Tạp chí Atlantic của Mỹ ngày 26/3 đăng toàn bộ nội dung trong nhóm chat "Houthi PC small group" trên ứng dụng nhắn tin Signal do các quan chức cấp cao Nhà Trắng lập ra và Cố vấn An ninh Quốc gia Mike Waltz đã vô tình mời Tổng biên tập Jeffrey Goldberg của báo này vào nhóm.
Nhóm này gồm 18 thành viên, trong đó có tài khoản của Phó tổng thống JD Vance cùng các bộ trưởng, cố vấn của Tổng thống Donald Trump. Họ được mời vào để thảo luận về kế hoạch tác chiến trong chiến dịch không kích lực lượng Houthi ở Yemen, nhưng cũng đề cập đến mối quan hệ giữa Mỹ với châu Âu.
Khi bàn về chiến dịch không kích, Phó tổng thống Vance cho rằng Mỹ "đang phạm sai lầm", nhưng chủ yếu là do ông cảm thấy châu Âu đang hưởng lợi nhiều hơn từ hành động quân sự của Mỹ với nhóm Houthi.
Phó tổng thống Mỹ JD Vance tại Washington ngày 10/3. Ảnh: AP
"3% giá trị thương mại Mỹ đi qua kênh đào Suez, còn 40% giá trị thương mại châu Âu đi qua đó. Công chúng có thể không hiểu tại sao chúng ta cần làm việc này", ông Vance đặt câu hỏi.
"Nếu Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth cho rằng chúng ta nên tiến hành chiến dịch, thì cứ làm thôi. Nhưng tôi chỉ ghét phải cứu châu Âu lần nữa", ông Vance viết tiếp trong nhóm.
Bộ trưởng Quốc phòng Hegseth trả lời rằng ông "hoàn toàn hiểu nỗi căm ghét việc châu Âu ăn bám. Thật thảm hại", nhưng thêm rằng Mỹ là "bên duy nhất trên hành tinh có thể làm việc này".
Những nội dung này cho thấy quan điểm mà các thành viên cấp cao trong nội các Mỹ đang âm thầm thể hiện với đồng minh ở châu Âu.
"Rõ ràng, mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương đã không còn như trước", Nathalie Tocci, giám đốc Viện Các vấn đề đối ngoại Italy, nhận định. "Lạc quan mà nói thì đây chỉ là sự coi thường, lạnh nhạt, còn tệ nhất là có một nỗ lực nhằm làm suy yếu châu Âu".
Theo giới quan sát, vụ lộ thông tin nhóm chat tác chiến đang khoét sâu thêm rạn nứt quan hệ Mỹ - châu Âu, vốn đã căng thẳng sau khi ông Trump trở lại Nhà Trắng. Tổng thống Mỹ nhiều lần công kích châu Âu chưa chi tiêu đủ nhiều cho quốc phòng, đe dọa sẽ không bảo vệ đồng minh.
Ông Vance hồi tháng 2 khiến giới chức châu Âu sốc khi chỉ trích gay gắt đồng minh về nhiều vấn đề như nhập cư, dân chủ trong bài phát biểu tại Hội nghị An ninh Munich, Đức. Theo Phó tổng thống Mỹ, mối đe dọa lớn nhất với châu Âu không phải từ Nga hay Trung Quốc, mà là "trong chính nội bộ".
Phó tổng thống Mỹ phát biểu tại Hội nghị An ninh Munich. Video: Reuters
Ông Trump nhắm đến áp thuế hàng hóa châu Âu để chấm dứt tình trạng Mỹ "bị lợi dụng về thương mại". Tổng thống Mỹ ngày 26/3 công bố kế hoạch áp thuế nhập khẩu 25% "với toàn bộ xe hơi không sản xuất tại Mỹ", cao gấp 10 lần hiện tại, được coi là đòn giáng với các nền kinh tế châu Âu.
Nhưng trên hết là việc ông chủ Nhà Trắng chọn hâm nóng quan hệ với Nga để tìm cách chấm dứt chiến sự Ukraine và nhiều lần tỏ ý muốn sở hữu đảo Greenland của Đan Mạch, kể cả bằng vũ lực.
"Nếu quan hệ giữa hai bên đơn giản là có đi có lại, châu Âu chỉ cần tăng chi quốc phòng và chấp nhận một số nhượng bộ để ông Trump tuyên bố mình là người chiến thắng", Francois Heisbourg, nhà nghiên cứu tại Viện Quốc tế về Nghiên cứu Chiến lược (IISS), nhận định. Nhưng cách ông Vance công kích châu Âu ở Munich và trong loạt tin nhắn vừa được hé lộ cho thấy câu chuyện không phải như vậy.
