Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Hội nghị APEC 2017 ở Đà Nẵng. Ảnh: AP.
Nhà Trắng hôm qua thông báo Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin sẽ gặp mặt tại thủ đô Helsinki, Phần Lan, vào ngày 16/7, biến đây trở thành hội nghị thượng đỉnh chính thức đầu tiên giữa hai lãnh đạo.
Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh mối quan hệ Nga - Mỹ có nhiều biến động. Nga bị cáo buộc thông đồng cùng chiến dịch tranh cử của Trump can thiệp bầu cử Mỹ và tiếp tục hậu thuẫn chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad. Tổng thống Trump trong khi đó lại cho thấy thiện chí muốn xích lại gần Nga hơn, bất chấp nguy cơ làm suy yếu mối quan hệ giữa Washington và các đồng minh thân cận.
Theo Time, việc tổ chức hội nghị tại Helsinki là một lựa chọn hợp lý bởi ý nghĩa lịch sử của thành phố này đối với cả Nga và Mỹ. Mặt khác, nơi đây còn đáp ứng tốt nhất các yêu cầu về hậu cần cho cả hai lãnh đạo.
Hiệp ước Helsinki
Năm 1975, tổng thống Mỹ Gerald Ford gặp lãnh đạo Liên Xô Leonid Brezhnev cùng đại diện từ 33 nước ở châu Âu và Bắc Mỹ để ký Hiệp ước Helsinki, thống nhất mục tiêu chung cải thiện mối quan hệ giữa các nước tư bản và xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh.
Dù không có bất kỳ ràng buộc nào, thỏa thuận trên là bằng chứng về một một mối quan hệ dịu mát hơn giữa Mỹ và Liên Xô, hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới lúc bấy giờ.
Dù quan hệ Nga - Mỹ hiện nay không rơi vào trạng thái thù địch như trong quá khứ, tính chất lịch sử của Hiệp ước Helsinki chắc chắn là một nguyên do khiến thủ đô Phần Lan được chọn làm nơi tổ chức hội nghị thượng đỉnh Trump - Putin, giới phân tích nhận định.
Cuộc gặp George H.W. Bush - Mikhail Gorbachev
Lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev (phải) và tổng thống Mỹ George H. W. Bush tại Helsinki, Phần Lan, năm 1990. Ảnh: Tass.
Năm 1990, ngay trước khi Liên Xô tan rã, tổng thống Mỹ George H. W. Bush đã gặp lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev ở Helsinki để thảo luận về cuộc khủng hoảng mới nhất của thế giới thời điểm đó: Tình hình căng thẳng leo thang ở Vịnh Ba Tư và về sau dẫn tới cuộc Chiến tranh vùng Vịnh đầu tiên.
Hiểu những khó khăn mà lãnh đạo Liên Xô phải đối mặt ở quê nhà và tâm lý của người dân Nga không mặn mà với những rắc rối ở nước ngoài sau một chiến dịch quân sự lâu dài ở Pakistan, Bush cuối cùng đã không yêu cầu Gorbachev cam kết cử binh sĩ tham gia vào lực lượng đa quốc gia được tập hợp để chống lại chính quyền tổng thống Iraq Saddam Hussein.
"Hôm nay ở Helsinki, chủ tịch Gorbachev và tôi sẽ gặp mặt, hy vọng củng cố cách tiếp cận chung của chúng ta trước các hành vi xâm lược bất hợp pháp", tổng thống Bush tuyên bố lúc đáp máy bay xuống Phần Lan.
Cuộc gặp Bush - Gorbachev cách đây 28 năm là một tiền lệ lịch sử khác giúp biến Helsinki trở thành nơi tổ chức thượng đỉnh Mỹ - Nga của ngày hôm nay.
Phần Lan không phải thành viên NATO
Phần Lan được cho là lãnh thổ trung lập đối với cả Trump và Putin khi nó không phải thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Phần Lan luôn giữ thế cân bằng giữa Đông và Tây, dù Liên Xô chắc chắn có ảnh hưởng nhất định tới quốc gia láng giềng Bắc Âu này.
Việc Phần Lan không phải thành viên NATO mang đến cho Tổng thống Trump cơ hội thực hiện một cử chỉ mang ý nghĩa biểu tượng có sức nặng: Ông rời lãnh thổ NATO để gặp Putin.
Động thái trên sẽ nhấn mạnh thêm vào những chỉ trích gần đây của Trump với các lãnh đạo NATO khi ông gây áp lực yêu cầu họ gia tăng đóng góp quốc phòng cho liên minh, qua đó giúp Mỹ giảm gánh nặng.
Đi lại thuận tiện
Đặt yếu tố lịch sử sang một bên, chuyên gia đánh giá việc Helsinki được chọn cũng bắt nguồn từ những lý do thực tiễn. Trước ngày cuộc gặp diễn ra, Tổng thống Trump đã có mặt ở châu Âu để tham dự hội nghị thượng đỉnh của NATO ở Brussels, Bỉ, rồi sau đó tới thăm Anh. Chọn Helsinki sẽ giúp công tác chuẩn bị hậu cần cho cuộc gặp trở nên dễ dàng hơn.
Mặt khác, một ngày trước hội nghị, Tổng thống Putin vẫn phải có mặt ở Moscow để tham dự lễ bế mạc giải vô địch bóng đá thế giới Wolrd Cup 2018. Helsinki chỉ cách Moscow hai giờ đi máy bay, vậy nên, nó đáp ứng tốt yêu cầu về lịch trình của ông chủ Điện Kremlin.