe, đỗ xe ở làn dừng khẩn cấp cùng chiều xe chạy và phải có báo hiệu bằng đèn khẩn cấp.
Trường hợp xe không thể di chuyển được vào làn dừng khẩn cấp, người lái phải có báo hiệu bằng đèn khẩn cấp và đặt biển hoặc đèn cảnh báo về phía sau xe khoảng cách tối thiểu 150 m, nhanh chóng báo cho cảnh sát giao thông trên tuyến hoặc cơ quan quản lý cao tốc.
Các loại môtô, xe gắn máy, xe thô sơ, người đi bộ bị cấm đi trên cao tốc, trừ người, phương tiện và thiết bị phục vụ việc quản lý, bảo trì cao tốc.
Người lái xe phải nhường đường cho người đi bộ
Điều 12 Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ quy định người điều khiển phương tiện đường bộ phải chấp hành quy định về tốc độ, khoảng cách an toàn tối thiểu với xe phía trước cùng làn đường hoặc phần đường.
Người lái xe phải quan sát, giảm tốc độ hoặc dừng lại để bảo đảm an toàn tại nơi có vạch kẻ đường hoặc báo hiệu khác dành cho người đi bộ, hoặc nơi mà người đi bộ, xe lăn của người khuyết tật đang qua đường; có báo hiệu cảnh báo nguy hiểm hoặc có chướng ngại vật trên đường; nơi đường bộ giao nhau, đường bộ giao nhau với đường sắt; đường hẹp, quanh co, đường đèo, dốc.
Tại khu vực có trường học, bệnh viện, bến xe, nơi tập trung đông người, đông dân cư, chợ, hiện trường vụ tai nạn giao thông, có vật nuôi đi trên đường hoặc chăn thả ở ven đường, người lái xe máy, ôtô đều phải giảm tốc độ hoặc dừng lại.
Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ sẽ có hiệu lực từ 1/1/2025.