Truyền hình nhà nước Iran hôm 25/12 bất ngờ ngừng phát sóng chương trình bình thường để phát thông báo đặc biệt, cho hay trung tướng Sayyed Razi Mousavi đã thiệt mạng trong vụ không kích do Israel tiến hành ở quận Zeinabiyah, ngoại ô thủ đô Damascus của Syria.
Hãng thông tấn IRNA cho biết Mousavi là một trong những cố vấn giàu kinh nghiệm nhất của lực lượng đặc nhiệm Quds thuộc Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) được triển khai đến Syria. Ông bị hạ sát chỉ vài ngày trước khi Iran kỷ niệm 4 năm tướng Qassim Soleimani thiệt mạng trong cuộc không kích của Mỹ ở Iraq.
Tướng Sayyed Razi Mousavi (trái) và Qassem Soleimani, hai lãnh đạo chủ chốt của Lực lượng Quds. Ảnh: Tasnim
Theo nguồn tin của Al Jazeera, cuộc không kích đã giết chết Mousavi ngay lập tức và nó diễn ra chỉ vài phút sau khi ông kết thúc cuộc gặp với Đại sứ Iran tại Syria. Israel không đưa ra bình luận về cáo buộc của Iran.
Phát ngôn viên IRGC Ramezan Sharif ngày 27/12 cho rằng Israel giết tướng Razi Moussavi "nhiều khả năng vì thất bại của lực lượng Israel sau 'chiến dịch cơn lũ Al-Aqsa'". Đây là cách Hamas gọi cuộc tấn công bất ngờ vào lãnh thổ Israel hôm 7/10 khiến hơn 1.100 người chết.
Sharif tuyên bố Iran sẽ hành động trực tiếp cũng như phối hợp với các bên trong "trục kháng chiến" để trả thù cho tướng Moussavi.
Mousavi là một chỉ huy kín tiếng, hoạt động đặc biệt tích cực ở Syria và Lebanon, chịu trách nhiệm vận chuyển vũ khí từ Iran đến hai quốc gia này, cũng như tới Iraq, Yemen.
Trang Amwaj ở Trung Đông dẫn các nguồn tin cho biết tướng Mousavi đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp tên lửa đạn đạo đối đất lớp Fateh của Iran cho lực lượng Hezbollah ở Lebanon.
Được Tehran mô tả là người chịu trách nhiệm về "hỗ trợ hậu cần cho trục kháng chiến" ở Syria, Mousavi cũng đảm nhận vai trò điều phối hợp tác giữa đặc nhiệm Quds của IRGC với chính phủ Syria.
Có mặt tại Syria và Lebanon từ những năm 1980, ông là một trong những trụ cột giúp mở rộng ảnh hưởng của Iran và IRGC ở Trung Đông. Mousavi khá thân thiết với tướng Soleimani, người từng chỉ huy đặc nhiệm Quds trước khi bị Mỹ hạ sát ở thủ đô Baghdad, Iraq, năm 2020.
Ông được cho là có mối quan hệ rất tốt với Hezbollah và chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad.
"Tôi sẽ gọi Mousavi là Qassem Soleimani thứ hai. Ông ấy biết tất cả mọi người, có mối liên hệ tốt với những người trên thực địa, dân quân và người đứng đầu các nhóm", tiến sĩ Mohammed Al-Sulami, người sáng lập và chủ tịch Viện Nghiên cứu Quốc tế về Iran, trụ sở ở Riyadh, Arab Saudi, nói.
Ông cho hay Mousavi có nhiều kiến thức về tình hình thực tế ở Syria hơn bất kỳ ai khác.
"Khi nhắc đến Trung Đông, người ta sẽ nghĩ ngay đến Qassem Soleimani và Reza Mousavi. Mousavi chính là Qassem Soleimani thứ hai. Vì vậy, cái chết của ông ấy sẽ là một tổn thất rất nghiêm trọng với Iran và là thành công lớn đối với những bên đang cố gắng giảm thiểu hiện diện của lực lượng dân quân ở Syria", Al-Sulami nhận xét.