"Ông Vance nêu khá rõ rằng giữa hai bên không còn chung các giá trị", theo ông Heisbourg.
"Trong câu chuyện gây sốc về nhóm chat, Phó tổng thống Vance một lần nữa cho thấy ông có nỗi phẫn nộ sâu sắc với châu Âu", cựu thủ tướng Thụy Điển Carl Bildt bình luận.
Một quan chức ngoại giao Anh cảnh báo điều này sẽ khiến những quan chức khác của Mỹ chọn lập trường cứng rắn hơn với châu Âu, đặc biệt là Tổng thống Trump vì ông "không muốn mình mềm yếu hơn Vance".
Trong nhóm chat, Cố vấn An ninh Quốc gia Nhà Trắng Michael Waltz thể hiện sự coi thường lực lượng hải quân châu Âu đang hoạt động ở Biển Đỏ, cho rằng chỉ Mỹ mới đủ năng lực thực hiện chiến dịch không kích Houthi, dù không quân Mỹ trước đây đã nhiều lần phối hợp với Anh và Pháp thực hiện hoạt động tương tự.
Các thành viên nhóm chat còn cho rằng Mỹ nên yêu cầu châu Âu bồi hoàn chi phí không kích Houthi, nhóm đang phong tỏa Biển Đỏ để thể hiện sự ủng hộ Hamas ở Gaza vì họ được hưởng lợi nhiều hơn từ tự do hàng hải ở khu vực này. Cố vấn Nhà Trắng Stephen Miller cho rằng nếu Mỹ khôi phục thành công tự do đi lại ở Biển Đỏ với chi phí lớn thì cần phải "thu được thêm lợi ích kinh tế để đổi lại".
Nhưng giới chức Liên minh châu Âu chưa từng đưa ra đề nghị chính thức nào với Mỹ về việc không kích Houthi, mà chỉ được báo tin, hai quan chức châu Âu cho biết. Hai bên cũng không có cuộc đàm phán nào về việc bồi hoàn chi phí của chiến dịch không kích.
"Thật đáng ngại khi thấy cách họ nói về châu Âu một cách vô tư như vậy, như thể họ nghĩ rằng không có ai đang theo dõi", một nhà ngoại giao châu Âu nói với Politico. "Nhưng cũng không có gì bất ngờ... Chỉ là giờ chúng tôi mới thấy lý do thực sự dẫn đến sự lạnh nhạt ngoại giao của Mỹ".
Chính trị gia Đan Mạch Christel Schaldemose, thành viên Nghị viện châu Âu (EP), cho rằng cách Mỹ mô tả châu Âu gần đây "không giúp ích gì". "Chúng ta có thể nói về nhau như những đồng minh và không phải kẻ thù không?", bà nói.
Đại diện Cấp cao về Chính sách An ninh và Đối ngoại của Liên minh châu Âu Kaja Kallas trong cuộc họp báo tại Brussels, Bỉ ngày 24/2. Ảnh: AFP
Các lãnh đạo châu Âu đang cố duy trì quan hệ hữu nghị với Mỹ, nhưng cũng chạy đua để tăng năng lực tự chủ về quốc phòng, bởi họ hiểu không thể dừng phụ thuộc an ninh vào Mỹ chỉ sau một đêm.
"Chúng tôi cần nghiêm túc xem xét vấn đề theo hai hướng", Brando Benifei nghị sĩ Italy tại Nghị viện châu Âu, nói với Washington Post. Một là tiếp tục làm việc với Mỹ, nỗ lực mà phái đoàn Nghị viện châu Âu sẽ thực hiện khi đến Washington vào tháng 4. Hai là châu Âu cần đẩy nhanh các nỗ lực tự chủ, bao gồm cả về an ninh.
Nhưng điều khiến Benifei lo ngại nhất là sự sụp đổ niềm tin không chỉ giữa giới chính trị gia, mà còn là giữa người dân Mỹ và châu Âu.
"Hình ảnh về châu Âu ở Mỹ đang trở nên xấu xí và thành thật mà nói, ngược lại cũng vậy", Benifei cho biết. "Niềm tin giữa người dân hai bên vào mối liên kết xuyên Đại Tây Dương đang giảm nhanh chóng, và tình trạng này không còn chỉ xảy ra trong các nhóm thiểu số".
Như Tâm (Theo Washington Post, Politico, BBC)