Bước vào năm hai đại học, sau khi hình thành rõ con đường sự nghiệp mình sẽ đi sau vài lần tự chuyển sang ngành khác, tôi tình nguyện đi hướng nghiệp cho những bạn học sinh cấp III vào thời gian rảnh cuối tuần của tôi.
Ngay buổi tình nguyện đầu tiên tôi đã nhận ra hàng loạt sự sai lầm khiến các bạn vô định, không biết chọn ngành, nghề nào để học. Nếu có thể chia các lỗi đó thì tôi xin chia nó ra làm hai mục lớn chính là tư duy và trải nghiệm.
Về tư duy, các bạn học sinh cấp III rất dễ bị ảnh hưởng bởi truyền thông, cụ thể là TikTok hay Facebook. Các KOL (người ảnh hưởng) tiêm vào đầu các bạn rằng ngành này hot, ngành kia lương cao làm các bạn hừng hực khí thế đi theo rồi vỡ mộng.
Những ngành như được coi là hot hàng năm đều có hàng chục nghìn đến hàng trăm nghìn sinh viên xuất xưởng và chỉ một số phần trăm rất ít đạt được các mức lương cao ngất ngưỡng như quảng cáo, những người không thể cạnh tranh được nhiều thì ngậm ngùi cầm cái bằng về để chưng hoặc tiêu cực hơn là giấu bằng đi làm grab, công nhân.
Ngành nào càng được ca tụng thì càng cẩn trọng. Ngành có thể hết hot ngay khi mình học thì sao? Chứng minh tốt nhất là hai ngành xây dựng và ngân hàng.
Thứ hai, vì các bạn tôi hướng dẫn học các trường thường nên ít có cơ hội tiếp xúc với các môn tự chọn như tâm lý học, kinh tế học... nên thành ra mù mờ về triển vọng của các ngành nói chung.
Tôi thường chỉ cho các bạn cách dễ nhất là nhìn sang các nước xa, gần để cân nhắc tình hình.
Thứ ba là quá tin tưởng vào các mô hình, bói toán để thấu hiểu bản thân và chọn ngành học. Cụ thể hơn là Test MBTI và Tarot, cung hoàng đạo. Có quá nhiều yếu tố nhiễu bên trong các bài test kiểu MBTI giả dụ như hoàn cảnh, tâm trạng , bài test tình huống dễ sai khi chưa gặp thực tế trường hợp đó.
Và tôi xin khẳng định là nếu con người là một tổ hợp tính cách thì nó có vài chục ngàn hoặc hơn chứ không thể ở trong 16 kiểu được. Còn tarot hay cung hoàng đạo để chọn nghề thì những trường hợp đó tôi chỉ muốn tắt máy đi ngủ
Về trải nghiệm, thật sự tôi thấy khá ít bạn học sinh cấp III đọc các sách nền tảng về ngành của mình đã chọn để xem có hứng thú không mà chỉ xem mấy cái review của mấy người làm trong ngành, mà hỡi ơi chắc gì họ đã nói thật hay chỉ nói để câu tương tác.
Nên cách làm ít rủi ro nhất, theo trải nghiệm của tôi, là học nền tảng của các ngành mình đã chọn, tiếp theo loại những ngành mình không hứng thú và học tiếp đến khi chỉ còn hứng thú với một ngành duy nhất thì đó có thể là ngành bạn nên chọn.
Thứ hai, là các bạn chưa thử làm với chuyên ngành. Với các khóa học ở trên mạng giờ đã có phần thực hành ngay khi học, nó sẽ có ngay một giả lập giúp bạn để mục tiêu. Các chuyên ngành như kỹ thuật thì có thể thông qua các chuyến tham quan thực tế và hướng dẫn tận tay của các công ty lớn. Tôi mong bài viết này giúp ích được cho một số bạn học sinh cấp III còn phân vân về ngành học của mình trong tương lai.
>>Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.