Theo Sanam Vakil, giám đốc Chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại viện nghiên cứu Chatham House, nếu cuộc không kích nhắm vào tướng Mousavi là do Israel thực hiện, đây rõ ràng là cách để Tel Aviv "gửi đi thông điệp rằng họ sẵn sàng đẩy lùi ảnh hưởng của Iran ở khu vực, nhằm tạo ra vùng đệm và ngăn chặn các cuộc tấn công tiếp theo từ Tehran".
"Cuộc không kích hạ sát tướng Mousavi là cách để Israel phô diễn sức mạnh", bà nói thêm.
"Trục kháng chiến" do Iran hậu thuẫn, gồm nhiều nhóm vũ trang ở Trung Đông với mục tiêu chính là chống lại ảnh hưởng của Israel và phương Tây, đang gia tăng sức ép mạnh mẽ lên Tel Aviv cùng đồng minh Washington, sau khi xung đột ở Dải Gaza bùng phát.
Tại Lebanon, các cuộc pháo kích qua biên giới nhằm vào lãnh thổ Israel do lực lượng Hezbollah thực hiện diễn ra gần như mỗi ngày kể từ hôm 7/10, thời điểm Hamas mở cuộc đột kích Israel, châm ngòi cuộc khủng hoảng.
Ngoài khơi Yemen, một liên minh quốc tế đã được thành lập vào tuần trước để ngăn chặn lực lượng Houthi hỗ trợ Hamas ở Gaza bằng cách tấn công tàu hàng trên Biển Đỏ.
Mặc dù Israel chưa tuyên bố chịu trách nhiệm về vụ tấn công, các quan chức nước này khẳng định quân đội của họ đang chuẩn bị để đối phó với những động thái trả đũa từ cả Syria, Lebanon và Iran.
Tổng thống Iran Ebrahim Raissi cảnh báo Israel "chắc chắn sẽ phải trả giá", trong khi Hezbollah tuyên bố cuộc tấn công tướng Moussavi là "hành động trắng trợn vượt quá giới hạn".
Theo Vakil, Iran không có lựa chọn nào khác ngoài việc đe dọa đáp trả, nhưng khó có thể "ăn miếng trả miếng" một cách thẳng thừng, vì như vậy sẽ đặt Tehran vào tình thế đối đầu trực diện với Tel Aviv và Washington, điều mà họ không muốn vào thời điểm này. Vì thế, Iran nhiều khả năng sẽ tìm cơ hội khác để trả đũa Israel.
"Phản ứng của Iran sẽ mang tính chiến thuật. Nó có thể diễn trên trên không gian mạng hay trên biển. Nhưng cuối cùng, bất kỳ cuộc tấn công hay phản ứng nào cũng sẽ được điều chỉnh phù hợp với tình hình thực tế, bởi họ vẫn hướng tới mục tiêu tránh xung đột lan rộng ra khu vực", bà cho biết.
Tướng Razi Mousavi trong ảnh được truyền thông Iran công bố hôm 25/12. Ảnh: Tasnim
Hôm 18/12, chính quyền Israel thông báo hệ thống bệnh viện của họ vài tuần trước đó đã bị tấn công mạng, cáo buộc do một nhóm thân cận với Iran và Hezbollah tiến hành.
Nó diễn ra sau khi một nhóm bị nghi ngờ có liên kết với Israel tuyên bố chịu trách nhiệm về cuộc tấn công mạng làm tê liệt 70% hệ thống phân phối dầu của Iran.
"Không ai có thể dự đoán chắc chắn IRGC sẽ phản ứng thế nào sau cuộc tấn công hạ sát tướng Mousavi", Kasra Aarabi, nhà nghiên cứu có quan điểm đối đầu với chính quyền Iran, viết trên nền tảng X. "Nhưng dựa trên học thuyết, khả năng và phản ứng của IRGC trước các cuộc tấn công tương tự trong quá khứ, họ có lẽ sẽ gây nhiều ồn ào trên truyền thông nhằm vào Israel, nhưng chỉ hành động tối thiểu trên thực tế".
Vũ Hoàng (Theo Arab News, Reuters, AFP)